In een steengroeve in Oxfordshire is de grootste vindplaats van dinosaurussporen ooit in het Verenigd Koninkrijk ontdekt. Ongeveer 200 enorme voetafdrukken, die 166 miljoen jaar geleden zijn achtergelaten, lopen kriskras door de kalksteenbodem.

Ze onthullen het komen en gaan van twee verschillende soorten dinosaurussen, vermoedelijk een langnek sauropode genaamd Cetiosaurus en de kleinere vleesetende Megalosaurus. Het langste sporenpad is 150 m lang, maar slechts een deel van de groeve is uitgegraven.

"Dit is een van de indrukwekkendste vindplaatsen van sporen die ik ooit heb gezien, qua schaal, qua grootte van de sporen," zei prof. Kirsty Edgar, een micropaleontoloog van de Universiteit van Birmingham. "Je kunt terug in de tijd stappen en een idee krijgen van hoe het zou zijn geweest, deze enorme wezens die gewoon rondlopen en hun eigen gang gaan."

De sporen werden toevallig opgemerkt door Gary Johnson, een arbeider bij Dewars Farm Quarry, toen hij met een graafmachine aan het werk was in de steengroeve. 

Dinosaurus-sporen bij Oxfordshire (@ BBC on YouTube 020125)

In een mogelijk baanbrekend onderzoek in Portugal worden zebravisembryo’s ingezet als ‘kankeravatars’ om gepersonaliseerde behandelingen voor kanker te testen. Deze klinische proef, geleid door ontwikkelingsbioloog Rita Fior van de Champalimaud Foundation, is het eerste gerandomiseerde onderzoek waarbij patiënten medicijnen toegediend krijgen die vooraf zijn getest op zebravissen waarin tumorcellen van de patiënten zijn geïmplanteerd. Het vijf jaar durende onderzoek heeft tot doel te bepalen of deze innovatieve aanpak oncologen kan helpen effectievere behandelingen te selecteren.

Een veelbelovende techniek
Het idee achter zebravisavatars is om medicijnen in een gecontroleerde omgeving te testen voordat ze op patiënten worden toegepast. Door tumorcellen van patiënten te isoleren, fluorescerend te markeren en in doorzichtige zebravisembryo’s te implanteren, kunnen onderzoekers de effecten van medicijnen en straling op de tumorcellen observeren. Het doel is om snel vast te stellen welke therapieën effectief zijn en welke niet, om zo patiënten de ellende van toxische en ineffectieve behandelingen te besparen.

Voorgaande studies hebben al veelbelovende resultaten opgeleverd. In 2017 toonde een studie van Fior en haar team aan dat zebravisavatars in vier van de vijf gevallen de uitkomsten van chemotherapie correct voorspelden bij patiënten met darmkanker. Een grotere studie in 2024 bevestigde deze bevindingen. Voor een groep van 55 patiënten kon bij 50 van hen nauwkeurig worden voorspeld hoe hun tumoren zouden reageren op chemotherapie. Daarnaast bleek dat de zebravissen aanvullende inzichten kunnen geven, zoals de kans op metastasering van de tumoren.

Voordelen van zebravisembryo’s
Zebravissen bieden een unieke combinatie van voordelen ten opzichte van andere diersoorten. De embryo’s groeien buiten het moederlichaam, zijn doorzichtig en goedkoop te kweken. Bovendien hebben zebravissen veel genetische overeenkomsten met mensen, wat hun geschiktheid als testmodel vergroot. Sofia de Oliveira, moleculair bioloog en immunoloog aan het Albert Einstein College of Medicine, zegt dat de doorzichtige embryo’s onderzoekers in staat stellen om eenvoudig metastasen in weefsels op te sporen onder een microscoop.

Een ander groot voordeel is de snelheid waarmee resultaten beschikbaar zijn. Volgens Diana Azzam van de Florida International University kunnen zebravisavatars binnen 10 dagen voorspellingen geven, een cruciale factor bij het nemen van snelle klinische beslissingen. Ter vergelijking: bij muizen kunnen maanden nodig zijn om tumoren te laten groeien en behandelingen te testen.

Concurrentie van andere modellen
Hoewel de proeven met zebravissen veelbelovend zijn, zijn er ook andere technieken die als kankeravatar worden ingezet. Zo worden tumoren van patiënten vaak gekweekt in een petrischaal. Dit is een snel proces, maar omdat de cellen niet in hun natuurlijke omgeving verkeren, missen ze belangrijke biologische interacties die de tumorbiologie en de respons op medicijnen kunnen beïnvloeden.

Fruitvliegen zijn een ander alternatief. Met een techniek ontwikkeld door geneticus Ross Cagan worden genetisch gemodificeerde vliegen gebruikt om de belangrijkste mutaties van een patiënt na te bootsen. Hoewel deze aanpak enkele successen heeft geboekt, zoals bij patiënten met zeldzame tumoren, blijft het moeilijk om de resultaten te vertalen naar de menselijke biologie.

Muismodellen worden ook veel gebruikt, maar deze vereisen een langere tijdsinvestering en zijn aanzienlijk duurder. Bovendien zijn muizen doorgaans niet doorzichtig en daarom zijn ze moeilijker te analyseren dan zebravisembryo’s.

Het klinische onderzoek
In de Portugese studie richten Fior en haar team zich op patiënten met gemetastaseerde borstkanker en eierstokkanker. De tumorcellen worden verzameld uit vocht dat normaal gesproken tijdens de behandeling uit de buik wordt afgevoerd. Vervolgens worden deze cellen geïmplanteerd in zebravisembryo’s, waarna goedgekeurde medicijnen worden getest om te bepalen welke combinaties het meest effectief zijn. De helft van de patiënten ontvangt behandelingen op basis van de resultaten van de zebravissen, terwijl de andere helft standaardzorg ontvangt zoals voorgeschreven door hun artsen.

Uitdagingen en potentieel
Hoewel de techniek veelbelovend is, staan veel oncologen sceptisch tegenover het gebruik van zebravissen. Kathleen Claes, moleculair geneticus aan de Universiteit van Gent, merkt op dat clinici terughoudend kunnen zijn om nieuwe modellen te omarmen. Ze voegt echter toe dat als deze studie kan aantonen dat zebravisavatars een toegevoegde waarde bieden, vooral bij patiënten met beperkte behandelmogelijkheden, dit een doorbraak kan betekenen.

Richard White, kankerbioloog en oncoloog aan de Universiteit van Oxford, gelooft ook dat data doorslaggevend zullen zijn. “Oncologen worden gedreven door gegevens. Als je hen de data geeft, zullen ze ervoor kiezen,” zegt hij.

China heeft te maken met een uitbraak van een respiratoir virus, wat leidt tot overvolle ziekenhuizen en het nemen van noodmaatregelen. Het virus, geïdentificeerd als het reeds bekende humaan metapneumovirus (HMPV), heeft deze winter pieken laten zien in de noordelijke Chinese provincies, vooral onder kinderen. De uitbraak komt vijf jaar nadat de wereld voor het eerst werd gewaarschuwd voor het ontstaan van een nieuw coronavirus in Wuhan, China, dat later uitgroeide tot een wereldwijde pandemie die aan zeven miljoen mensen het leven kostte.

Op social media zijn verschillende beelden verschenen van mensen in China met mondkapjes op. Lokale berichten spreken van scènes die vergelijkbaar zijn met beelden van de oorspronkelijke Covid-uitbraak. Gezondheidsautoriteiten implementeren noodmaatregelen om de verspreiding onder controle te krijgen. Beijing ziet de uitbraak echter als een jaarlijks in de winter terugkerend verschijnsel. Mao Ning, woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, zei vrijdag: "Infecties van de luchtwegen komen vaker voor in de winter". "De ziekten lijken minder ernstig en verspreiden zich op kleinere schaal in vergelijking met de vorige winter", zei ze.

China's National Disease Control and Prevention Administration meldde onlangs een toename van luchtweginfecties, waaronder HMPV, in deze winter. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de situatie niet geclassificeerd als een wereldwijde noodsituatie, maar de toename van het aantal gevallen heeft de autoriteiten ertoe aangezet om het goed in de gaten te houden. 

Wat is het HMPV?
Het humaan metapneumovirus behoort net als het RSV en parainfluenzavirussen tot de familie van de paramyxovirussen. Het werd pas in 2001 ontdekt maar bestaat al veel langer bij de mens. Het is na het RS-virus de belangrijkste verwekker van acute onderste luchtweginfecties bij kinderen. Vooral bij kinderen < 2 jaar kan het ernstige infecties veroorzaken. Infecties bij volwassenen verlopen vaak mild tenzij er sprake is van een chronische onderliggende ziekte (o.a. astma en COPD) of een verminderde immuniteit. HMPV wordt overgedragen via de lucht of via direct contact met besmette handen of oppervlakten.

Kan het HMPV-virus zich naar andere landen verspreiden?
Hong Kong heeft enkele gevallen van HMPV gemeld. Buurlanden zoals Cambodja en Taiwan houden de situatie nauwlettend in de gaten. Het Cambodjaanse departement voor de beheersing van besmettelijke ziekten heeft gewaarschuwd voor HMPV en wijst op de gelijkenis met Covid-19 en griep. Het Taiwanese Centers for Disease Control heeft gezegd dat het virus een hoger risico vormt voor kinderen, ouderen en personen met een verminderde immuniteit. In buurland India zeiden ambtenaren dat er geen reden tot paniek is omdat HMPV "een gewone luchtweginfectie" is.

❗️😷🇨🇳 - China's ongoing human metapneumovirus (HMPV) outbreak is intensifying, with hospitals across the country struggling to cope as the virus predominantly affects children and the elderly.

Reports confirm that HMPV has now spread to Hong Kong, marking a significant… pic.twitter.com/6AWhEMobds

— 🔥🗞The Informant (@theinformant_x) January 4, 2025

💢 #HMPV has been around for years. The symptoms seem to be more severe this year than in previous years (Influenza + COVID- 19 like). The same thing happened in #China in 2023.

