Geen Koningsdag maar Feestdag voor Filip van België

Na Nederland krijgt op zondag 21 juli ook België een nieuw staatshoofd. Maar waar oranjegek Nederland de troonswisseling op Koninginnedag vierde, treedt de nieuwe Belgische koning Filip bescheiden op de 'Nationale Feestdag' aan. Hoewel de Belgen zondag de troonswisseling, het 20-jarig ambtsjubileum van de vertrekkende koning Albert én hun nationale feestdag vieren, lijken de feestelijkheden bij de zuiderburen toch wat kleiner uit te vallen.

Natuurlijk, de beide troonswisselingen hebben veel programmaonderdelen gemeen. Ook Beatrix' Belgische generatiegenoot Albert tekent zondag zijn troonsafstand. De 53-jarige Filip aanvaardt zijn vaders troon met een eed op de grondwet, in het bijzijn van de volksvertegenwoordiging. En na de plechtigheid verschijnt Filip met zijn koningin Mathilde op het balkon van het koninklijk paleis, om de Belgen een blik op hun nieuwe koningspaar te gunnen en te worden toegejuicht.

Maar van de troonsbestijging van Filip lijkt toch wat minder werk te zijn gemaakt dan van de uitbundige inhuldiging van Willem-Alexander, afgelopen Koninginnedag. Zijn vader, koning Albert, kon het zich dan ook veroorloven zijn troonsafstand pas een kleine drie weken tevoren bekend te maken. Het gerucht dat de 79-jarige Albert, die sukkelt en het regeren moe is, zou terugtreden deed al even de ronde. Maar toen hij op 4 juli het nieuws brak was de 21e juli, de nationale feestdag in België, die hij voor zijn aftreden had uitgekozen al in zicht.

België had dus drie weken, en niet zoals Nederland drie maanden, om zich op te maken voor de troonswisseling. En dat terwijl zo'n plechtigheid voor de Belgische monarchie een unicum is. Albert is de eerste koning van zijn huis die uit eigen beweging terugtreedt. Zijn enige voorganger die niet in het harnas stierf, Alberts vader Leopold III, had zich tijdens de Tweede Wereldoorlog onmogelijk gemaakt, maar liet de troon pas na zware druk van de regering aan de toenmalige kroonprins Boudewijn.

De Belgische grondwet zegt dan ook nauwelijks iets over een troonsafstand. Dat de wisseling van de wacht met de Franse slag is geregeld kan de nieuwe koning Filip nog wel eens opbreken, denken sommige staatsrechtgeleerden. Omdat hij op ongrondwettige wijze de troon bestijgt kunnen raddraaiers straks elke wet die Filip ondertekent aanvechten voor de rechter. Maar volgens andere juristen wordt de soep niet zo heet gegeten.

Filip heeft ook al genoeg aan zijn hoofd. Het koningshuis is al jaren veel geliefder in Wallonië dan in Vlaanderen. Veel Vlamingen beschouwen de Saksen-Coburgs als veel te Waals, of zelfs te Belgisch. Een belangrijke Vlaamse partij als de N-VA loopt niet warm voor de monarchie, en klaagt dat die te veel kost. Het Vlaams Belang heeft al helemaal niets met het koningschap op en ziet de Saksen-Coburgs liever vandaag dan morgen vertrekken. De rechtsnationalistische partij blijft dan ook weg bij de ceremonie van zondag.

Die officiële plechtigheden vinden vooral 's zondagsochtends plaats. Op het paleis in Brussel tekent Albert om 10.30 uur voor zijn vertrek. Vervolgens zit België even zonder staatshoofd, tot Filip een kleine twee uur later in het parlement beëdigd wordt.

Dan blijkt of hij zijn zenuwen beter meester is dan zijn vader, die zichtbaar trillend en zwetend de eed stamelde. Andere genodigden zitten wellicht in spanning of de plechtigheid opnieuw wordt verstoord door een dwarse parlementariër. Bij het aantreden van Albert riep volksvertegenwoordiger Jean-Pierre Van Rossem 'vive la république!', hoewel zijn tegenstem al gauw overstemd werd door een meerstemmig 'leve de koning'.

Na de begroeting van de voor het paleisbalkon samengedromde Belgen en een saluut aan de Onbekende Soldaat kunnen Filip en Mathilde nog niet uit de plooi. Er volgt nog een uitgebreid defilé in het Warandepark, voordat de dag met vuurwerk wordt uitgeluid.