Kutweer met oud en nieuw

Een harde wind, regenbuien en zelfs de kans op een echte storm aan de kust bepalen dit jaar de sfeer rond de jaarwisseling. Al dagen vooraf komt vanuit verschillende bronnen hetzelfde bericht: het wordt kutweer met oud en nieuw.

Organisaties in de kustgebieden hebben ingrijpende beslissingen moeten nemen. Zo is de nieuwjaarsduik in Scheveningen, een van de grootste van het land, afgelast omdat de harde wind te veel risico’s met zich meebrengt. De organisatie in Egmond, waar ruim tweeduizend mensen zich hadden aangemeld, hakte dezelfde dag eveneens de knoop door met een vergelijkbare onderbouwing: de te verwachten windstoten kunnen voor een gevaarlijk sterke stroming zorgen en zonder aanwezige hulpdiensten kan de veiligheid niet worden gegarandeerd. In Wijk aan Zee is men eveneens tot de conclusie gekomen dat het onverantwoord is om de zee in te gaan, terwijl op andere plekken nog gewacht wordt op het allerlaatste moment om een besluit te nemen.

Niet alleen de traditionele sprong in het koude zeewater lijdt onder de weersvoorspellingen. Ook vreugdevuren en vuurwerkshows in onder andere Rotterdam en Den Haag krijgen te maken met het onstuimige weer. Op advies van het KNMI, dat in grote delen van het noordwesten van het land code geel heeft afgekondigd, hebben gemeenten en organisatoren hun plannen herzien. De variërende windkracht, die volgens meteorologen kan oplopen tot een stevige windkracht 6 of 7 vlak aan de kust, leidt tot onzekerheid: één windvlaag kan genoeg zijn om smeulende vonken meters ver mee te nemen, of vuurwerk in een ongewenste richting te sturen.

In Den Haag heeft de burgemeester daarom na overleg met politie, brandweer en het Openbaar Ministerie besloten om de vreugdevuren in Scheveningen, Duindorp en Laak met een dag te vervroegen. In plaats van op oudjaarsavond worden de hoge stapels van pallets en hout al op 30 december om 23.00 uur in brand gestoken. Deze maatregel is bedoeld om een herhaling van de vonkenregen, die tijdens de jaarwisseling 2018-2019 in Scheveningen voor grote schade zorgde, te voorkomen. Toen lagen de stapels hoger dan was toegestaan.

De harde wind is niet de enige spelbreker. In het noordwesten en rondom de Waddenzee wordt bovendien regen verwacht. In de loop van de avond op oudejaarsdag kan het daar stevig plenzen, waardoor de buitentemperatuur voor een onaangename combinatie met de forse wind zorgt. Landinwaarts blijft het wat langer droog, al is het overal fris en grijs. De temperatuur ligt in de nacht van 31 december op 1 januari tussen 4 en 8 graden, waarbij de hoogste waarden aan de kust worden gemeten. Ook daar kan de gevoelstemperatuur echter een stuk lager uitvallen door de harde windstoten. Vooral ten noorden van de Flevopolder lijken de windstoten het meest extreem te zijn, maar sommige meteorologen waarschuwen dat ze diep landinwaarts kunnen doordringen en overal voor hinder kunnen zorgen.

Die hinder kan zich op verschillende manieren uiten. Allereerst moeten mensen die in de buitenlucht vuurwerk willen afsteken rekening houden met flinke rukwinden. Sierpotten en fonteintjes kunnen omwaaien en vuurpijlen kunnen door onvoorspelbare windvlagen in een verkeerde richting schieten.

In sommige gemeenten is daarom al besloten om vuurwerkshows te annuleren of te vervroegen. Toch houdt bijvoorbeeld het Nationale Vuurwerk bij de Erasmusbrug in Rotterdam vooralsnog vast aan de geplande middernachtelijke knalshow. De organisatie liet weten dat zij de windvoorspellingen nauwlettend in de gaten houdt. Ze stelt dat de huidige cijfers nét onder de drempelwaarde liggen waarbij vuurwerk afsteken niet meer verantwoord zou zijn. Mocht er last-minute toch een gevaarlijke toename van de windkracht optreden, dan kan men alsnog besluiten het evenement te staken.