Most cases are mild, but young children, adults over 65 and people with weakened immune systems are… pic.twitter.com/DNAeUYD7Ak

— NEWSOHOLIC ✨ (@Newsoholic25) January 4, 2025

Vier jaar na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 lijken veel sporen van destijds te zijn gewist. Gebroken ramen en deuren zijn vervangen, beschadigde muren netjes gerepareerd. Het is alsof de Amerikaanse geschiedenis de gewelddadige taferelen van die dag zo snel mogelijk heeft willen uitgummen. Maar onder de oppervlakte woedt er nog altijd een strijd over de herinnering en betekenis van 6 januari. Hoe kijken betrokkenen, van gedetineerde relschoppers en voormalige agenten tot politici en rechters, tegen dit moment aan, nu de nieuwe inauguratie van Donald Trump op komst is?

Van collectieve schok naar verborgen littekens
Tijdens en direct na de aanval op het Capitool heerste er in Washington D.C. een gevoel van ongeloof. De beelden van het zwaarbeveiligde hart van de Amerikaanse democratie dat werd bestormd door boze menigten met vlaggen, spuitbussen en in sommige gevallen zelfs wapens, gingen de wereld over en zorgden overal voor verbijsterde reacties. Intussen heeft het dagelijks leven in en rond het Capitool zich hervat. De fysieke sporen zijn grotendeels hersteld: men ziet geen kapotte deuren meer en kogelinslagen zijn onzichtbaar weggewerkt.

Toch is de gebeurtenis allerminst vergeten door degenen die er nauw bij betrokken waren. Een aantal Republikeinse politici probeert de aanval te minimaliseren of te downplayen; voorstanders van Donald Trump stellen dat er sprake was van een vreedzame demonstratie of dat de deelnemers oneerlijk worden behandeld door justitie. In het Capitool zelf is er, ondanks eerder aangenomen wetgeving, nog altijd geen gedenkplaat of monument om agenten te eren die de bestorming probeerden tegen te houden. Voor nabestaanden en gewonde agenten voelt dat als een gemiste kans: zij zien het uitblijven van een officiële herinnering als een teken dat de geschiedenis wordt uitgewist of gebagatelliseerd.

Agenten als gezicht van de strijd
In de eerste maanden na de aanval stonden agenten van de Capitol Police en de Metropolitan Police in de schijnwerpers. De namen als Aquilino Gonell, Harry Dunn, Daniel Hodges en Michael Fanone kwamen veelvuldig voorbij, vooral nadat ze getuigden voor de speciale onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden. Sommigen liepen lichamelijke en mentale verwondingen op die hun carrière hebben beëindigd.

Aquilino Gonell verloor niet alleen zijn gezondheid door zijn verwondingen, maar ook uiteindelijk zijn baan. Hij raakte vervreemd van voormalige collega’s en familieleden die anders over 6 januari dachten. Harry Dunn besloot de politiek in te gaan en stelde zich verkiesbaar voor een zetel in Maryland, maar haalde de eindstreep niet. Ook hij ondervindt dat veel collega’s zijn uitgesprokenheid niet kunnen waarderen.

In de aanloop naar de nieuwe inauguratie blijft het voor deze oud-agenten pijnlijk om te zien dat er geen blijvend monument is, zelfs niet de gedenkplaat die in 2022 door het Congres was goedgekeurd. Tot op de dag van vandaag is er onduidelijkheid over wie exact verantwoordelijk is voor de vertraging: de Architect of the Capitol verwijst naar de House Sergeant at Arms en andersom. Ondertussen vertellen Gonell en Dunn in interviews dat juist een zichtbaar eerbetoon belangrijk is. Het zou herinneren aan de offers die agenten hebben gebracht en dienen als waarschuwing zodat een soortgelijke aanval zich niet herhaalt.

Tussen hoop en vrees: de positie van veroordeelden
Terwijl er veel aandacht is voor de agenten, worstelen ook honderden veroordeelden met de nasleep van 6 januari. Meer dan 1.500 personen zijn aangeklaagd, van wie er ongeveer 1.000 inmiddels hebben bekend of zijn veroordeeld. De straffen variëren van relatief licht (zoals lokaalverboden of korte celstraffen) tot langdurige gevangenisstraffen voor onder meer geweldsdelicten, het aanvallen van politie en opruiende samenzwering.

Het aanstaande presidentschap van Donald Trump voedt de hoop bij deze groep op gratie of amnestie. Trump heeft immers meermaals aangegeven dat hij de veroordeelden van 6 januari als ‘slachtoffers van een doorgeschoten justitie’ ziet en dat hij de meesten ‘op dag één’ gratie wil verlenen. Onder hen zijn bijvoorbeeld Enrique Tarrio, de voormalige leider van de Proud Boys, die 22 jaar cel kreeg voor het leiden van de samenzwering, ondanks dat hij zelf niet fysiek aanwezig was in Washington tijdens de bestorming en Russell Taylor, die ooit een belangrijke getuige was in rechtszaken rond een andere militie (Three Percenters), maar nu zelf schuld heeft bekend aan obstructie van een officieel proces.

Mensen zoals Dominic Box, die zijn straf in de gevangenis afwacht, rekenen er heilig op dat Trump hen vrij zal laten. In interviews vanuit de cel benadrukken ze dat ze geen spijt hebben van hun daden en dat het ‘niet meer dan terecht’ is dat de nieuwe president hen straks waarschijnlijk gratie verleent.

De pogingen om 6 januari te herschrijven
De nieuwe machtsverhoudingen in Washington D.C. hebben niet alleen invloed op gedetineerden, maar ook op de manier waarop men terugblikt op 6 januari. Republikeinen die kort na de aanval nog fel uithaalden naar Trump (“count me out”, aldus senator Lindsey Graham destijds), hebben na verloop van tijd hun toon verzacht. Veel prominente figuren binnen de partij varen liever een toekomstgerichte koers.

Opvallend is dat sommige Republikeinse politici nu zelfs zeggen dat de politie te ver ging bij het handhaven van de wet. Daarbij klinkt het verwijt dat het ministerie van Justitie ‘onevenredig streng’ heeft opgetreden tegenover Trump-aanhangers.

Tegelijkertijd wordt het verhaal van de dag zelf steeds verder opgerekt. Waar Trump en zijn aanhangers spreken van ‘een vreedzame bijeenkomst die escaleerde’, benadrukken agenten en justitie juist de intense geweldsincidenten en de doodsbedreigingen aan het adres van politici (onder wie Mike Pence en Nancy Pelosi). Voor slachtoffers voelt het alsof hun trauma’s steeds verder worden geminimaliseerd.

De menselijke kant: families en moed
Onder de mensen die zich het meest sterk maken voor gratie en rehabilitatie bevinden zich familieleden van gevangenen en slachtoffers. Wat hierbij opvalt, is dat de nabestaanden of familieleden niet alleen de overheid aanklagen, maar ook wijzen op tekortkomingen in de beveiliging op 6 januari en wat volgens hen “fouten van justitie” zijn. Voor nabestaanden van overleden agenten en gewonden die dag, komt deze visie over als een poging de verantwoording weg te duwen.

Een land verdeeld, een toekomst ongewis
Met de aanstaande nieuwe inauguratie voelt de breuklijn rondom 6 januari weer pijnlijk actueel. Waar de ene groep vergeving en ‘genezing’ wil omdat Trump weer president wordt, vreest een andere groep juist dat hiermee een onacceptabele bladzijde uit de geschiedenis wordt omgeslagen. De vraag is hoe lang het lukt om 6 januari te blijven ‘wissen’ uit de publieke arena. Zolang er rechtszaken lopen en veroordeelden aankloppen voor gratie, is 6 januari niet louter verleden maar ook heden.

De diepe kloof tussen de kampen toont dat de wonden die op 6 januari 2021 zijn geslagen, nog lang niet zijn geheeld. De manier waarop de geschiedenis van die dag wordt geschreven en hoe de rechterlijke macht en de politiek omgaan met gratieverzoeken, heeft sowieso verstrekkende gevolgen voor de toekomst van de Amerikaanse democratie.

De roep om ‘het verleden te laten rusten’ klinkt luid bij sommige politici en een groot deel van de achterban van Donald Trump. Maar tegelijk vechten agenten, nabestaanden en democratische wetgevers nog steeds voor erkenning van wat er is gebeurd. Deze botsende, zeer gepolariseerde narratieven blijven bepalend voor hoe Amerika zichzelf ziet, hoe het verder wil en hoe stevig de democratische fundamenten werkelijk zijn.

Ann Telnaes, een met de Pulitzerprijs bekroonde cartoonist die sinds 2008 voor The Washington Post werkte, heeft aangekondigd dat ze vertrekt bij de krant. De directe aanleiding is de weigering van een spotprent waarin Post-eigenaar Jeff Bezos en andere invloedrijke figuren knielend te zien zijn voor een standbeeld van aankomend president Donald Trump.

Met de tekening, die door de opinieredactie van The Washington Post werd afgewezen, richt Telnaes haar pijlen op miljardairs en mediatycoons die volgens haar ‘hun uiterste best doen om in de gunst te komen’ bij Trump. Het gaat om Jeff Bezos (oprichter van Amazon en eigenaar van The Washington Post), Mark Zuckerberg (oprichter en CEO van Meta/Facebook), Sam Altman (CEO van OpenAI), Patrick Soon-Shiong (eigenaar van The Los Angeles Times) en Mickey Mouse (symbool voor The Walt Disney Company/ABC News).

In een ruwe schets van de cartoon is te zien hoe deze figuren zich met geldzakken en buigingen naar Trump richten, terwijl ze volgens Telnaes proberen te profiteren van de aanstaande machtsovername.

Telnaes benadrukt dat er in het verleden wel vaker creatieve discussies plaatsvonden met de redactie, maar dat zij nooit eerder een cartoon geweigerd zag worden vanwege de inhoudelijke kritiek. Ze noemt deze gebeurtenis een ‘game changer’ en ‘gevaarlijk voor een vrije pers’.

David Shipley, chef van de opiniepagina’s bij The Washington Post, weerspreekt dat de cartoon specifiek is afgekeurd omdat Bezos ermee wordt bespot. Volgens Shipley was de enige overweging dat The Washington Post zojuist een column over hetzelfde onderwerp had gepubliceerd en er al een satirische column klaarstond. Extra aandacht voor hetzelfde thema zou volgens hem leiden tot onnodige herhaling.

