Oversterfte, corona en hittegolf
Op twitter kwam ik dit informatieve draadje tegen van Marino van Zeist over sterfgevallen door corona, de algemene oversterfte en de vraag of er een samenhang is tussen de laatste hittegolf en de oversterfte in week 33 en week 34.
De uitleg is helder, daarom deel ik dit draadje graag met jullie.
2/ De oversterfte door corona kun je bepalen aan de hand van een dynamisch linear model (DLM). In dit draadje beschreef ik uitgebreid hoe dat werkt: https://t.co/NXf0FGPXPe
Nu het aantal sterfgevallen t/m week 34 is geregistreerd kunnen we dit model opnieuw draaien.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
4/ De afgelopen twee weken was er stevige oversterfte door de hittegolf, maar ook wat meer geregistreerde covid-sterfte dan de weken ervoor. Vertroebelt de hittegolf het beeld dan niet? Dat lijkt niet het geval, maar daar kom ik later op terug. Eerst naar de algemene oversterfte.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
6/ Een vraag die ik regelmatig krijg is: ‘Na oversterfte ontstaat er toch vaak ondersterfte en is dat vergelijkbaar met de griepepidemie uit 2018?’ Kort door de bocht: ja, dit is meestal het geval. In de literatuur wordt dit het ‘oogsteffect’ genoemd. Is dit dan toch 'dor hout'?
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
8/ Dat is logisch: als het waar zou zijn dat de oversterfte wordt veroorzaakt door overlijden wat ‘alleen maar’ een paar maanden eerder is gebeurd, zouden we ondersterfte moeten zien die de oversterfte compenseert. Maar: dat was in 2018 niet het geval en in 2020 ook niet.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
10/ Het beleid is ook anders: bij influenza remmen we bijvoorbeeld door de griepprik (effectiviteit is ongeveer 40%: https://t.co/1Rib1Kueuo). Bij corona hebben we alles uit de kast gehaald om het te beteugelen: de oversterfte was anders waarschijnlijk hoger geweest.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
12/ De oversterfte dit jaar is dus hoger, maar de ondersterfte is gelijk aan 2018. Dit is logisch: corona heeft ook een dodelijke impact op de groep 65-80 (algemene oversterfte tijdens piek: ~2400) terwijl dit voor deze groep tijdens de 2018 piek ongeveer 750 was.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
14/ Een ander fenomeen rondom oversterfte wat we afgelopen twee weken zagen is oversterfte door hittegolven. In de dagen na een hittegolf zien we vrijwel altijd dat de oversterfte onder 80+’ers kort sterk toeneemt. Als de temperatuur daalt, zakt de sterfte gelijk mee terug.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
16/ Hoe hoger dit getal, hoe heftiger de hittegolf was (de som van het aantal graden boven de 25 °C voor elke dag in de hittegolf). Als het vijf dagen achter elkaar 30 °C is, dan is dit getal dus 25. We vergelijken hierna 2006 (heftigste hittegolf sinds 1976), 2018, en 2020.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
18/ Maar in 2020 zien we iets geks: In 2006 en 2018 wordt de oversterfte tijdens de hittegolf compleet veroorzaakt door de groep 80+. Maar in 2020 zien we ook oversterfte in de groep 0-65 en 65-80.
(Tabel: oversterfte per week. Gekleurde weken geven de hittegolf aan). pic.twitter.com/ITxUCTIjk0
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
20/ Conclusie: in week 33 en 34 was de algemene oversterfte vrij hoog. Alhoewel de hittegolf hier waarschijnlijk veel invloed heeft gehad, hebben we nog steeds te maken met corona en dat aandeel lijkt toch substantiëler dan ik van tevoren dacht.
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
22/ Referenties:
- Alle code die ik voor dit draadje gebruikt heb staat online: https://t.co/Ti3PfngAw0
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
- Onderzoek van CBS en NIDI naar hittegolven en mortaliteit: https://t.co/0OKW072uMY
- Ik zal de oversterfte wekelijks bijwerken. Uitkomsten hier: https://t.co/mMrZLl1GVT
23/ Ik bereken de oversterfte door het aantal overlijdens in 2020 te vergelijken met het gemiddelde van 2015-2019. Ik corrigeer hier voor de groei in bevolkingsomvang per leeftijdsgroep (0-65, 65-79, 80+). Uitgebreide uitleg hier: https://t.co/mUd9akhZEm
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
Graag gedaan! Sterker nog: Nederland, België, en Spanje waren de enige landen in Europa (!) tijdens de hittegolf met substantiële oversterfte. Zie hier: https://t.co/1sRexU78hO
— Marino van Zelst 🌱 (@mzelst) September 4, 2020
