Moet medicatie om af te vallen altijd vergoed worden?

Het middel Ozempic (semaglutide) heeft veel media-aandacht gekregen. Beroemdheden als Kim Kardashian en Elon Musk gebruikten het met veel succes en hebben daardoor een run veroorzaakt op het middel. Semaglutide is ontwikkeld door het Deense bedrijf Novo Nordisk, in eerste instantie voor mensen met diabetes type 2. Het verhoogt de productie van insuline, en verlaagt daardoor de bloedsuikerspiegel. Al snel werd duidelijk dat het middel ook kan helpen tegen overgewicht, doordat het de eetlust vermindert en een gevoel van verzadiging bevordert. Daarom is semaglutide ook op de markt gebracht tegen overgewicht, onder de merknaam Wegovy.

Uit een grote studie is gebleken dat mensen met overgewicht die semaglutide gebruiken in combinatie met een leefstijlverandering, in anderhalf jaar tijd gemiddeld vijftien procent afvielen. Daarnaast helpt het middel niet alleen bij afvallen, maar verlaagt het ook het risico op hart- en vaatziekten. Voordat semaglutide op de markt kwam waren er al een aantal andere medicijnen beschikbaar, die kunnen helpen bij gewichtsverlies, zoals liraglutide en naltrexon/bupropion. Geen enkele daarvan is echter zo effectief als semaglutide.

Inmiddels zijn er meer medicijnen in ontwikkeling die nog effectiever moeten zijn dan semaglutide. Zo heeft het bedrijf Eli Lily begin november tirzepatide (Mounjaro) op de markt gebracht en zal later retatrutide volgen, beide medicijnen waardoor mensen in combinatie met een leefstijlverandering nog meer afvallen. Semaglutide, tirzepatide en retatrutide worden in Nederland niet standaard vergoed bij overgewicht. Deze middelen worden bij de behandeling van diabetes type 2 in sommige gevallen vergoed. Voor de behandeling van extreem overgewicht is het geneesmiddel liraglutide op de markt, dit wordt in sommige gevallen (BMI >40) vergoed. Bij veel cosmetische 'klinieken' kan Ozempic en Mounjaro tegen de hoofdprijs door iedereen worden gekocht, ook online worden deze middelen aangeboden.

Wat zijn de bijwerkingen van deze afslankmiddelen?
Radboudumc-internist Rick Meijer, gespecialiseerd in diabetes, ziet dat tot de helft van de patiënten met diabetes binnen een jaar stopt met afslankmedicijnen omdat het niet werkt of vanwege de bijwerkingen: "De belangrijkste klacht is misselijkheid, met daarbij soms braken. Verder hoor ik mensen vooral over diarree, of juist verstopping, en soms buikpijn, hoofdpijn en vermoeidheid." Uit een wetenschappelijk onderzoek dat gepubliceerd werd in het tijdschrift The Lancet bleek dat tachtig procent van de studiedeelnemers die semaglutide kregen vanwege overgewicht last had van bijwerkingen, zoals maagdarmklachten. Over bijwerkingen op de lange termijn is nog maar weinig bekend.

Zijn afslankmiddelen de oplossing voor iedereen met obesitas?
‘Nee’, zegt Tijn Kool, hoogleraar Passende Zorg. "Het is op zich goed dat deze innovatie er is en dat deze middelen beschikbaar komen. Maar we moeten dit soort afslankmedicijnen niet beschouwen als een wondermiddel, zonder de onderliggende problemen op te lossen. De eerste en belangrijkste strategie om af te vallen blijft leefstijlverandering. Werkt dat niet, dan kunnen medicijnen overwogen worden, maar alleen als onder begeleiding de leefstijl wordt aangepakt. Een ongezonde leefstijl heeft op veel meer factoren invloed dan alleen het lichaamsgewicht."

Daarnaast blijkt inmiddels dat het gewicht weer toeneemt zodra mensen stoppen met afslankmiddelen. Dat komt doordat obesitas zorgt voor een verstoring in het systeem dat de eetlust regelt, waarbij het lichaam de neiging heeft om terug te komen op het hogere gewicht (het jojo-effect). Stoppen met medicatie brengt de eetlust weer terug en zorgt zo voor gewichtstoename. Voor een blijvend lager gewicht, moeten mensen de middelen dus blijven nemen, terwijl er nog weinig bekend is over de effecten op de lange termijn.