Het vertrek van Telnaes staat niet op zichzelf. Kort voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen besloot The Washington Post, voor het eerst in decennia, geen expliciete steun uit te spreken voor een presidentskandidaat. Daarop volgde stevige kritiek van lezers en eigen redacteuren, zeker nadat aan het licht kwam dat Bezos een reeds voorbereide ondersteuning voor de Democratische kandidaat Kamala Harris zou hebben tegengehouden. Deze koerswijziging zou hebben geleid tot meer dan 200.000 opzeggingen, evenals enkele prominente ontslagen binnen de krant.

Ook bij The Los Angeles Times vond een soortgelijk incident plaats, waar eigenaar Patrick Soon-Shiong zijn redactie verbood een stemadvies voor Harris te publiceren. Velen zien in deze ingrepen een poging om confrontaties met Donald Trump te vermijden, in het bijzonder vanwege de grote zakelijke belangen die de miljardairs in handen hebben. Zowel Bezos als Soon-Shiong beheren ondernemingen die deels afhankelijk zijn van gunstige overheidsdeals en -contracten.

Collega-cartoonisten en mediamakers hebben het besluit van The Washington Post fel bekritiseerd. Matt Wuerker, cartoonist voor Politico, noemt de beslissing om de spotprent te schrappen ‘ruggengraatloos’. Volgens hem zouden de iconische Post-cartoonist Herbert (Herblock) Block en de legendarische hoofdredacteur Ben Bradlee zich ‘in hun graf omdraaien’.

Zelf zegt Telnaes, die in 2001 de Pulitzerprijs won, het besluit niet zo zeer te betreuren, maar het vooral zorgwekkend te vinden. Als actief lid van organisaties die wereldwijd striptekenaars en cartoonisten steunen, ziet zij het incident als tekenend voor de druk op de journalistieke onafhankelijkheid. Ze wijst op het belang van journalistiek die niet wijkt voor overheids- of bedrijfsinvloed en verwijst naar de leus van The Washington Post zelf: “Democracy dies in darkness.”

Telnaes geeft aan dat ze zal doorgaan met het maken van cartoons en het bekritiseren van machthebbers. Haar vertrek laat echter zien dat zelfs invloedrijke mediahuizen niet immuun zijn voor spanningen tussen commercie, eigendomsbelangen en redactionele onafhankelijkheid. Ondanks pogingen van Shipley om haar op andere gedachten te brengen, hield Telnaes voet bij stuk. “Voor het eerst weerhield mijn redacteur me van mijn essentiële taak: machtige mensen en instituties ter verantwoording roepen,” aldus Telnaes, “dus was er voor mij maar één keuze.”

In de nacht van 27 december 2024 werd de Palestijnse kinderarts dr. Hussam Abu Safiya, de directeur van het Kamal Adwan-ziekenhuis door het Israëlische leger gearresteerd. Dit ziekenhuis was, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), het laatste nog functionerende hospitaal in Noord-Gaza. Israëlische troepen bestormden de kliniek, gaven patiënten en personeel bevel te vertrekken, en namen vervolgens de arts-directeur mee naar een toen nog onbekende locatie. Videobeelden van Israëlische tanks en soldaten die zich in en rondom het ziekenhuis ophielden, werden later gepubliceerd door diverse media. Terwijl Israëls leger aanvankelijk ontkende dat het dr. Abu Safiya in hechtenis hield, kwam er uiteindelijk de bevestiging dat hij ‘ondervraagd’ wordt op verdenking van ‘terroristische activiteiten’ en vermeende ‘Hamas-banden’.

Sindsdien heeft een reeks NGO’s, waaronder Amnesty International, Physicians for Human Rights Israel (PHRI) en het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC), fel geprotesteerd tegen zijn arrestatie. De belangrijkste zorg is dat er geen openbare duidelijkheid bestaat over onder welke omstandigheden hij wordt vastgehouden. Palestijnse en internationale mensenrechtenorganisaties spreken van een ‘gedwongen verdwijning’ en vrezen dat de arts het slachtoffer is van mishandeling of erger. Hoewel Israël verschillende aantijgingen heeft geuit over verbanden tussen dr. Abu Safiya en Hamas, is er vooralsnog geen doorslaggevend bewijsmateriaal of formele aanklacht gepubliceerd.

De gedwongen sluiting van het Kamal Adwan-ziekenhuis, die gepaard ging met zware beschietingen en bombardementen, staat niet op zichzelf. De recente belegering van ziekenhuizen en de arrestatie van medische hulpverleners passen in een breder patroon van wat mensenrechtengroeperingen beschouwen als ernstige schendingen van het internationaal recht, waaronder marteling en willekeurige detentie.

Sluiting van het laatste functionerende ziekenhuis
Het Kamal Adwan-ziekenhuis was tot eind december 2023 de belangrijkste medische voorziening in Noord-Gaza. Volgens de WHO bediende het voorheen ruim 400.000 inwoners. Toen Israël Noord-Gaza onderworpen had aan intensieve bombardementen en grondoffensieven, nam de druk op het ziekenhuis sterk toe. Patiënten met zware verwondingen moesten vaak op de vloer of op geïmproviseerde bedden worden behandeld, door een tekort aan zowel ruimte als medisch materiaal. Veel andere ziekenhuizen in het gebied waren al gebombardeerd of geëvacueerd.

Dr. Hussam Abu Safiya, die was opgeleid tot kinderarts, stond aan het hoofd van deze instelling. Hij werd door zowel lokale bewoners als internationale hulporganisaties geprezen om zijn vastberadenheid: zelfs nadat zijn zoon Ibrahim voor de poorten van het ziekenhuis was omgekomen bij een Israëlische droneaanval, bleef hij op zijn post. De arts gaf in diverse media, waaronder Amerikaanse en Europese kranten, een inkijk in de rampspoed die zich in Noord-Gaza voltrok: van baby’s die onderkoeld stierven door gebrek aan verwarming tot doden die in tenten moesten worden opgeslagen omdat het mortuarium overvol was.

Aanhoudende beschietingen en humanitaire wanhoop
In de aanloop naar de arrestatie van de ziekenhuisdirecteur werd Kamal Adwan dagelijks onder vuur genomen door artillerie en drones. Artsen en getuigen spraken van ‘constante angst’ voor nieuwe aanvallen. Volgens het ICRC en andere humanitaire organisaties was de situatie voor de overgebleven inwoners van Noord-Gaza al levensbedreigend: door de kou (temperaturen van rond de 7 graden ’s nachts) en gebrek aan medische zorg stierven al meerdere pasgeborenen aan onderkoeling en ondervoeding trof een groot deel van de bevolking.

Toen Israëlische grondtroepen op 27 december de kliniek definitief binnentrokken, werd personeel en patiënten op bevel van het leger uiteen gedreven. Een deel van hen werd, naar verluidt, meteen meegenomen voor ondervraging. Er ontstond chaos: sommige patiënten konden zichzelf niet verplaatsen, anderen werden gedwongen om op hun knieën te zitten terwijl soldaten hen fouilleerden. Uiteindelijk volgde de arrestatie van dr. Abu Safiya.

Videobeelden en getuigenissen
De laatste beelden van de ziekenhuisdirecteur die door Israëlische media openbaar werden gemaakt, tonen hem in zijn witte doktersjas. Langzaam loopt hij over het puin naar twee tanks, waaruit een Arabisch sprekende soldaat hem via een luidspreker sommeert zijn bovenkleding op te tillen. De tankdeur gaat open, de arts stapt naar binnen, schudt de hand van een soldaat, en wordt daarna even gefilmd terwijl hij de tank weer uitkomt.

Later doken er ook dronebeelden op van wat Israël presenteerde als een ‘ordelijke coördinatie van de evacuatie’. Medisch personeel en patiënten, zichtbaar angstig, werden in groepjes onder schot van het ziekenhuiscomplex weggeleid. Diverse getuigen, onder wie een journalist genaamd Mohammad Al-Sharif, beweren echter dat de situatie na de camera-opnames volledig uit de hand liep. Mensen zouden zijn geslagen, geblinddoekt en gedwongen zijn hun kleren uit te trekken, zelfs in de ijskoude winterlucht. Dr. Abu Safiya is hierna niet meer in het openbaar gezien.

De beschuldigingen en Israëls wisselende verklaringen
Aanvankelijk stelde Israël dat dr. Abu Safiya werd ‘ondervraagd op verdenking van terroristische activiteiten’. Hij zou, aldus het Israëlische leger, een ‘functie binnen Hamas’ bekleden. Bewijs daarvoor ontbreekt in de officiële verklaringen. Verschillende Israëlische media, zoals Channel 14 en i24, berichtten over zijn aanhouding, maar gaven wisselende details. Sommige Israëlische woordvoerders beweerden eerst zelfs dat er ‘geen indicatie’ was van zijn arrestatie, ondanks foto- en videomateriaal en zelfs na eerdere verklaringen waarin de Israëlische strijdkrachten bevestigden dat ze de arts hadden meegenomen.

Volgens het Ministerie van Volksgezondheid in Gaza en familieleden van de arts is hij bij zijn arrestatie mishandeld en gewond geraakt. Dr. Abu Safiya was zelf eerder al getroffen door granaatscherven tijdens bombardementen; zijn gezondheidstoestand kan daardoor precair zijn. De angst bestaat dat hij door eventuele marteling of gebrek aan medische zorg in levensgevaar komt.

Sde Teiman: martelgevangenis
Dr. Abu Safiya wordt vastgehouden op de militaire basis Sde Teiman in de Negev-woestijn. Sinds oktober 2023 zouden duizenden Palestijnen uit Gaza daar zijn vastgehouden, onder wie artsen, verpleegkundigen en vermoedelijke Hamas-leden. Over de omstandigheden in Sde Teiman doen verontrustende verhalen de ronde, waarbij gevangenen melding maken van mishandeling, marteling, psychologische druk en seksueel geweld.