Naast de kustprovincies maken ook anderen in het binnenland zich op voor een mogelijk onstuimige nacht. In Amsterdam-Noord wordt het vreugdevuur in Floradorp bijvoorbeeld al een dag eerder ontstoken. De gemeente meent dat de wind anders te sterk zal zijn en geeft aan dat bij harde wind het risico op overslaand vuur te groot is. Twee jaar geleden werd het oudejaarsvuur daar op het laatste moment afgelast door slechte weersomstandigheden, waarna het ondanks het verbod toch werd aangestoken. Dit keer wil men een herhaling van dat scenario voorkomen door tijdig in te grijpen.

Inwoners van Friesland hebben te maken met eenzelfde soort besluit: de gemeente Waadhoeke heeft op advies van de brandweer de lokale vreugdevuren geannuleerd en ook de nieuwjaarsduik gaat niet door. Ook daar is code geel van kracht en met een straffe wind vanaf de Waddenzee ziet men te veel risico’s. Reddingsorganisaties als de KNRM en de Reddingsbrigade wijzen erop dat het niet alleen bij harde wind gevaarlijk is om in zee te gaan, maar ook bij een opkomend tij. De stroming kan veel sterker zijn dan mensen op het strand beseffen. Ze roepen deelnemers op zich te houden aan afgelastingen en vooral niet zelfstandig de zee in te gaan. Volgens hen voelt de combinatie van wind, regen en koude watertemperaturen voor de niet-geoefende zwemmer vaak heftiger aan dan verwacht. Daarnaast zijn er bij afgelastte evenementen geen hulpverleners op het strand aanwezig om bij nood in te grijpen.

Niet overal sneuvelen de plannen. De duik bij het Markermeer in West-Friesland gaat vooralsnog door, omdat de golfslag op het binnenwater minder heftig is dan aan zee. Ook in sommige andere plekken, waar de wind naar verwachting wat minder extreem zal zijn, blijft men hoopvol.

Toch beseffen de meeste organisatoren dat het juist de kustlocaties zijn die een iconische nieuwjaarsduik vormgeven en dat de afgelasting voor velen een forse tegenvaller is. Er is immers geen uitzicht op een snelle weersverbetering. Op nieuwjaarsdag zou het zelfs nog harder kunnen waaien, met een mogelijke windkracht 9 in de ochtend. Dat zou officieel een storm betekenen, en het is sinds 1995 niet meer voorgekomen dat er op 1 januari een storm in Nederland werd gemeten. De wind kan dan snelheden tot 110 kilometer per uur bereiken, met name in het noordwesten. Ook in de rest van het land zijn de rukwinden merkbaar, en in de loop van de dag neemt de kans op regen weer toe.

Na 1 januari kan het weerbeeld omslaan richting winterse omstandigheden. Meteorologen spreken van een meer open weerpatroon vanaf 2 januari, waarbij het ’s nachts kan gaan vriezen en er lokaal kans is op (natte) sneeuw. De temperatuur zou in de avonden dalen tot rond het vriespunt, en bij winterse buien in de late uurtjes is er kans op gladheid. Het weer is echter grillig: er wordt gesproken over maximumtemperaturen die in de dagen na nieuwjaar tussen 1 en 12 graden kunnen liggen, wat de onzekerheid over de weersverwachting nog eens onderstreept.

Voor nu is in ieder geval duidelijk dat de laatste uren van het jaar, zeker in de kustregio’s, niet alleen kil en nat, maar ook behoorlijk onstuimig zullen verlopen. Gemeenten, organisaties en veiligheidsinstanties nemen daarom maatregelen die de geplande festiviteiten verstoren maar tegelijkertijd bedoeld zijn om ongelukken te voorkomen. De hoop is dat mensen die van vuurwerk of een frisse duik houden zich flexibel opstellen of uitwijken naar locaties waar het weer minder extremen vertoont.

Zo rest er voor veel Nederlanders de keuze om de jaarwisseling binnenshuis of op een beschutte plek te vieren. Het is voor sommigen even slikken dat er geen vuur op het strand brandt of geen duik in de ijzige zee wordt genomen, maar met regen, windstoten en de dreiging van storm op komst heeft de veiligheid de hoogste prioriteit. Zo zal de overgang naar het nieuwe jaar in grote delen van het land in elk geval minder uitbundig en voorzichtiger verlopen dan in voorgaande jaren.