Indië-herdenking op de Dam: 'Men deed alsof die oorlog niet meetelde'

Op de Dam was vanochtend de herdenking van de bevrijding van voormalig Nederlands-Indië. Locoburgemeester Hester van Buren sprak in haar speech over de moeilijke tijd na de capitulatie en hoe de oorlog in Nederland werd behandeld. Daarna legde zij namens de gemeente Amsterdam als eerste een krans. Zo meldt AT5

Tijdens de herdenking werden de slachtoffers van de bezetting uit toenmalig Nederlands-Indië herdacht. In Amsterdam gebeurt dat op de Dam, voor het eerst sinds de uitbraak van het coronavirus kan dat weer met publiek. Normaal gesproken gebeurt dat voor het Nationaal Monument, maar aangezien deze wordt gerestaureerd vond het dit jaar plaats voor het Koninklijk Paleis. 

Het Nationaal Monument op de Dam is een bijzondere plek voor Indische Nederlanders, want naast urnen met grond uit elf Nederlandse provincies, is er achter in het monument ook een urn ingemetseld met grond uit Indonesië.

Initiatiefneemster Peggy Stein vertelde in 2020 tegen AT5 dat het doel van de herdenking is om die urn in ere te herstellen. "In ieder geval de geschiedenis achter de urn en de erevelden waar onze familieleden liggen, die we heel graag besproken hebben. Dat is hier, die is hier ingemetseld, dus dat is voor ons heel belangrijk."

De herdenking is ieder jaar op 15 augustus, omdat de Japanners zich op deze dag in 1945 overgaven. Daarmee was er in elk werelddeel officieel een einde gekomen aan de Tweede Wereldoorlog in het Koninkrijk der Nederlanden. "Hoewel dat officieel misschien het einde van de oorlog betekende, was dat in de praktijk nog helemaal niet het geval", aldus locoburgemeester Van Buren tijdens haar speech. 

"In Nederlands-Indië waren vrede en vrijheid nog ver weg. Er brak zelfs een bijzonder bloedige tijd aan", vervolgde de loco-burgemeester. "Een onafhankelijkheidsstrijd, gekenmerkt door racistisch geweld, zuiveringen en ook door bruut ingrijpen van de Nederlandse overheid."

De locoburgemeester vertelde over hoe de oorlog in Nederlands-Indië 'eigenlijk nooit voorbij gaat voor veel mensen'. "Terug in Nederland voelden velen zich ontheemd. Ze hadden grote moeite om door te gaan met het leven, op die vreemde plek, kil bejegend en opgejaagd door pijnlijke, vaak ook bitterzoete herinneringen."

Volgens Van Buren kregen deze mensen lange tijd 'geen volwaardige plek' in de geschiedenis. "Uit onverschilligheid misschien, of omdat het niet paste in het Nederlandse zelfbeeld over de oorlog. Men deed alsof die oorlog niet meetelde, omdat het niet hier was. Dat was pijnlijk: voor de slachtoffers en hun naasten. Maar het was ook beschamend."

"Gelukkig weten we nu beter. En we weten ook meer", zei Van Buren, die onder meer doelt op gebeurtenissen als de Japanse bezetting, de kampen, de overlevingsstrijd van de buitenkampers en de troostmeisjes. "Over het leed van Indonesiërs, Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s, de Joods-Indische en Chinees-Indonesische gemeenschap. Maar ook over honger, dwangarbeid, geweld, vernedering en terreur."

"Inmiddels hebben meer dan twee miljoen Nederlanders een Indische familiegeschiedenis", zo vertelde de locoburgemeester. Volgens Van Buren neemt de belangstelling voor deze geschiedenis toe. "Juist ook bij de jongere generaties. Je ziet dat aan de toenemende interesse voor herdenkingen als deze en aan uitingen op social media. Steeds meer Nederlandse jongeren ontdekken hun afkomst en krijgen oog voor hun bijdrage aan de cultureel rijke en diverse samenleving die we met elkaar hebben opgebouwd."

Vanavond is de Nationale Indië Herdenking in Den Haag bij het Indisch Monument. Voor het eerst wordt de herdenking in de avond gehouden. De voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer en minister-president Mark Rutte zijn aanwezig. De herdenking wordt om 19.00 uur uitgezonden op NPO 1.