Verschillende voormalige gedetineerden die in de westerse media aan het woord kwamen na hun vrijlating, verklaarden dat ze dr. Abu Safiya in Sde Teiman hebben gezien of in elk geval zijn naam hadden gehoord tijdens het ochtend- en avondappel. Ook CNN rapporteerde recent dat minstens twee ex-gevangenen de aanwezigheid van de arts in deze faciliteit bevestigden. Israëls leger bleef hierover lang vaag, maar gaf uiteindelijk toe dat dr. Abu Safiya daar ‘wordt ondervraagd door de Shin Bet’, de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst.

Vermeende martelingen en buitensporig geweld
Sde Teiman staat in rapporten van mensenrechtenorganisaties als PHRI, Amnesty International en Euro-Med Human Rights Monitor aangemerkt als ‘problematisch’ en ‘zeer zorgwekkend’. Uitgelekte videofragmenten zouden laten zien hoe bewakers Palestijnse gevangenen mishandelen, dwingen om lange periodes in stressposities door te brengen en ze zelfs te onderwerpen aan elektroshocks of seksueel geweld. In bepaalde gevallen werden gevangenen geblinddoekt, met vastgebonden handen en benen, soms in combinatie met urenlang stilstaan.

Ook is er sprake van gedwongen naaktheid en andere vernederende praktijken. In zeker één geval zou bij een gedetineerde een amputatie hebben plaatsgevonden zonder adequate medische behandeling, naar verluidt als gevolg van verwondingen opgelopen door te strakke handboeien. Volgens Amnesty International zijn er aanwijzingen dat er sinds oktober 2023 tientallen gevangenen zijn overleden in of rondom Sde Teiman, sommigen onder verdachte omstandigheden die wijzen op marteling.

Levensgevaarlijk tekort aan medische voorzieningen
Met de sluiting en beschieting van Kamal Adwan is er in Noord-Gaza geen enkel volledig functionerend ziekenhuis meer. Eerder vielen ook andere ziekenhuizen ten prooi aan beschietingen en bombardementen. Artsen en verpleegkundigen ontvluchtten massaal het noordelijke deel van de Gazastrook uit angst voor arrestatie en geweld. De WHO constateerde half december dat de gezondheidszorg in Noord-Gaza totaal verwoest is.

De weinige medici die er nog zijn, opereren in geïmproviseerde klinieken of in wat ooit delen van ziekenhuizen waren. Operaties zonder verdoving of met minimale middelen vinden frequent plaats. Omwonenden moesten doden in tenten of op straat bewaren, omdat er geen ruimte meer is in mortuaria en er onvoldoende koelingen zijn. Niet alleen gewonden van bombardementen, maar ook baby’s, zwangere vrouwen en chronisch zieken blijven verstoken van cruciale zorg, wat resulteert in een dramatisch stijgend dodental.

Oproepen tot internationale interventie
Internationale organisaties, waaronder het Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen, hebben Israël herhaaldelijk opgeroepen om ziekenhuizen en medisch personeel te respecteren, zoals is vastgelegd in het internationaal humanitair recht. De aanval op ziekenhuizen en de arrestatie of dood van artsen is volgens hen niet te rechtvaardigen onder de Geneefse Conventies. Israël heeft zich daar geen moment iets van aangetrokken.

Secretaris-generaal Agnes Callamard van Amnesty International noemde de arrestatie van dr. Abu Safiya “een grove schending van de beginselen van neutraliteit en bescherming van zorgverleners”. PHRI diende met spoed een verzoek in bij het Israëlische Hooggerechtshof om duidelijkheid te krijgen over de verblijfplaats van de arts en toestemming tot bezoek van een advocaat. In een officiële reactie op dat verzoek ontkende het leger aanvankelijk zelfs te weten wie Abu Safiya was, ondanks eerder vrijgegeven beelden van zijn arrestatie.

“Systematische ontmanteling van het zorgsysteem”
De VN en mensenrechtenexperts beklemtonen dat de arrestaties van artsen en de aanvallen op ziekenhuizen in Gaza beslist geen geïsoleerde incidenten zijn. Ze zien een duidelijk patroon waarbij Israël methodisch ziekenhuizen bestookt en medisch personeel beschuldigt van samenwerking met gewapende Palestijnse groepen. Dit zou volgens hen in sommige gevallen neerkomen op het gebruik van valse voorwendselen om de infrastructuur van de gezondheidszorg doelbewust te verwoesten.

Meerdere VN-rapporteurs beschuldigen Israël van genocide of minstens van een ‘doelbewuste poging tot ontmanteling van de samenleving in Gaza.’ Zij stellen dat Israël evacuaties van ziekenhuizen en woonwijken aanduidt als nodig voor ‘humanitaire corridors’ of ‘veilige zones’, maar dat dit in praktijk vaak leidt tot nog meer beschietingen en verdere gedwongen verplaatsingen. Deze woordkeuze zou er volgens het VN-rapport Anatomy of a Genocide toe dienen om de vaak zeer ernstige mensenrechtenschendingen te maskeren achter een façade van humanitaire actie.

De dood van andere artsen onder verdachte omstandigheden
Ook de zaak van dr. Abu Safiya staat niet op zichzelf. Zo werd vorig jaar een andere arts, Adnan al-Bursh, het hoofd van de orthopedie in het al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad, gearresteerd en later dood teruggevonden in een Israëlische gevangenis. Volgens ooggetuigen stierf hij aan de gevolgen van marteling. Ook artsen als Ahmed al-Kahlout, de vorige directeur van Kamal Adwan, en Mohammad Abu Salmiya, directeur van al-Shifa, werden gearresteerd of gemeld als vermist.

In enkele gevallen keerden gearresteerde artsen na maanden terug uit de gevangenissen, altijd zonder aanklacht, maar meestal met duidelijke tekenen van mishandeling en trauma. Volgens cijfers van PHRI zijn alleen al sinds oktober 2023 meer dan 300 medische hulpverleners opgepakt, van wie velen nog altijd spoorloos zijn. De organisatie spreekt van ‘een ongekende aanval op de medische gemeenschap in Gaza’.

Internationaal recht en de Geneefse Conventies
De beschietingen op ziekenhuizen en het hinderen van medische zorg in conflictgebieden gelden als ernstige overtredingen van de Geneefse Conventies. Ziekenhuizen en humanitair personeel moeten ten allen tijde worden beschermd, tenzij zij direct deelnemen aan vijandelijkheden. Hoewel Israël stelt dat Hamas strijders zich in ziekenhuizen ophielden, zijn onafhankelijke bronnen die deze stelling onderbouwen schaars. De VN noemde de Israëlische aannames vaak ‘vaag’, ‘onvoldoende onderbouwd’ en in tegenspraak met openbaar beschikbare informatie.

Verboden vormen van mishandeling
Marteling, gedwongen verdwijning, seksueel geweld en willekeurige executie zijn alle expliciet verboden onder diverse verdragen, zoals het VN-Verdrag tegen Foltering. Uit diverse getuigenissen van ex-gevangenen, van familieleden van vermiste personen, maar ook van medische NGO’s blijkt dat Israëlische militairen en inlichtingendiensten toch stelselmatig over de schreef gaan. De Shin Bet is al langer omstreden door vermeende gebruik van fysieke drukkingsmiddelen tijdens ondervragingen van Palestijnen.

Vooralsnog lijkt het er niet op dat deze mensenrechtenschendingen internationaal zullen worden bestraft. Zo heeft het Internationaal Strafhof (ICC) al sinds 2021 een onderzoek lopen naar misdaden in de bezette Palestijnse gebieden, maar hieraan wordt door Israël geen medewerking verleend. Het Israëlische geweld in Gaza heeft inmiddels aan bijna 46.000 mensen het leven gekost.

Symbool voor de vernietiging van de gezondheidszorg
Dr. Hussam Abu Safiya geldt momenteel als de verpersoonlijking van de dramatische situatie van de gezondheidszorg in Noord-Gaza en de bredere praktijk van Israëlische arrestaties van prominente Palestijnse medici. Zijn verdwijning leidde tot internationale oproepen tot vrijlating en bescherming van zorginstellingen en zorgpersoneel in oorlogstijd. De zaak is een brandpunt van meerdere urgente thema’s: de uitholling van medisch-humanitaire voorzieningen, de opschorting van essentiële rechten binnen de Gazastrook, en de rol die Israëlische militaire en inlichtingendiensten spelen bij de ondervraging en opsluiting van Palestijnen zonder duidelijke aanklacht.

De beschuldigingen van grove mensenrechtenschendingen stapelen zich ondertussen steeds verder op. Dagelijks zijn er berichten over drones die aanvallen uitvoeren op ziekenhuisterreinen, de gedwongen evacuatie van gewonde patiënten, het in brand steken van medische faciliteiten, en een detentiecentrum in de woestijn waar marteling en seksueel geweld aan de orde van de dag zouden zijn. Dit alles vindt plaats in een situatie waarin de basisbehoeften, van elektriciteit en schoon drinkwater tot elementaire medische zorg, al maanden niet meer toereikend beschikbaar zijn.

Naar eigen zeggen heeft het Russische leger terreinwinst geboekt in het oosten van Oekraïne, onder meer door het bezetten van de stad Nadija in de regio Loehansk.

Oekraïense militaire bloggers maakten ook melding van de verovering van drie dorpen nabij de stad Pokrovsk, welke al maanden wordt bevochten. De Oekraïense president Zelensky erkende de voortdurende opmars van Russische troepen in Oost-Oekraïne. In een televisie-interview schreef hij dit vooral toe aan het gebrek aan reserves van het Oekraïense leger.

Ondertussen moesten de luchthavenactiviteiten in de Russische stad Sint-Petersburg om veiligheidsredenen tijdelijk worden opgeschort. De verantwoordelijke luchtvaartautoriteit heeft hiervoor geen redenen opgegeven. Het Russische ministerie van Defensie had echter eerder gemeld dat er tijdens de nacht zestien Oekraïense drones zijn vernietigd in de omgeving van Sint-Petersburg. Er worden regelmatig beperkingen ingevoerd op Russische luchthavens door Oekraïense drone-aanvallen.

