Bos: 'Er zijn pijnlijke maatregelen nodig'
Wouter Bos reageert op de kritiek op de manier waarop hij de welvaartsstaat wil hervormen naar Scandinavisch model. "Er moet een 'solidaire hervormingsagenda' komen. Daardoor zijn pijnlijke maatregelen nodig, maar dan kan de solidariteit van de verzorgingsstaat intact blijven".Bos gebruikt een recente vergrijzingsstudie van het Centraal Planbureau, waarin wordt berekend dat de volgende kabinetsperiode zo'n twintig miljard euro omgebogen moet worden om de vergrijzing te betalen. Bos weet dat de opiniepeiling aangeeft dat hij wellicht premier wordt volgende kabinetsperiode en gaat daarom "met de billen bloot". Hij heeft kritiek op CDA, VVD en D66, die nog niet van zich hebben laten horen hoe ze met het miljardenprobleem om willen gaan. Bos vindt dat bezuinigen alleen geen oplossing is.
Afgelopen vrijdag hield Bos een congres over de toekomst van de verzorgingsstaat onder zijn leiding, met de titel "Lessons from the Nordics". Rijke gepensioneerden, vermogende huizenbezitters met een hypotheek en universitair geschoolden met hoge inkomens moeten meer bij gaan dragen aan solidariteit. "Perverse" belastingsubsidies, waarbij geld van arm naar rijk gaat zoals de hypotheekrenteaftrek, moeten worden afgetopt en het gebruik van de levensloopregeling voor vervroegd pensioen moet in nieuwe CAO's worden herzien. De vakbeweging was over dat laatste niet te spreken. CDA-prominenten noemden dit een "onbeschoft voorstel", die mensen keuzes ontneemt.
Maar Bos ziet zijn plannen juist als een aanbod aan de vakbeweging. "Het is niet onbeschoft. Ik zoek niet de confrontatie met de bonden, zoals het kabinet heeft gedaan. Ik denk niet dat de onzekerheid onder mijn plannen toe zullen nemen. Het gaat ons erom de solidariteit in stand te houden, en er zijn pijnlijke maatregelen nodig om dat te bereiken. De coalitiepartijen steken hun kop in het zand".
Toch wil Bos de hervormingen in de sociale zekerheid van het huidige kabinet niet corrigeren. "Je hoeft om de doorgeschoten eigen verantwoordelijkheid van dit kabinet te corrigeren, niet alles af te breken. Maar in de bijstand, de arbeidsongeschiktheid en de zorg zullen we zeker dingen aanpassen".
Het Scandinavische model is volgens Bos de oplossing. Femke Halsema van GroenLinks kwam eerder al met het voorstel om dit model in Nederland verder toe te gaan passen. Bos vindt dat je niet klakkeloos over dit model kunt spreken: "Je moet er intelligent uit shoppen en kijken naar de manier waarop het ene land de arbeidsmarkt heeft geflexibiliseerd, het andere verlofarrangementen heeft geregeld en het derde omgaat met innovatie". Bos meent dat daarbij niet zozeer meer belasting geheven hoeft te worden, als er maar meer rendement gehaald wordt uit belastinggeld.
Bos pleit voor een grote publieke sector. Hij vindt dat dat geen ouderwetse PvdA mentaliteit van mensen beschermen is. "Een brede publieke sector is niet een grote overheid met meer ambtenaren en hogere belastingen. Breed wil zeggen dat de verzorgingsstaat universele trekken behoudt: iedereen betaalt mee en iedereen heeft er baat bij. Hiermee worden mensen betrokken met de solidaire samenleving. Daarom moeten ook de mensen met lage inkomens belasting betalen, dan beseffen ze dat er iets nodig is om de verzorgingsstaat overeind te houden".
Onzekerheden zijn ook de globalisering, de multiculturele samenleving en de dreiging van terrorisme. "De globalisering raakt steeds bredere groepen van de samenleving. Moet je dan de eigen verantwoordelijkheid nog meer vergroten? Dat is niet doelmatig en geeft mensen nog meer het gevoel er alleen voor te staan. Collectiviteit kan ook sterker maken".
De inrichting van de Nederlandse verzorgingsstaat is momenteel een combinatie van het Continentale ("Rijnland") model en het Scandinavische model. De Paarse coalitie heeft in de jaren negentig de arbeidsmarkt een stuk flexibeler gemaakt. Het lijkt erop dat daardoor de werkloosheid in Nederland lager is dan in Frankrijk en Duitsland. Bos wil dat de arbeidsmarkt nog flexibeler wordt gemaakt door het voor werkgevers makkelijker te maken werknemers te ontslaan.
