De pogrom die geen pogrom was, hoe het gebrek aan feiten de rellen op 8 november kleurden
Op 7 november braken er ongeregeldgheden uit in Amsterdam die de politiek, de maatschappij en de media op scherp hebben gezet. De manier waarop het geweld na de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv is gepresenteerd, zou niet misstaan in een les over mediawijsheid.
Om 04:06 uur die nacht ontving adjunct-hoofdredacteur Wilma Haan van de NOS een telefoontje. Een collega, die 's nachts verantwoordelijk is voor het nieuws op radio en online, belt met een probleem. Na de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi hebben zich incidenten voorgedaan in het centrum van Amsterdam. Bovendien komt er ook een persalarm binnen waarin staat dat premier Benjamin Netanyahu van Israël onmiddellijk twee vliegtuigen naar Amsterdam stuurt om de Israëlische voetbalfans ‘te redden’.
Op dat moment is het nog onduidelijk wat er zich precies in Amsterdam heeft plaatsgevonden. De twee besluiten een nieuwsbericht te maken, en sparren zorgvuldig over de context en de juiste woorden vanwege de vele onduidelijkheden. Om 04:26 staat er een eerste versie van een artikel online. ‘Woede in Israël over geweld tegen Maccabi-supporters, extra vluchten uit Amsterdam.’
Hoofdredacteur Pieter Klok van de Volkskrant leest na het wakker worden als eerste het nieuws over Netanyahu's keuze om twee vliegtuigen naar Nederland te sturen op de telefoon van zijn vrouw. Dit snelle besluit maakt hem achterdochtig. ‘Hoe kun je zo snel tot een beslissing komen?’ vraagt hij zich af. Al snel bekijkt hij de video's die rondgaan, waarop te zien is hoe Maccabi-fans in de steegjes van Amsterdam worden opgejaagd en mishandeld. Toch blijft het voor hem, zelfs na het zien van de schokkende beelden, moeilijk om de aard en omvang van de incidenten goed te beoordelen.
Deze onduidelijkheid weerhoudt politici er echter niet van om direct met krachtige uitspraken te komen. Om 5:20, deelde Wilders zijn conclusie al op X. 'Het lijkt wel een jodenjacht op de straten van Amsterdam,' schreef hij. In dezelfde post eist Wilders strenge maatregelen. 'Arresteer en deporteer het multiculturele uitschot dat Maccabi Tel Aviv-aanhangers met geweld heeft aangevallen.'
Op vrijdagochtend 8 november stromen allerlei berichten en meningen binnen. Overal verschijnen schokkende beelden, waarvan veel echter nog niet verifieerbaar zijn. Er zijn de eerste getuigenissen van doodsbange Maccabi-supporters – en vanuit Israël komen meldingen over vermiste voetbalfans. Speculaties over mogelijke gijzelingen doen de ronde.
Het hele land was in rep en roer: ‘beesten op scooters’ waren op ‘jodenjacht’ geweest in de hoofdstad. Politici en journalisten gebruikten enkele beladen termen om de misdaden van die nacht te omschrijven. Naast jodenjacht waren er termen als: pogrom, antisemitisme, Kristallnacht en terrorisme gebruikt. De voetbalsupporters van Maccabi Tel Aviv werden neergezet als onschuldige slachtoffers totdat vlogger Bender liet zien dat die nacht ook een groep Maccabi Tel Aviv-fans behoorlijk opgefokt door Amsterdam liepen. Dat deze Israëlische supporters auto’s vernielden, Palestijnse vlaggen van gevels rukten, trots ‘Kill all Arabs’ zongen en met ijzeren staven en zwaar vuurwerk door de binnenstad trokken, bleef aanvankelijk veelal onvermeld. Ook fotograaf Annet de Graaf heeft beelden vastgelegd toen een grote groep Maccabi-supporters uit het Centraal Station kwam. Ze filmde hoe zij zich misdroegen en voorbijgangers belaagden. Alleen zijn die beelden verkeerd geïnterpreteerd waardoor het leek alsof juist de Israëlische voetbalfans werden aangevallen.
De Internationale pers is er rap bij: Amsterdam stond tijdelijk wereldwijd in de spotlights – en niet op een positieve manier. ‘De antisemitische aanvallen op Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam zijn afschuwelijk,’ schreef de Amerikaanse president Joe Biden op X, verwijzend naar de meest duistere perioden uit de geschiedenis van de Jodenvervolging.
Maar wat er precies is voorgevallen in de stad, weten de hoofdredacteuren weken na de gewelddadige nacht nog niet helemaal. ‘We zijn nog steeds niet volledig op de hoogte. We hebben geen volledig overzicht gehad van het app-verkeer, en we weten nog niet precies hoeveel supporters er zijn aangevallen en waar dat heeft plaatsgevonden. Door de intense reacties en emoties zijn de feiten uit het oog verloren.’ aldus een van de hoofdredacteuren.
Ook de feiten die door de driehoek zijn gepresenteerd, zijn niet onbetwistbaar. Halsema meldde dat een taxichauffeur was mishandeld door Maccabi-hooligans, nadat een online filmpje als ‘bewijs’ viral ging. NRC onderzocht het materiaal en ontdekte dat het in feite twee Hebreeuws sprekende mannen zijn die met elkaar in gevecht zijn.
De gebeurtenissen rondom Maccabi Tel Aviv in Amsterdam hebben snel een nieuwe realiteit doen ontstaan. Met een beroep op antisemitisme zijn er al moties aangenomen die de vrijheid van meningsuiting inperken en kritiek op Israël onderdrukken.
Inmiddels zijn de eerste vijf belagers van Israëlische supporters terecht veroordeeld , variërend van gevangenisstraffen van 6 maanden tot een taakstraf van 100 uur.