Willem van Kooten, beter bekend als Joost den Draaijer, is afgelopen vrijdag overleden. Hij liet een onuitwisbaar stempel achter op de Nederlandse radio- en muziekindustrie. Van Kooten was DJ, programmaleider, muziekuitgever, platenbaas en later vastgoedinvesteerder. Al deze facetten maakten hem tot een invloedrijke figuur die in zowel de media- als zakenwereld zijn sporen naliet. Door collega’s en vakgenoten werd hij geroemd om zijn innovatiekracht, ondernemersgeest en vlotte stijl als DJ. Hij werd ‘de godfather van de radio’ genoemd en was een belangrijke grondlegger van wat we nu kennen als de commerciële hitradio in Nederland.

Jeugd en eerste stappen in de radiowereld
Willem Jan van Kooten werd geboren op 7 januari 1941 in Hilversum. Zijn vader was wiskundeleraar en hij groeide op in een omgeving waar maatschappelijke en culturele ontplooiing centraal stond. Al op jonge leeftijd was hij vertrouwd met de omroepwereld: Hilversum was immers het hart van de Nederlandse radio- en televisie-industrie. Zijn eerste bescheiden aanraking met de radio vond plaats toen hij als kind deelnam aan het NCRV-programma Jeugdland. Deze ervaring wekte zijn interesse in de dynamiek en het bereik van het medium.

Na het afronden van het gymnasium begon Van Kooten op 19-jarige leeftijd een studie Nederlandse taal- en letterkunde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zijn interesses zouden zich al gauw op de radiowereld richten. Tijdens een feest ontmoette Van Kooten de dochter van één van de oprichters van de zeezender Radio Veronica. Omdat hij als student graag wat wilde bijverdienen, vroeg hij haar of er werk beschikbaar was. Kort daarna kon hij aan de slag als tekstschrijver voor commercials bij Radio Veronica.

Debuut als Joost den Draaijer
Radio Veronica zond in die tijd uit vanaf een schip op de Noordzee. Er bestond nog geen publieke commerciële radio in Nederland, waardoor de zeezender een pioniersrol vervulde en luisteraars wist te trekken die op zoek waren naar een meer eigentijdse, populaire programmering. Binnen een mum van tijd raakte Van Kooten vertrouwd met de dynamiek van reclamezendtijd en de praktische kant van het radiomaken. Toen er in de zomerstop van 1961 een invaller nodig was voor het programma Juke Box, greep hij deze kans aan.

Van Kooten bleek een natuurtalent achter de microfoon. Terwijl Nederlandse radiopresentatoren in die periode doorgaans een nette, ietwat plechtige omroepersstem gebruikten, presenteerde hij met een spontane, studentikoze toon. Hij strooide met vlotte woordspelingen die tot dan toe ongekend waren op de Nederlandse radio. Zijn collega’s én het publiek waren direct gecharmeerd. Ook hijzelf voelde zich als een vis in het water: de stage van tekstschrijven werd al snel uitgebreid naar het presenteren van een eigen programma, dat hij Joost mag het weten noemde. De reden voor zijn DJ-pseudoniem ‘Joost den Draaijer’ was aanvankelijk pragmatisch: Van Kooten wilde niet dat leden van zijn studentenvereniging wisten dat hij bij de ‘rebelse zeezender’ werkte. Het pseudoniem werd echter al gauw een merknaam op zichzelf.

Programmadirecteur en de geboorte van de Top 40
Naast zijn taken als DJ ontwikkelde Van Kooten snel een scherp zakelijk inzicht. In 1964, terwijl hij nog studeerde, werd hij door Radio Veronica aangesteld als programmadirecteur. Dat gaf hem meer armslag om zijn ideeën over moderne radioprogrammering in de praktijk te brengen. In die functie maakte hij een cruciale reis naar de Verenigde Staten, waar hij observeerde hoe commerciële radiozenders werden gerund. Hij was onder de indruk van de hitlijsten, reclamestrategieën, jingles en de snelle opbouw van radioprogramma’s.

Met die inspiratie kwam hij terug naar Nederland, waar hij de directie van Veronica wist te overtuigen van een nieuwe, hippe hitlijst. In 1964 introduceerde hij eerst de Hitwezen Top 50 (soms ook geschreven als ‘Hitweezen’). Het jaar daarop, op 2 januari 1965, volgde de Veronica Top 40, die voorgoed de standaard zou zetten voor hitlijsten in Nederland. De eerste uitzending van de Top 40 presenteerde hij zelf. De lijst sloeg enorm aan bij een jong publiek dat snakte naar eigentijdse popmuziek en dat zijn enthousiasmerende presentatiestijl omarmde.

Van Kooten zou in de jaren daarna ook betrokken zijn bij diverse andere hitparades, zoals de Hilversum 3 Top 30 (1969) en de Radio Noordzee Top 50 (1971). Het idee van een wekelijkse hitlijst, gepresenteerd door dezelfde energieke DJ, bleek zo’n groot succes dat andere zenders het al snel overnamen. Daarnaast introduceerde Van Kooten begrippen als ‘Alarmschijf’, ‘Tipparade’ en ‘Gouwe ouwe’, stuk voor stuk concepten die de luisteraar aanmoedigden om naar ‘nieuwe’ of juist nostalgische hits te luisteren.

Horizontale programmering en andere innovaties
Nog een opmerkelijke vernieuwing die Van Kooten invoerde, was de zogenoemde horizontale programmering. Hierbij kregen DJ’s eenzelfde tijdslot op vaste dagen van de week, waardoor de luisteraar wist dat hij bijvoorbeeld iedere middag of avond dezelfde presentator kon horen. Tot dan toe verdeelden omroepen hun tijd veel traditioneler, zonder een vast stramien dat dag in dag uit gelijk was. Het idee dat elke vaste DJ twee uur lang, dagelijks op hetzelfde moment, kon uitzenden, bleek een gouden greep: het zorgde voor herkenning en loyaliteit bij luisteraars.

Hoewel deze programmeringsvorm inmiddels gangbaar is op zowel publieke als commerciële zenders, was het destijds een ware revolutie. Van Kooten tilde bovendien de algehele dynamiek van de radio naar een hoger niveau door snelle jingles, vaste rubrieken en interactieve onderdelen in te voeren. In een tijd dat de Nederlandse radio over het algemeen nog behoorlijk stijf was, ging hij voor spontaniteit en directheid. Zijn frisse benadering werd door velen gekopieerd, zowel binnen Veronica als bij concurrerende zenders.

Zakelijke belangen en het conflict bij Veronica
Ondanks zijn populariteit en bestuurlijke verantwoordelijkheden liep niet alles altijd op rolletjes bij Veronica. Van Kooten had naast zijn radiowerk óók zakelijke plannen. In 1968 richtte hij een eigen productiemaatschappij op om muziek te produceren. Kort daarna volgden een platenlabel, een muziekuitgeverij en andere commerciële initiatieven, alle onder de paraplu van Red Bullet. Deze bedrijvigheid leidde tot toenemende wrijving bij Radio Veronica. Van Kooten draaide in zijn uitzendingen namelijk regelmatig platen waaraan hij zelf verdiende. Hoewel de directeuren van Veronica aanvankelijk niet ingrepen, was er intern ongenoegen over mogelijke belangenverstrengeling.

In 1968 bereikte dit ongenoegen een climax. Van Kooten had zakelijke en artistieke meningsverschillen met de directie, die het niet eens was met de mate waarin hij zijn eigen producties promootte. Daarop besloot hij het station te verlaten. De officiële lezing was dat hij zich meer wilde richten op zijn zakenimperium; achter de schermen speelde ook mee dat hij zijn artistieke visie niet in de gewenste mate kon doorvoeren. Na zijn vertrek verdween hij voor korte tijd van de radio. Hij maakte een uitstapje naar de televisiewereld: in 1968 presenteerde hij bijvoorbeeld het AVRO-programma Moef Ga Ga. Ook bij de VPRO kreeg hij een kans, waar hij een pilot van de latere Hilversum 3 Top 30 mocht presenteren.

Opkomst als platenbaas met Red Bullet
Ondertussen zette Van Kooten zijn bedrijf Red Bullet vol overtuiging op de kaart. Het platenlabel, de productiemaatschappij en de muziekuitgeverij groeiden uit tot een machtige speler in de Nederlandse muziekbusiness. Van Kooten fungeerde niet alleen als geldschieter en producent, maar ook als strateeg die de distributie van platen regelde en contacten onderhield met internationale partners. Hij bevorderde muziek en artiesten door dezelfde flair die hij als DJ op de radio tentoonspreidde.

Een van zijn belangrijkste wapenfeiten was de band Golden Earring (oorspronkelijk The Golden Earrings). Tussen 1965 en 1988 was Van Kooten de belangrijkste investeerder in de groep. Door zijn goede banden in de radiowereld kon hij de Haagse rockband extra aandacht geven, wat hen hielp om grote successen te boeken, zowel in Nederland als daarbuiten. Naast Golden Earring investeerde hij ook in Shocking Blue, The George Baker Selection, Tee-Set, Het Goede Doel, Wolter Kroes en later zelfs Jeroen van den Boom. Die uitgebreide portefeuille van artiesten maakte hem tot een invloedrijk figuur in de Nederlandse popmuziek en gaf hem financiële slagkracht om nog meer projecten te starten.

Van Radio Noordzee naar Hilversum 3
Hoewel hij Veronica in 1968 verliet, bleef het radiobloed bij Van Kooten stromen. Hij stapte in 1971 over naar Radio Noordzee Internationaal, een andere zeezender die eveneens vanaf de Noordzee uitzond. Daar presenteerde hij weer hitlijsten en verdere muziekprogramma’s, vaak onder zijn vertrouwde DJ-naam Joost den Draaijer. De formule, met een uitgesproken manier van presenteren, werkte ook hier; hij bouwde wederom een trouwe schare luisteraars op.

