FOK!toen: Brazil
Braa-ziiiil, lalalalalalalalaaaa – het moet een van de bekendste deuntjes wereldwijd zijn. Je zou het een onofficieel volkslied kunnen noemen. De geschiedenis van het nummer uit 1939 is razend interessant en willen we je dan ook niet onthouden. Daarom in FOK!toen: het 75 jaar oude 'Aquarela do Brasil'.
De oorspronkelijke versie, gezongen door Francisco Alves (1939).
Brasil, meu Brasil brasileiro
Meu mulato inzoneiro
Vou cantar-te nos meus versos
Ô Brasil, samba que dá
Bamboleio, que faz gingá
Ô Brasil do meu amor
Terra de Nosso Senhor
Brasil! Brasil! Prá mim... prá mim...
Het nummer werd in 1939 geschreven door de Braziliaan Ary Barroso. Geïnspireerd door stortregen op een stormachtige avond schreef de beste man een 'aquarel' als ode aan zijn geliefde vaderland. Het werd echter niet direct een hit en ontbrak begin jaren '40 in de lijstjes van meest populaire nummers op het Braziliaanse carnaval. Dat veranderde toen de VS zich er tegenaan gingen bemoeien.
Amerika niet erg geliefd
Begin jaren '40 zagen die met lede ogen aan dat veel dictators in Zuid- en Midden-Amerika nogal vriendelijk omgingen met de nazi's in Hitler-Europa. Daar verandering in brengen was lastig: de VS hadden zich de vijftig jaar ervoor middels staatsgrepen, invasies, blokkades, embargo's, monopolieposities, oorlogen, (haven)bombardementen en het steunen van stromannen in (letterlijke) bananenrepublieken niet erg populair gemaakt.
Oplossing: Disneypropaganda
Wie wél populair was in Latijns-Amerika, was Walt Disney. Begin 1941 kreeg hij daarom in het kader van het 'Good Neighbor Policy' van de VS een flinke zak geld. Hij werd vervolgens op een tour door Zuid-Amerika gestuurd als ambassadeur van de VS. Het hele tripje werd georganiseerd en georchestreerd door Nelson Rockefeller, destijds Coördinator van Inter-Amerikaanse Zaken.
Walt reisde met achttien componisten, tekenaars, technici enzovoorts naar Brazilië, Argentinië, Chili en Peru. Daar ontmoette men hoogwaardigheidsbekleders en deed men inspiratie op voor een door de Amerikaanse overheid verordonneerde film.
'Aquarela do Brasil', fragment uit Disneyfilm Saludos Amigos, 1942.
Die film zou Saludos Amigos ('Hello Friends') gaan heten en verschillende Disneyfiguren in Zuid-Amerika laten ronddwalen. Tegelijkertijd moest men erdoor positiever over de VS gaan denken, alsook thuis in de VS positiever over Zuid-Amerika. De film werd een doorslaand succes toen-ie werd uitgebracht in 1942.
Enter Joe Carioca
De tekenfilm is in vier segmenten verdeeld en bevat cartoons met o.a. Goofy en Donald Duck. In het laatste stuk klinkt 'Aquarela do Brasil' en wordt het karakter Joe Carioca geïntroduceerd. Het karakter dat door velen steevast werd overgeslagen in de Donald Duck begon dus als pro-Amerikaanse propaganda om Zuid-Amerika antifascistisch te maken.
Disney had het overheidsgeld hard nodig. Eind jaren dertig was de studio enorm uitgebreid om voor de hele wereld films te gaan produceren, toen de oorlog uitbrak en praktisch Europa werd afgesneden als afzetmarkt. Dat zorgde voor kopzorgen en rode cijfers.
Disneydocu over de reis
Interessant genoeg maakte Disney ook een documentaire over hun reis naar Zuid-Amerika, inclusief beelden van de reis en interviews met Disney en andere betrokkenen. De docu, South of the Border With Disney, werd ook in 1942 uitgebracht.
Deel 1. Deel 2 hier.
Het Disneyverhaal is niet het einde van de legendarische geschiedenis van het nummer dat tegenwoordig bekendstaat als 'Brazil', maar het begin. In 1943 werd de instrumentale versie van Xavier Cugat een hit in 'the free world'.
Er volgde al snel een versie met Engelstalige lyrics die erg weinig met het origineel te maken hadden. Toch werd het nummer verscheidene malen een hit. Zo zongen The Dinning Sisters het nummer in de forties. In '57 verscheen het op Frank Sinatra's legendarische album Come Fly With Me:
Brazil, where hearts were entertaining June
We stood beneath an amber moon
And softly murmured "someday soon"
We kissed and clung together, then
Tomorrow was another day
The morning found me miles away
With still a million things to say
Now, when twilight dims the sky above
Recalling thrills of our love
There's one thing that I'm certain of
Return I will to old Brazil
Het nummer werd verder nog gecoverd door o.a. Django Reinhardt (1947) en The Coasters (1958):
Met een deels andere (wat trouwere) tekst zongen ook Bing Crosby en (Georges tante) Rosemary Clooney in 1958 het nummer:
Ook The Shadows (1965), Chet Atkins en Les Paul (1976) en João Gilberto (ook 1976) deden een gooi:
'Brazil' in Brazil
Maar wellicht is het nummer nog wel 't best tot z'n recht gekomen als leitmotif in de fantastische film Brazil uit 1985. Zo'n beetje de hele soundtrack ervan stond in het teken van 'Aquarela do Brasil'. Minstens twee hele mooie interpretaties van het nummer kwamen voort uit de film:
Lalalalalalalalaaaaaaa!
De gefloten versie. YouTube-comment: “It has a sort of forced happiness that makes you feel very macabre.”
De Brazil-soundtrack werd ook gebruikt in de trailer van de Disneyfilm Wall-E:
Meer over Terry Gilliam's cultfilm Brazil, Michael Kamen's soundtrack en de verdere geschiedenis van het nummer 'Aquarela do Brasil' binnenkort in FOK!toen.
