Wijkrechtbanken bloeien op
Ook in Nederland de rechter in de buurt
Na de experimenten met civiele rechtspraak in de wijk, worden nu voor strafrechtelijke zaken ook de mogelijkheden voor wijkrechtbanken verkend. Dit bleek afgelopen vrijdag tijdens een door de Raad voor de rechtspraak georganiseerde bijeenkomst in Den Haag over wijkrechtbanken (‘community courts’) met vertegenwoordigers van de Rechtspraak, het Openbaar Ministerie, gemeenten, het Studiecentrum Rechtspleging (SSR) en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Speciale gast was Adam Mansky, directeur criminal justice programs van het Center for Court Innovation in New York.
Om rechtspraak toegankelijker te maken en multi-problematiek aan te pakken, investeert de Rechtspraak in laagdrempelige en eenvoudige toegang. De wijkrechtbank is hiervan een voorbeeld. In Eindhoven wordt sinds eind 2018 gewerkt aan de oprichting van een wijkrechtbank, waarbij de nadruk ligt op het oplossen van problemen van verdachten, niet op het straffen.
Gezinnen
De focus ligt op jeugdige daders of overlastgevers en de gezinnen waartoe zij behoren, maar ook andere wijkbewoners met multi-problematiek kunnen deelnemen. Ook in Rotterdam-Zuid wordt een proef voorbereid. Deze rechtbank startte eind vorig jaar als proef al met combizittingen huiselijk geweld. Hierbij worden strafzaken die gaan over huiselijk geweld integraal en door 1 rechter met gelijktijdig spelende met familierechtelijke zaken behandeld. Ook Amsterdam verkent de optie van een wijkrechtbank.
Oplossingen
In de Eindhovense wijk Oud-Woensel werken de rechtbank Oost-Brabant, gemeente Eindhoven, OM en hulp- en zorginstellingen samen met de betrokkenen om problemen aan te pakken. De proef is gestart op 1 januari en er zijn inmiddels al een aantal zaken behandeld.
"De rechter brengt de achtergrond van de verdachte en mogelijke oplossingen in kaart . Hij bespreekt niet uitgebreid het delict, want alleen verdachten die al hebben bekend komen in aanmerking voor deelname", aldus projectleider Mounir El Maach van de rechtbank Oost-Brabant.
Kenmerkend voor de experimentele wijkrechtbank in Oud-Woensel zijn de versterkte lokale samenwerking, de actieve rol van de rechter en de betrokkenheid van de wijk. Een verdachte komt alleen voor deze wijkrechtbank als hij/zij daartoe, na een schuldbekentenis, bereid is. Doordat de rechter met de verdachte en betrokken (hulpverlenings)instanties afspraken maakt over hoe de problematiek van de verdachte verminderd kan worden, leidt deze werkwijze er naar verwachting toe dat de recidive afneemt en de veiligheid in de wijk toeneemt.
Inspiratie
De rechtbank Oost-Brabant, het OM en Eindhoven deden inspiratie op voor de wijkrechtbank bij het Red Hook Community Justice Center in Brooklyn, New York. Deze wijkrechtbank in de wijk Red Hook probeert problemen en eenvoudige civiele zaken, met name huurzaken, duurzaam op te lossen. Verdachten maken hun fouten niet alleen goed in de gemeenschap waaruit ze komen, de wijkrechtbank kijkt ook naar hun behoeften en er wordt geprobeerd om hun gedrag wezenlijk te veranderen. Hulpverleners zitten in de rechtszaal, maar de rechter is de spil. "Hij geeft het rechtssysteem een menselijk gezicht", zegt jurist Adam Mansky. Mansky was de eerste projectdirecteur van Red Hook en is nu toezichthouder vanuit het Center for Court Innovation.
Enthousiasme
Minister voor rechtsbescherming Sander Dekker bezocht, samen met Raad voor de rechtspraak voorzitter Henk Naves, afgelopen november Red Hook. Vorige maand was het de beurt aan de gemeente Amsterdam. Burgemeester Femke Halsema bleek bij Red Hook ook onder de indruk van de resultaten die worden geboekt bij het ‘community court’. Ook de nieuwe president van de rechtbank Amsterdam Christa Wiertz en de nieuwe hoofdofficier van justitie in de hoofdstad, Nicole Zandee, zijn enthousiast over de oprichting van een wijkrechtbank. "Maar we willen geen oplossingen bedenken voordat we weten wat de wijk nodig heeft", zei Adeline Hoevenaar, hoofd bedrijfsvoering van de rechtbank Amsterdam en projectleider van de verkenning in Amsterdam.
