Oud-CDS Middendorp: 'Steeds groter beroep op Defensie door klimaatverandering'

De uitkomst van het rapport van VN-klimaatpanel IPCC komt voor voormalig Commandant der Strijdkrachten generaal b.d. Tom Middendorp niet als een verrassing. Als voorzitter van de internationale militaire commissie voor klimaat en veiligheid (IMCCS) is hij dagelijks bezig met het klimaat.

Het IPCC schetst in het ongeveer 1.500 pagina’s tellende rapport dat gisteren verscheen een niet bepaald rooskleurig beeld. Door de uitstoot van broeikasgassen neemt extreem weer alleen maar toe, terwijl de zeespiegel blijft stijgen. Volgende generaties gaan hier de tol voor betalen. “Het is misschien wel de grootste uitdaging van deze eeuw. We moeten indringend rekening houden met de consequenties van klimaatverandering”, zo zegt Middendorp.

Limburg
En die consequenties zijn ook duidelijk merkbaar binnen Defensie. Nu en in de toekomst. Het staat voor Middendorp namelijk vast dat er door klimaatverandering een steeds groter beroep op Defensie wordt gedaan. Denk bijvoorbeeld aan inzet bij rampenbestrijding, zoals onlangs in Limburg. Maar ook internationaal. “De omstandigheden worden alleen maar extremer. Sommige delen van de wereld drogen uit, andere delen hebben juist meer last van overstromingen.”

Deze extreme omstandigheden vragen ook binnen Defensie om vernieuwing. “De krijgsmacht moet functioneren onder de meest uiteenlopende omstandigheden. Het veranderende klimaat stelt extra eisen aan bijvoorbeeld uniformen. Soldaten zullen goed warm of juist koel gehouden moeten worden. En ook vaar-, voer- en vliegtuigen van Defensie moeten binnen deze omstandigheden kunnen opereren.”

3e hoofdtaak
Lokale hulpdiensten ondervinden bij een ramp zelf problemen en doen dan snel een beroep op Defensie. “En die vraag zal alleen maar toenemen”, zegt Middendorp. “Dat betekent dat Defensie de 3e hoofdtaak verder moet professionaliseren.” Deze hoofdtaak staat voor het ondersteunen van de overheid bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp. Nationaal en internationaal.

De generaal b.d. haalt bijvoorbeeld de orkaanramp in 2017 op Sint-Maarten aan. “Het zou schelen als voor dit soort hulp een vast plan klaarligt. Destijds moest er veel worden geïmproviseerd. Welke eenheden hebben we nodig? Welke spullen? Daarnaast zaten ook Engeland en Frankrijk daar. Die landen hebben hetzelfde belang, dus daar moeten we mee samenwerken. Denk bijvoorbeeld aan een regionaal coördinatiecentrum.”

Gebrek aan perspectief
Middendorp weet uit eigen ervaring welke invloed klimaatverandering heeft op conflicten. Hij streed in 2009 in Afghanistan tegen de Taliban. “In een van de districten wisten we ze na dagenlange gevechten te verjagen, maar de problemen bleven. Die kwamen door watertekorten en de verdeling van water. Toen we dat oplosten, kwam er stabiliteit. Het laat zien dat je als militair goed moet begrijpen wat de bron van het probleem is.”

Volgens Middendorp neemt dit soort conflicten alleen maar toe. “Droogte leidt tot onrust. Stammen zien hun oogst verloren gaan en moeten op een andere manier hun boterham verdienen. Zij worden daardoor ontvankelijker voor criminelen en extremisten. Hoe minder perspectief deze mensen hebben, hoe groter de kans op spanning.”

Ook is de mogelijkheid dat veel mensen die hierdoor getroffen worden, vluchten. Ook naar Nederland. “Ook dat heeft invloed op Defensie, zoals bijvoorbeeld grenscontroles. Nu zijn het tienduizenden mensen die vluchten, maar in de toekomst moeten we rekeningen houden met honderden miljoenen.”

Smelten van poolkap
Ook op geopolitiek vlak is de impact zichtbaar. “Het smelten van de noordpoolkap gaat een andere dynamiek geven. Rusland en China claimen daar al gebieden vanwege de grondstoffen. Die zijn door het smelten van het ijs steeds toegankelijk. De NAVO en de EU zullen zich dus meer moeten richten op de noordkant van het grondgebied.”

Middendorp staat zeker niet alleen in zijn zorgen. Hoge militairen uit meer dan 40 landen hebben zich inmiddels vertegenwoordigd in het IMCCS. “Steeds meer militaire leiders zien de noodzaak in. Het is echt een thema dat door veel Defensies serieus wordt genomen. Het is nu zaak voor Defensie om te blijven anticiperen en te professionaliseren.”

De oud-generaal zit zelf ook niet stil. Van zijn hand verschijnt volgende maand het boek met de veelzeggende titel ‘De Klimaatgeneraal’.

Middendorp was van 28 juni 2012 tot 3 oktober 2017 Commandant der Strijdkrachten en daarmee in rang de hoogste militair van Nederland.