'Complotdenken is een religie'

Volgens de Britse psychiater Viren Swami werkt een goede samenzweringstheorie als een religie. Swami ondervroeg honderden Britten over 9/11 en legde zijn proefpersonen stellingen voor over de aanslagen. Het bleek dat mensen die geloofden in een samenzwering door de Amerikaanse regering, weinig waarde hechten aan zaken als bewijs.

In plaats daarvan baseren ze hun overtuigingen op een algeheel gevoel 'dat er iets mis moet zijn'. Mensen die geloven in een complot rond 9/11 zijn daardoor ook gevoelig voor andere samenzweringstheorieën. Swami: "Wat in deze kringen geldt als bewijs, is vaak niet specifiek voor een gebeurtenis, maar meer een algemeen gevoel dat op allerlei samenzweringen toepasbaar is."

Daarmee lijkt het geloven in samenzweringstheoriën nog het meeste op een religie, concludeert hij: "Je komt samen op conferenties, viert je geloof, leest websites, bekijkt filmpjes en dan voel je je beter. Dingen die in de rest van het leven belangrijk zijn, als concrete aanwijzingen, doen er niet zo toe."

Het is niet het eerste onderzoek naar mensen die geloven in samenzweringstheorieën. Uit Amerikaans psychisch onderzoek kwam een paar jaar geleden dat completdenkers vaak nieuwsgierig, cynisch, achterdochtig en fantasierijk zijn. Ook zijn ze makkelijk voor een karretje te spannen.

Tijdens een ander Brits onderzoek naar samenzweringstheorieën uit 2003 kwam naar voren dat mensen die gevoelig zijn voor zulke verhalen, ook makkelijk geloofden in samenzweringen die door de onderzoekers zelf ter plekke waren bedacht.