In 1974 maakte hij zelfs een korte terugkeer naar de publieke omroep via Hilversum 3, waar hij het eerste horizontaal geprogrammeerde radioprogramma Joost mag niet eten presenteerde. Het programma werd op werkdagen uitgezonden tussen 18.00 en 19.00 uur en stond symbool voor de vrije, ongedwongen sfeer die hij wilde creëren. Het vond gretig aftrek bij een publiek dat behoefte had aan toegankelijke popmuziek en vrije presentatie. Later werd de naam van het programma NOS Maal en in 1978 ging Frits Spits ermee verder onder de titel De Avondspits. De reden voor Van Kootens vertrek was opnieuw een conflict over belangenverstrengeling. Hoewel hij met zijn zakelijk instinct veel artiesten een boost gaf, leidde die combinatie van commercie en radiowerk herhaaldelijk tot spanningen.

Stars on 45 en internationale successen
Een van de grootste commerciële successen waar Van Kooten direct bij betrokken was, kwam begin jaren tachtig: Stars on 45. Het idee ontstond toen hij een plaat hoorde met een kort fragment van het nummer Venus van Shocking Blue. Omdat hij daar als muziekuitgever rechten over had, besloot hij dit concept te professionaliseren. Hij benaderde producer Jaap Eggermont, die een medley maakte van verschillende bekende hits, waaronder Beatles-fragmenten en opnieuw dat stukje van Venus.

Van Kooten zorgde ervoor dat deze single, bekend als Stars on 45, wereldwijd werd uitgebracht. De plaat werd een ongekende klapper: het kwam zelfs op nummer één in de Amerikaanse Billboard Hot 100. Voor een Nederlandse productie was dat destijds zeer uitzonderlijk. Miljoenen exemplaren vlogen over de toonbank en de single groeide uit tot een van de bestverkochte medleys aller tijden. Ook dit succes droeg bij aan Van Kootens reputatie als zakenman die oog had voor wat het publiek wilde horen, en die wist hoe hij zo’n concept kon vermarkten.

Van radio-icoon tot vastgoedinvesteerder
In de loop van de jaren tachtig en negentig verschoof Van Kootens focus steeds meer naar zaken die verder van de radio- en platenwereld afstonden. Terwijl hij voor 50 procent instapte in John de Mol Producties, richtte hij zich daarnaast ook op onroerend goed, golfbanen en ander commercieel vastgoed, vooral in Portugal. Daar maakte hij zich meester van luxe villa’s, resorts en zelfs een golfbaan die hij exploiteerde. Zijn fortuin groeide dusdanig dat zakenblad Quote indertijd een vermogen van circa 200 miljoen euro aan hem toedichtte.

Deze enorme financiële armslag gaf Van Kooten de mogelijkheid om op de achtergrond nieuwe initiatieven te ondersteunen. Zo was hij in de jaren negentig geldschieter van het softwarehuis Paralax en stelde hij beginkapitaal ter beschikking voor de politieke partij Leefbaar Nederland, onder de voorwaarde dat Pim Fortuyn lijsttrekker zou worden. Ook startte hij de radiozender Arrow Classic Rock, die zich specialiseerde in (classic) rockmuziek, en investeerde hij in een bronwaterbedrijf in Drenthe.

Onderscheidingen en latere leven
Voor zijn verdiensten als radiopionier, muziekuitgever en ondernemer werd Van Kooten in 2006 benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Dit was een erkenning van zowel zijn artistieke als zijn economische bijdrage aan Nederland. Zijn rol in de ontwikkeling van de Nederlandse popmuziek, bijvoorbeeld via bands als Golden Earring en Shocking Blue, was daarbij essentieel. De focus van de onderscheiding lag niet enkel op zijn rol als radio-icoon, maar ook op de werkgelegenheid en spin-offs die hij in de muziekindustrie had gecreëerd.

In 2007 werd hij in Hilversum geëerd met een eigen rotonde: de ‘Joost den Draaijerrotonde’, dicht bij de ingang van het Media Park. Daarna volgden nog enkele andere erkentelijkheden, waaronder de Marconi Oeuvre Award in 2018. Die prijs, uitgereikt in het programma Tijd voor Max, bekroonde zijn invloed en nalatenschap in de radiowereld.

Op latere leeftijd bracht Van Kooten veel tijd door in de Portugese Algarve, waar hij een luxe villa bezat en zich uitleefde in zijn liefde voor golf. Rond 2020 raakte hij ernstig ziek door een longontsteking en werd hij opgenomen in een privékliniek in Portugal. Hij herstelde, maar dit leidde tot een langdurige angst voor het coronavirus. In interviews gaf hij openlijk aan dat hij vreesde dat covid-19 voor hem fataal zou zijn vanwege zijn broze longen. Hoewel deze angst zijn leven drastisch beïnvloedde, bleef hij naar eigen zeggen altijd werken, omdat hij zich geen pensioen kon voorstellen.

Karakter en nalatenschap
Collega’s en tijdgenoten prezen Van Kooten om zijn creativiteit en commercieel talent. Radiomaker Erik de Zwart beschrijft hem in reactie op zijn overlijden als ‘de godfather van alle diskjockeys’, een eretitel die zowel op zijn vernieuwende presentatiestijl als op zijn invloed op generaties DJ’s sloeg. Rob Stenders wijst op de drive-in shows, de Top 40 en andere vernieuwingen die de basis vormden van de hedendaagse hitradio in Nederland. Sjors Fröhlich, zelf oud-radiomaker en burgemeester, roemt zijn humor en de wijze waarop hij kon inspireren over de radio, zakendoen, politiek en het leven.

De spanning tussen artistiek en commercieel zat hem echter niet altijd mee. Steeds weer volgden conflicten over belangenverstrengeling, omdat Van Kooten als presentator zijn eigen producties draaide of artiesten aanprees die bij zijn bedrijf onder contract stonden. Zelf gaf hij later in interviews aan dat hij die kritiek begreep, maar dat hij vond dat ‘ondernemen’ en ‘programmeren’ in Nederland onterecht strikt gescheiden werden. In zijn ogen sloot de ene activiteit de andere niet uit. Talloze artiesten danken hun doorbraak aan Van Kootens dubbelfunctie, al maakte die sommigen in de omroepwereld huiverig.

Overlijden
De naam Joost den Draaijer staat symbool voor een vrolijke, vlotte aanpak van radio maken: altijd met een knipoog, altijd klaar om wat leven in de brouwerij te brengen. De naam Willem van Kooten staat evenzeer voor zakelijk instinct, innovatie, en de onstuitbare wil om dromen om te zetten in spraakmakende realiteit. Beide kanten van zijn persoonlijkheid waren onlosmakelijk met elkaar verweven, wat hem tot een fenomeen in de Nederlandse omroep- en muziekgeschiedenis maakte.

Van Kooten overleed op 3 januari 2025, exact zestig jaar en één dag nadat hij de eerste uitzending van de Top 40 presenteerde.

De Freedom From Religion Foundation (FFRF), een prominente Amerikaanse organisatie die zich inzet voor een sterke  scheiding tussen kerk en staat, is het toneel geworden van een hoogoplopende discussie over gender, transrechten en vrijheid van meningsuiting. De kwestie heeft geleid tot het vertrek van drie invloedrijke atheïsten: Richard Dawkins, Steven Pinker en Jerry Coyne. Wat begon met een reeks artikelen over de definitie van vrouw-zijn, escaleerde al snel in een debat over censuur, ideologie en de grenzen van vrijdenken.

De ophef begon met de publicatie van een artikel op de website van de FFRF, getiteld What is a Woman? Dit stuk, geschreven door Kat Grant, een non-binaire auteur en actief lid van de organisatie, stelde dat ‘een vrouw is wie zegt dat ze dat is.’ Grant verwierp traditionele definities van vrouw-zijn, zoals het hebben van een baarmoeder of de mogelijkheid tot voortplanting, omdat deze transvrouwen en intersekse personen uitsluiten. In het artikel riep Grant op tot een model van genderdiversiteit waarin vrouw-zijn wordt gedefinieerd op basis van persoonlijke identiteit in plaats van biologische kenmerken.

Hoewel Grants stuk bijval kreeg van sommigen, was er ook al snel kritiek. Evolutiebioloog en erelid van de FFRF Jerry Coyne, voelde zich geroepen om een tegengeluid te laten horen. In zijn artikel, Biology is not Bigotry, verdedigde hij een biologische definitie van geslacht, waarbij hij stelde dat sekse wordt bepaald door gameten: eicellen voor vrouwen en spermacellen voor mannen. Coyne wees Grants benadering af als ‘ideologisch’ en betoogde dat gevoelens en identiteit geen biologische realiteiten kunnen veranderen.

Coynes artikel werd kort na publicatie op de FFRF-website voorzien van een disclaimer waarin werd gesteld dat de inhoud niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de organisatie weerspiegelde. Kort daarna verwijderde de FFRF het artikel volledig, onder druk van kritiek uit progressieve hoek. In een verklaring noemden co-voorzitters Dan Barker en Annie Laurie Gaylor vervolgens het publiceren van Coynes artikel ‘een beoordelingsfout’ en stelden dat het stuk ‘niet in overeenstemming was met de waarden en principes’ van de organisatie.

Coyne reageerde fel op het besluit. Hij beschuldigde de FFRF van censuur en van het promoten van een ‘quasi-religieuze’ genderideologie. In een open brief bij zijn vertrek stelde hij dat de organisatie was afgeweken van haar oorspronkelijke missie en nu tendentieuze politieke standpunten innam die wetenschappelijke feiten negeerden. Coyne verweet de FFRF dat het debat over geslacht werd beperkt door dogmatische opvattingen die eerder aan religie dan aan vrijdenken doen denken.

De situatie escaleerde verder toen Richard Dawkins en Steven Pinker, beide prominente wetenschappers en erelid van de FFRF, ook hun vertrek aankondigden. Dawkins, onder andere bekend van bestsellers als God als misvatting, Het grootste spektakel ter wereld en De zelfzuchtige genen, bekritiseerde de organisatie in harde bewoordingen. Hij noemde Grants artikel ‘mal en onwetenschappelijk’ en beschuldigde de FFRF van paniekvoetbal door Coynes reactie zonder overleg te verwijderen. Dawkins sprak van ‘hysterische reacties van voorspelbare groepen’ en stelde dat de FFRF een nieuwe religie van genderideologie oplegt.

