Onderzoek: inzet waterkanon bij Arena 'proportioneel', maar 'niet de-escalerend'

Anakha

De inzet van de twee waterkanonnen voorafgaand aan de wedstrijd tussen Ajax en Juventus heeft voor extra escalatie gezorgd. Ook kregen supporters tegenstrijdige informatie te horen, waardoor fans werden natgespoten. Toch was het op sommige momenten, vanwege het gooien met vuurwerk en bakstenen, wel 'proportioneel'. Dat blijkt uit een rapport van het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement.

Het instituut heeft gesprekken gevoerd met de hoofdofficier van justitie, de waarnemend politiechef van de politie, de burgemeester, die op het moment van de wedstrijd in de Verenigde Staten was, en wethouder en tweede locoburgemeester Rutger Groot Wassink. Daarnaast is er met meerdere agenten die ter plaatse waren gesproken, zoals de commandanten van de waterkanonnen. Ook is er geluisterd naar de communicatie via de portofoon en gekeken naar bewakingsbeelden.

Nat pak
Vooraf werd al besloten om een entrada, een sfeeractie met vuurwerk, dit keer niet toe te staan. Het 'samenkomen' van supporters moest in eerste instantie worden voorkomen door bij ingang Zuid H van de Arena te vragen naar het toegangsbewijs en preventief te fouilleren. Mocht dat niet werken, dan zou met de waterwerper een groep supporters uiteen worden gedreven. "Insteek is om de mensen een nat pak te geven, zodat de lol ze snel vergaat."

In het rapport, met de naam 'Water & Vuur', staat dat Groot Wassink vooraf telefonisch is geïnformeerd over de aanpak. Halsema werd, omdat ze in het buitenland zat, niet op de hoogte gesteld. Ook staat er dat de politie al een 'positieve ervaring' had met het waterkanon tijdens een inzet tegen jongeren in West. Die ervaring was 'leidend', bovendien was het idee dat verder alleen zwaardere geweldsmiddelen mogelijk waren.

Feitelijk correct
De politie gaf een dag na de wedstrijd aan dat het 'proportioneel' was om het waterkanon in te zetten. "Feitelijk is het correct als de politie aangeeft dat de inzet van de waterwerper minder zwaar (en meer proportioneel is) in vergelijking met alternatieven als de inzet van de wapenstok en/of politiehonden. De waterwerper kan op verschillende wijze worden ingezet en goed worden 'gecontroleerd' als het gaat om de kracht en richting van inzet", schrijven de onderzoekers.

Maar de plek van het waterkanon 'bemoeilijkte' de aanpak. 'Mensen werden nu richting de ingang gedreven in plaats van weg van het stadion, richting Arenapark. Ook de waterwerpercommandanten zelf hadden liever vanuit een andere positie geopereerd, maar in de voorbereiding is bewust voor deze positie van de waterwerper gekozen gelet op de grootte van het voertuig. Meerdere andere politiefunctionarissen werden verrast door de inzet op deze plek en in deze richting.'

Stenen magneet
Ook wordt het waterkanon omschreven als een mogelijke escalatiefactor. "Op het moment dat de waterwerper wordt ingezet in deze setting, in welke stand dan ook, is het risico op escalatie zeer groot. Respondenten spreken over de waterwerper als 'stenenmagneet'. Een inzet op deze plek bij deze groep zou voorspelbaar leiden tot ordeverstoringen. Dan is alsnog de inzet van andere geweldsmiddelen noodzakelijk."

"Er waren periodes dat mensen niet weg konden en wel te maken krijgen met forse politie-inzet: toen er politie-inzet van twee kanten kwam en/of toen de tourniquets (draaihekken, red.) niet werkten", schrijven de onderzoekers. "Dit maakt de inzet van de politie – onbedoeld – op die momenten en locaties zwaarder en minder proportioneel: de risico's voor goedwillenden van het optreden worden groter. Het bijsturen op deze situaties vanuit de politie bleek lastig."

Stap naar voren
De twee waterkanonnen bleken in dit geval ook voor escalatie te zorgen. "De politie-inzet wordt door een groep supporters beantwoord met veel vuurwerk. Een deel van de supporters lijkt zich niet weg te laten drijven, maar zet juist een stap naar voren om de confrontatie aan te gaan met de aanwezige politie. Hierbij wordt onder andere met bakstenen gegooid."

Ook de communicatie door de Mobiele Eenheid werd door supporters als tegenstrijdig vervaren. "Aanwezigen werden door één eenheid een bepaalde richting opgestuurd, waarna ze uiteindelijk tussen die eenheid en de waterwerper in kwamen te staan en veelal zijn natgespoten, terwijl ze voor hun gevoel niet weg konden komen door het smalle gebied en de drukte. Waarbij ook genoemd werd dat ouders met kinderen bij ingang Zuid J naar binnen moesten om bij hun vak te komen en ook tussen deze groep mensen stond."

Volgens het rapport moet 'de lijn van het optreden' in de toekomst duidelijk worden gemaakt. "Zodat duidelijker is wat er met de aanpak wordt beoogd, bedoeld en waar de grenzen liggen." Ook is er vooraf meer overleg nodig met supportersgroepen.