Op de rol: ‘De verklaring van opa verandert alles’

Op rechtspraak kom je naast heel veel informatie en uitspraken ook enkele verslagen van rechtzittingen bij de politierechter. Dit maal een verslag van kleinzoon Tim, die tijdens een avondklokcontrole aangeeft dat hij zijn opa moest helpen met zijn dialysemachine. Helaas voor Tim vertelt zijn opa een ander verhaal aan de agenten.

De avondklok is een week oud als Tim* begin dit jaar door de politie wordt aangehouden in Barendrecht. Het is na 21.00 uur. Wat doet Tim op die 31ste januari nog op straat? Hij is niet zomaar op straat, hij komt terug van zijn opa die hulp nodig had met zijn dialysemachine. Het staat allemaal in de ‘Eigen verklaring Avondklok’ die Tim heeft ingevuld en in de auto bij zich heeft. De agenten zijn benieuwd.

Tim (20) blijft rustig in de auto zitten terwijl de agenten zijn verklaring doorlezen. Wat niet in Tims voordeel speelt, is dat hij de avond ervoor ook al is aangehouden voor het overtreden van de avondklok. En dat weten de politieagenten. ‘U kunt mij controleren, hier is het nummer van mijn opa. Belt u maar’, zegt Tim.

Slangenset
Dat doen de agenten. Opa neemt op en zegt, schrijven de agenten later: ‘Ja, ik ben de opa van Tim. Mijn kleinzoon is vanavond helemaal niet bij mij geweest, sterker nog, ik heb hem de hele week niet gezien.’ De agenten weten genoeg: Tims avondklokverklaring is vals. Opa’s verhaal lijkt zijn verhaal te weerspreken, oppert politierechter Louisa Feraaune in zaal 12 van het Rotterdamse gerechtsgebouw. Nee hoor, reageert Tim doodgemoedereerd. ‘Mijn opa had gebeld en verteld dat hij problemen had met zijn dialyse-apparaat. Ik ben naar hem toegegaan. Ik was er rond half 9. Ik heb de sleutels en ik ben naar binnen gegaan. Ik ben direct doorgelopen naar zijn slaapkamer. Ik kwam erachter dat er een probleem was met de slangenset van de dialysemachine.’ ‘Vertel je mij nou dat je er wel was, maar dat je opa je niet heeft gezien?’, reageert de politierechter. ‘Dat klopt. Hij zat in een andere kamer. Hij is 91 en slechthorend en met corona wilde ik uit zijn buurt blijven.’

Opa
Officier van justitie Stéphanie Heinerman is net zo verbaasd als de politierechter. ‘Je opa zegt: “Tim is niet bij mij geweest en hij helpt mij niet.” Zou hij niet iets hebben gezegd als jij net bij hem was geweest?’ Tim: ‘Ik ben niet bij het gesprek geweest tussen de agenten en mijn opa. Ik weet niet hoe de agenten hun vragen hebben geformuleerd en ik weet niet wat mijn opa heeft gehoord.’ Op de vraag of advocaat Frans van Duin nog een vraag voor Tim heeft, antwoordt hij: ‘Ik heb geen vraag, wel een opmerking: opa heeft een verklaring afgelegd.’ ‘Oh, ja?’, reageert de rechter. De raadsman: ‘Die verklaring heeft u nog niet; we hebben de zaak afgelopen vrijdag besproken. Het was kort dag. Ik heb nog overwogen om opa op te roepen om als getuige een verklaring af te leggen, maar hij is niet zo gezond en al 91. Ik wil de verklaring voorhouden tijdens mijn pleidooi, maar ik geef hem vast.’

Proeftijd
Een veroordeling vandaag zou enorme gevolgen kunnen hebben voor Tim. Hij zit in zijn proeftijd. Politierechter Feraaune: ‘Je hebt in het verleden 16 maanden jeugddetentie gekregen, waarvan 6 maanden voorwaardelijk. Dat is een forse straf voor een minderjarige. Die 6 maanden hangen boven je hoofd. Je hebt de begeleiding bij De Waag positief afgesloten, lees ik. De kans op herhaling schatten zij laag in. De jeugdreclassering vindt dat je nu een taakstraf zou moeten krijgen. Maar wat gebeurt er met je als ik je 6 maanden vastzet?’ Tim: ‘Dan zou alles wat ik heb opgebouwd en waar ik mee bezig ben van de kaart worden geveegd. Ik heb bijna een baan in de haven. Dat zou allemaal weg zijn.’

Kamer
Officier Heinerman heeft in de tussentijd opa’s verklaring gelezen. Ze zegt: ‘Soms gebeuren er dingen op een zitting die alles veranderen. In eerste instantie vond ik dat je je schuldig had gemaakt aan het gebruikmaken van een valse verklaring. Je zou je opa hebben geholpen, maar je opa zegt dat je dat helemaal niet hebt gedaan. Nu zegt je opa in een ondertekende verklaring dat hij het gesprek met de politie niet goed had begrepen. Hij schrijft dat hij om hulp had gevraagd en dat hij, om coronabesmetting te voorkomen, in een andere kamer zou gaan zitten. Er was die avond ook iets gedaan aan de dialyse-apparatuur. Hij heeft je niet gezien, maar je opa zegt dat je er wel bent geweest. Dat betekent dat ik de rechter verzoek om je vrij te spreken van het tonen van een valse verklaring.’

Waarheid
‘Zo zie je maar weer hoe een zitting een andere wending kan krijgen’, zegt advocaat Frans van Duin. Opa’s verklaring zegt genoeg, maar ook zonder die verklaring schort er wel wat aan de verdenking van valsheid in geschrifte, vindt de raadsman. ‘Stel dat Tim zou hebben gelogen, hoe waarschijnlijk is het dan dat hij het telefoonnummer van opa aan de agenten zou hebben gegeven? Hij had ook kunnen zeggen dat hij dat nummer niet uit zijn hoofd wist, of zoiets. Iets anders is of het wel zo netjes is om opa te bellen zonder hem op zijn verschoningsrecht te wijzen. Volgens de politie heeft opa gezegd: “Tim is vanavond niet bij mij geweest en heeft mij vanavond niet geholpen met wat dan ook.” Ik zeg niet dat de agenten de waarheid bewust geweld hebben willen aandoen, maar als iemand zegt dat hij zijn kleinzoon die avond niet heeft gezien, dan kun je gemakkelijk opschrijven: Tim is vanavond niet bij mij geweest. Het lijkt alsof je 2 keer hetzelfde zegt, maar dat hoeft niet. Ik ben geïnteresseerd in opa’s eigen woorden. Die hebt u in zijn verklaring kunnen lezen.’

Rustig
Dat heeft politierechter Feraaune. ‘Toen ik de verklaring van je opa nog niet had, dacht ik: zo, die moet hier met een goed verhaal komen. De verklaring van opa verandert alles. Ik ga mee met de officier en met je raadsman en spreek je vrij. De tenuitvoerlegging van die voorwaardelijke 6 maanden is daarmee van de baan. Wat moet ik er verder over zeggen? Als het niet zo is gebeurd, dan is het niet zo gebeurd. Ik had de verklaring graag eerder gezien. Dan had de officier de zaak nog kunnen intrekken. Ik zou zeggen: hou je rustig, doe geen gekke dingen en blijf ‘s avonds binnen.’

* Dit is niet zijn echte naam.