Steven Pinker sloot zich bij Dawkins aan en verklaarde dat de FFRF niet langer een verdediger van vrijheid van religie was, maar een organisatie die dogma’s oplegt. Pinker bekritiseerde de het verwijderen van het stuk van Coyne en de excuses die daarop volgden voor de publicatie ervan. Hij noemde die een aanval op de rede en de wetenschappelijke integriteit.

De Freedom From Religion Foundation staat nu voor een lastig dilemma. Aan de ene kant blijft de organisatie toegewijd aan haar kernmissie: de scheiding van kerk en staat verdedigen. Volgens co-voorzitter Gaylor is de steun aan LGBTQIA+-rechten een integraal onderdeel van die missie, aangezien religieuze invloed vaak wordt gebruikt om deze rechten te ondermijnen. Ze benadrukte dat de groeiende meningsverschillen over gender waarschijnlijk onvermijdelijk waren en dat de FFRF zich niet laat intimideren door het vertrek van prominente leden.

Aan de andere kant heeft de kwestie de organisatie verdeeld en haar geloofwaardigheid onder sommige aanhangers aangetast. Critici, onder wie Coyne, Dawkins en Pinker, stellen dat de FFRF zich heeft laten meeslepen door een progressieve ideologie die weinig te maken heeft met de oorspronkelijke doelstellingen. Volgens hen dreigt de organisatie af te glijden naar heel andere doelen dan de oorspronkelijke en verliest ze daardoor aan focus en legitimiteit.

De discussie over gender binnen de FFRF is illustratief voor de veel bredere spanningen binnen atheïstische en seculiere gemeenschappen. Terwijl sommige atheïsten progressieve sociale bewegingen omarmen, vrezen anderen dat ideologische overtuigingen, zoals genderidentiteit, de plaats innemen van religieuze dogma’s. De kritiek van Coyne, Dawkins en Pinker roept vragen op over de grenzen van vrijdenken: hoe kan een gemeenschap die is gewijd aan rationaliteit en wetenschappelijke waarheid omgaan met onderwerpen die gevoelig liggen en vaak worden gepolitiseerd?

De FFRF heeft ondertussen aangegeven haar richtlijnen en interne processen te herzien om ervoor te zorgen dat haar publieke boodschappen beter overeenkomen met haar waarden. Of dit genoeg zal zijn om het vertrouwen van critici terug te winnen, valt nog te bezien. Voorlopig lijkt de organisatie vastbesloten om haar steun aan LGBTQIA+-rechten te blijven benadrukken, ondanks het risico dat dit tot verdere verdeeldheid leidt.

In Duitsland heeft een online petitie voor een landelijk vuurwerkverbod bijna een half miljoen handtekeningen verzameld. De Berlijnse afdeling van de politiebond Gewerkschaft der Polizei (GdP) lanceerde de petitie twee jaar geleden, maar tot voor kort was de steun beperkt. Op de dag voor oud en nieuw stond de teller op ongeveer 90.000 ondertekeningen. Na de recente jaarwisseling steeg dit aantal echter explosief naar ruim 480.000.

De GdP benadrukt dat de gebeurtenissen tijdens de afgelopen jaarwisseling de noodzaak voor een verbod onderstrepen. "Wat we hebben meegemaakt, gaat de grenzen van het aanvaardbare te buiten," aldus de vakbond. Tijdens de viering kwamen in Duitsland vijf mensen om het leven door vuurwerkincidenten. Daarnaast werden hulpverleners in steden als Berlijn aangevallen met vuurwerk, wat leidde tot meer dan 230 arrestaties en vijftien gewonde agenten.

De emotie van een half miljoen burgers zorgt voor een plotselinge piek in het aantal ingevulde steunbetuigingen voor een totaalverbod, hoewel het aantal op een inwonersaantal van zo'n 84 miljoen verwaarloosbaar is.

De Duitse politiek blijft verdeeld over een vuurwerkverbod. Bondskanselier Olaf Scholz noemde een dergelijk verbod "een beetje vreemd". Minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser is ook geen voorstander en pleit in plaats daarvan voor gerichte maatregelen en strengere straffen voor aanvallen op hulpverleners.

In Nederland laait de discussie over een vuurwerkverbod eveneens op, gevoed door met name de media. Verschillende burgemeesters pleiten voor een landelijk verbod, maar binnen de politiek zijn ook in Nederland de meningen verdeeld. Sommige partijen benadrukken het belang van betere handhaving om illegaal vuurwerk tegen te gaan, in plaats van een algeheel verbod. Intussen is ook gebleken dat het vuurwerkverbod dat in een aantal Nederlandse gemeenten gold geen enkele invloed had op het uiteindelijke afsteken ervan. Het verbod werd massaal genegeerd door mensen die zich hun jaarlijkse pleziertje niet laten afpakken.

Goeiemorgen FOK!

Vandaag staat ons, wederom, een frisse dag te wachten. In Heiloo is het momenteel lichte regen bij een temperatuur van ongeveer 2°C. De verwachting is dat het kwik - of je digitale weerstation - vandaag stijgt naar zo'n 5°C, met een minimum rond het vriespunt.

In de ochtend kunnen er nog enkele buien vallen, mogelijk met natte sneeuw of hagel, vooral in het oosten en zuidoosten van het land. In de loop van de dag klaart het op en krijgen we af en toe zowaar nog wat zon te zien. De wind waait uit matig uit het westen. Aan de kust kan wat steviger waaien.

4 januari 2025 - Ergens bij de afsluitdijk (Foto: DJMO)

Voor de avond en nacht naar zondag wordt het nog kouder met temperaturen rond het vriespunt. Er is kans op gladheid door bevriezing van natte wegen, dus wees voorzichtig als je de weg op gaat. In het noorden, midden en oosten van het land geldt tot 10:00 uur een code geel vanwege sneeuw en ijzel.

Persoonlijk vind ik die winterse buien maar niks; geef mij maar een stralend zonnetje en aangename temperaturen. Maar goed, het is januari, dus we moeten er maar het beste van maken. Vergeet niet om warme kleding aan te trekken als je naar buiten gaat en let op mogelijke gladheid op de wegen.

Een foto inzenden? Dat kan hier!
Jouw foto of filmpje bij het weerbericht? Deze is te mailen via weer@fok.nl of up te loaden via ons fotoforum. Vermeld bij de foto waar deze ongeveer is gemaakt.

Meepraten over het weer? Dat kan op ons weerforum waar de atmosfeer op ontploffen staat:
WKN - De atmosfeer staat op ontploffen.
Of uiteraard in de reacties onder het weerbericht.

De beschuldigingen tegen Apple zijn serieus: hun apparaten luisteren ons af en delen onze meest persoonlijke informatie met derden, zelfs als je Siri nooit gebruikt.

Apple heeft ermee ingestemd om meer dan 95 miljoen dollar te betalen om de Amerikaanse rechtszaak buiten de rechtbank te schikken. Het is een klein bedrag voor een techgigant waarvan de beurs meer dan 3,6 biljoen dollar waard is en een bedrijf waarvan de marketing de privacy van hun clientèle een fundamenteel recht noemt.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock en haar ambtgenoot, de Franse Jean-Noel Barrot, zijn de eerste ministers van de EU die Syrië bezoeken en de facto leider Ahmad al-Sharaa ontmoeten sinds de rebellen op 8 december 2024 de macht in Damascus overnamen.

Hun bezoek aan Syrië is het hoogste westerse bezoek sinds de val van het Assad-regime. Ze spraken hun steun uit voor de wederopbouw van Syrië. Maar ze maakten ook duidelijk dat de EU het islamisme niet zal financieren - of discriminatie tegen vrouwen of etnische en religieuze groepen zal tolereren. 

Er was enige controverse over de begroeting van de Syrische leider voor zijn EU-bezoekers. Ahmad al-Sharaa schudde de hand van de mannelijke Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noel Barrot, maar niet van de vrouwelijke Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock.

Het 'Huis van de Documentaire Film' in Stuttgart en het 'Huis van de Geschiedenis' in Baden-Württemberg hebben een landelijk filminitiatief gelanceerd om stil te staan dat het 80 jaar geleden is dat het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau werd bevrijd. Inmiddels doen ruim veertig organisaties mee.

Het initiatief roept bioscopen in heel Duitsland op om films te vertonen met een thematische connectie met de Shoah op de 80ste verjaardag van de bevrijding van Auschwitz op 27 januari. Talloze organisaties nemen nu deel aan het initiatief, waaronder de Federale Vereniging van Gemeentelijk Filmwerk, de Duitse Cinematheque en het Huis van de Wannseeconferentie in Berlijn. “Het geheel kon een landelijke dimensie krijgen, omdat we enerzijds de Federale Vereniging van Gemeentelijk Filmwerk aan boord konden krijgen, die meer dan 170 bioscopen en festivals vertegenwoordigt”, zegt het Huis van Documentaire Films. In Berlijn staat een centraal discussie-evenement met filmvertoningen gepland.

Het kick-off-evenement vindt plaats op 26 januari in Stuttgart. Er wordt de film 'The Investigation' van Peter Weiss vertoond, gevolgd door een discussie.

Drie dagen na de explosie van een Cybertruck in Las Vegas, waarbij één persoon om het leven kwam, hebben onderzoekers het incident nu geclassificeerd als zelfmoord.

De FBI zei dat dit onder meer bleek uit de inhoud van twee brieven. De dode man was een onderscheiden oorlogsveteraan die onder meer last had van een posttraumatische stressstoornis en diverse andere problemen had. Hij werd als soldaat ingezet in Afghanistan en is tevens gestationeerd geweest in Duitsland. De cybertruck ontplofte op nieuwjaarsdag voor het Trump Hotel in Las Vegas. Volgens het onderzoek had de bestuurder eerder zichzelf door het hoofd geschoten. 

Aanvankelijk werd gespeculeerd dat de daad verbonden was met de terroristische aanslag in New Orleans en/of gericht zou kunnen zijn tegen de aanstaande inauguratie van Trump. 

In Winterswijk is op oudejaarsdag ruim 1300 kilo zwaar, verboden vuurwerk onderschept en in beslag genomen. Een deel van het vuurwerk werd aangetroffen in drie voertuigen en een ander deel van uiteindelijk zo’n 500 kilo, werd aangetroffen in een woning midden in een woonwijk. Door het aantreffen van het vuurwerk is erger voorkomen. Als het mis was gegaan, zou een groot gebied gevaar hebben gelopen.

Zowel de politie als ook burgemeester Joris Bengevoord zijn verbijsterd over de hoeveelheid vuurwerk die werd aangetroffen. “Je moet er niet aan denken welke schade en welk leed was veroorzaakt als het vuurwerk tot ontploffing was gekomen. De gevolgen zouden enorm zijn; veel huizen zouden getroffen worden en dan hebben we het nog niet eens over mogelijke slachtoffers. Het is onbegrijpelijk dat mensen nog steeds verboden vuurwerk in huis halen en daarmee hun omgeving in gevaar brengen. Ook het afsteken ervan is levensgevaarlijk, bewijst afgelopen jaarwisseling opnieuw,” aldus burgemeester Joris Bengevoord.

De zaak kwam op oudejaarsdag aan het rollen aan de Nieuw Beusinkweg, waar agenten zagen dat er bij een groep die met carbid aan het schieten was, mogelijk professionele shells werden afgeschoten. Ter plaatse trof de politie drie voertuigen aan met daarin zwaar, verboden vuurwerk. Twee mannen van 22 en 38 jaar uit Winterswijk werden aangehouden. In de woning van één van de mannen werd eveneens zo’n 500 kilo verboden vuurwerk aangetroffen.

Inmiddels is duidelijk dat het onder meer ging om (zelfgemaakte) vuurwerkexplosieven. Het verdere politieonderzoek loopt nog, onder leiding van het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie. De 22-jarige verdachte is op 2 januari in vrijheid gesteld, maar blijft verdachte in het onderzoek. De 38-jarige verdachte is op 3 januari voorgeleid aan de rechter-commissaris en blijft veertien dagen langer in voorlopige hechtenis. In zijn woning werd zwaar, verboden vuurwerk aangetroffen. De burgemeester is van plan om een bestuurlijke maatregel op te leggen, waarbij de mogelijkheid bestaat dat de woning wordt gesloten.

Donald Trump krijgt tien dagen voordat hij president van de Verenigde Staten wordt zijn straf in de zwijggeldzaak te horen waarvoor hij in mei 2024 is veroordeeld. Trump wilde de zaak laten schrappen nadat hij de presidentsverkiezingen in november had gewonnen, maar de rechter wees dat van de hand.

De rechter heeft aan Trump laten weten dat hij de zitting op 10 januari ook online mag bijwonen en dat een 'onvoorwaardelijke kwijting' de beste optie is. Dit betekent dat Trump niet gestraft wordt met een gevangenisstraf of een boete, maar dat het alleen op zijn strafblad komt te staan. 

In mei vorig jaar is Trump schuldig bevonden in de zaak waarin hij terechtstond voor het betalen van zwijggeld aan pornoactrice Stormy Daniels. Hij zou in 2006 seks met haar hebben gehad en in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in 2016 haar zo'n 130.000 dollar zwijggeld hebben betaald en de kosten hiervoor opgevoerd als 'juridische kosten' in zijn boekhouding. Dat is in strijd met de wet. Voor het vervalsen van bedrijfsgegevens kan een gevangenisstraf tot vier jaar worden opgelegd. 

De strafbepaling in deze zaak zou eigenlijk afgelopen zomer al zijn uitgesproken, maar de rechter besloot het oordeel uit te stellen om dit niet de de presidentsverkiezingen te laten beïnvloeden.

Trump is de eerste Amerikaanse president die in een strafzaak schuldig is bevonden. Na zijn inauguratie kan hij de tot aan de hoogste rechters de zaak aanvechten. Er kan hem dan alsnog gratie worden verleend. 

De heffingsambtenaar van de gemeente 's-Hertogenbosch mocht een zogeheten naheffingsaanslag parkeerbelasting opleggen aan een man die niet had betaald om zijn auto te parkeren. Gelet op de omstandigheden in dit geval, vraagt de rechtbank Oost-Brabant de wetgever om naar de huidige wetgeving over parkeerbelasting te kijken. Die biedt nu geen ruimte aan een rechter om maatwerk te leveren en dat is niet in lijn met een motie die door de Tweede Kamer is aangenomen vanwege haar eigen rol bij de toeslagenaffaire.

De man ging in maart 2022 bij zijn vader op bezoek en parkeerde zijn auto in de Baselaarstraat in 's-Hertogenbosch. Hij betaalde echter geen parkeerbelasting. De heffingsambtenaar van de gemeente 's-Hertogenbosch legde daarom een naheffingsaanslag parkeerbelasting op van in totaal 70,21 euro. De man maakte hier bezwaar tegen, maar dat wees de heffingsambtenaar in mei van datzelfde jaar af. Vervolgens stapte de man naar de rechter.

Volgens de man is de naheffingsaanslag niet terecht opgelegd. Zijn vader had namelijk de intentie om hem als bezoeker aan te melden via een parkeerapp, maar maakte daarbij een invoerfout. Die vergissing ontdekten ze te laat. De heffingsambtenaar kan via de parkeerhistorie controleren dat de vader hem al vele keren daarvoor wel goed had aangemeld, zo stelt de man. Hij vraagt daarom om coulance.

De heffingsambtenaar vindt het niet relevant of er al dan niet een fout is gemaakt met het aanmelden via een parkeerapp. Er is geen discussie over het feit dat de man heeft geparkeerd en dat er geen parkeerbelasting was voldaan. Dat is voldoende om een naheffingsaanslag op te leggen, vindt de naheffingsambtenaar.

Oordeel rechtbank
De heffingsambtenaar mocht inderdaad een naheffing opleggen. De man wist namelijk dat hij ter plaatse op het genoemde tijdstip parkeerbelasting moest voldoen en heeft dit niet gedaan. De rechtbank zag in dit geval wel aanleiding om prejudiciële vragen te stellen aan de Hoge Raad die er kort gezegd op neerkomen of de belastingrechter de bevoegdheid heeft om het bedrag van de kosten naheffing te matigen vanwege de (persoonlijke) omstandigheden van het geval.

Uit de beantwoording van die vragen blijkt dat de rechtbank de kosten naheffing niet uit coulance kan matigen of op nihil stellen. Daarvoor is in de huidige wetgeving geen ruimte. Dit had slechts gekund als er sprake was van een noodsituatie of als de man onvoldoende tijd had gehad om bij een parkeerautomaat te betalen of om aan te melden in een parkeerapp. Daarvan was in dit geval geen sprake. Dit betekent dat de man de inmiddels betaalde naheffing niet (deels) terugkrijgt.

Signalen aan hogere rechter en wetgever
Met signalen aan de hogere rechter en de wetgever vraagt de rechtbank aandacht voor de vraag van de burger om maatwerk. De Tweede Kamer nam vanwege haar eigen rol bij de toeslagenaffaire een motie aan waarin is overwogen dat "de wetgever wetten zo moet formuleren dat een uitvoeringsorgaan altijd enige ruimte heeft om maatwerk te leveren, en de rechter voldoende rechtsbescherming kan bieden aan de burger". Met de wetgeving over parkeerbelasting kan worden afgevraagd of die rechtsbescherming kan worden geboden.

De wetgeving die de rechter verhindert om maatwerk te leveren kan allereerst het vertrouwen van de maatschappij in de rechtspraak ondermijnen. Als de rechtbank in een concreet geval namelijk geen maatwerk toepast waar dat op zich op zijn plaats is, kan dat worden gezien als een te starre houding van de rechter die daarmee te ver afstaat van de maatschappij. Dit terwijl de oorzaak van het niet kunnen bieden van maatwerk in dit geval niet bij de rechter ligt, maar in de wetgeving. Daarnaast kan deze wetgeving het vertrouwen van de maatschappij in de wet(gever) ondermijnen.

De rechtbank wil de wetgever vragen de hiervoor geschetste consequenties van de huidige wetgeving onder ogen te zien en zichzelf af te vragen of die wetgeving (nog langer) adequaat is. Daarbij betrekt de rechtbank dat de maatschappij een naheffingsaanslag parkeerbelasting nog altijd als een boete ervaart, ondanks dat het al ruim dertig jaar geleden in de juridische constructie van het (fiscale) kostenverhaal is ondergebracht. Dat roept de vraag op of die constructie niet te veel losstaat van de werkelijkheid. Als dat zo is, dan vormt dat wel een wankele basis voor een belastend besluit waarmee veel burgers dagelijks te maken hebben.

Een 25-jarige man uit Den Haag is vrijdag veroordeeld tot 6 maanden cel voor het gooien van zwaar vuurwerk naar agenten. Dat gebeurde op oudejaarsavond. Het Openbaar Ministerie bracht de man vandaag voor de supersnelrechter.

De man gooide dinsdag rond 23.15 uur een nitraat naar twee agenten, die op dat moment toevallig voorbij fietsten. Het stuk zwaar vuurwerk ontplofte in de lucht, vlak bij de agenten. Die voelden de drukgolf van de explosie door hun lijf gaan, maar dankzij de gehoorbescherming die zij droegen, liepen ze geen blijvende gehoorschade op.

Op zitting wees de officier van justitie op de totale zinloosheid en het gevaar van de actie van verdachte. Zonder enige aanleiding gooide hij het vuurwerk naar de agenten, die verder geen enkele interactie met hem hadden gehad.

Geweld tegen de politie en andere hulpverleners is onacceptabel en daarom brengt het Openbaar Ministerie waar mogelijk zaken snel voor de rechter. De man werd vervolgd voor poging zware mishandeling. Omdat die plaatsvond in de nacht van de jaarwisseling en tegen agenten in functie, eiste de officier van justitie een hogere straf dan normaal, namelijk 6 maanden cel. Daarnaast zou de man een schadevergoeding moeten betalen, voor beide agenten 350 euro smartengeld.

De politierechter volgde de eis van de officier van justitie.