Frankie's Fairlight
'Two Tribes' van Frankie Goes To Hollywood fascineerde me, en niet zo'n beetje ook. Ik was zelf al heilig van plan ooit een muzikant te worden, zat met mijn jonge neus bovenop nieuwe stijlen en ontwikkelingen. Nadat ik voorgoed was verpest voor een kantoorbaan na het grijsdraaien van Shine On You Crazy Diamond en me in de vakantie tomatenplukkend een weg vocht naar mijn eerste basgitaar begon ik aan een schooljaar met blaren, bandjes en boze buren. Terugkijkend ben ik nog steeds trots dat ik dat jaar ben blijven zitten, ik deed bijna niets anders dan oefenen en luisteren. En dan viel je al gauw op dat dat bandje uut Liverpool wel verdacht strak en georganiseerd speelde, alsof er iemand heel hard over nagedacht had. Ik was al zover in mijn ervaring om te weten dat nadenken en muziekmaken niet altijd samengingen, zeker niet in groepsverband. Daarom waren er bij de platenmaatschappijen ook Artist & Repertoire managers in dienst, die wisten heel veel van muziek en kwamen dan ruzie maken om toch een mooie langspeelplaat uit te kunnen brengen. Maar deze plaat van FGTH klonk ver voorbij een teambuildingcokesnuifsessie in de controlekamer van Wisseloord 1. Hier was iemand bezig die ver boven alles uitstak. En die iemand was Trevor Horn.
Trevor was ook begonnen als bassist, dus wist precies hoe het was om steeds genegeerd te worden door de rest van de band als er nummers geschreven werden, je kreeg pas aandacht als de gitarist zei welke noten hij je graag hoorde spelen. Om die reden ging ik later -kilo's tomaten verder- over op toetsen, iets wat ik eigenlijk altijd al wilde, maar dat was nogal duur. Dat Trevor ook liedjes kon schrijven kon hij uiteindelijk laten blijken met zijn band 'The Buggles', waar hij met 'Video Killed the Radiostar' een kneiter van een hit scoorde. Zijn vrouw was blij met het geld, maar vond dat Trevor er in de videoclip met zijn grote bril, krulhoofd en iele lichaampje iets te koddig uitzag voor een serieuze zangcarriere. Trevor heeft geprobeerd haar op haar nummer te zetten door een paar maanden als zanger van Yes mee te draaien, maar Jon Anderson vervangen zonder voor je twaalfde gecastreerd te zijn is natuurlijk onmogelijk, en Trevor droop af, om de raad van zijn vrouw op te volgen en 'maar' plaatjes voor anderen te gaan produceren.
Tegelijkertijd met zijn beslissing hadden een paar elektronische ingenieurs in Australië een nieuw soort synthesizer gebouwd, de Fairlight CMI, waar 'cmi' stond voor 'Computer Musical Instrument'. De techniek van die tijd is vergelijkbaar met de huidige polyfone ringtone van je Nokia, maar het gaat natuurlijk zoals altijd om de creativiteit achter de knopjes. Met zijn prijs van een halve ton voor de basisversie was de Fairlight ook niet bij de lokale orgelboer terug te vinden. Het was een specialistisch handgebouwd instrument, bedoeld voor mensen die dat geld reeds verdiend hadden en ook weer binnen een redelijke termijn konden terugverdienen. Trevor had de kluiten, de naam en de lokatie dus kocht er een. Zijn nieuwe studio, zijn productieteam en platenlabel draaide rond de Fairlight en samen hebben ze een revolutie in de muziekwereld veroorzaakt.
Omdat niemand het ding thuis had staan waren het geluid en de mogelijkheden van de Fairlight volslagen onbekend. Het publiek wist wel dat er iets als een 'drumcomputer' bestond, maar dat was niets anders dan een 'boem-tsjik' doosje dat strak en zonder te zeuren een ritme neerzette, wat overigens toch snel ging vervelen. De studio's maakten er dankbaar gebruik van omdat het ontzettend veel tijd scheelde en gelijk goed klonk. Daarnaast bestonden er natuurlijk analoge synthesizers, die deden voornamelijk rare geluidjes bij sciencefictionfilms na of lieten zich door Vangelis en Jean Michel Jarre bespelen. Wat de Fairlight was en deed bestond nog niet in het collectieve geheugen, dus Frankie Goes to Hollywood was ook gewoon een bandje dat spelend in een studio een plaatje had opgenomen. Yeah right.
De Fairlight was niets anders dan de eerste commerciele sampler. Een joekel van een doos, propvol aanelkaar gesoldeertje prehistorische cpu'tjes met een klavier, een groen monochroom schermpje en -futuristisch!- een leespen. En een snoertje waar geluid uitkwam, maar ook een snoertje waarmee je geluid in het RAMgeheugen kon opnemen. En dat laatste was nieuw. Uiteraard kon je al lang geluid op een bandrecorder opnemen, maar geluid dat een computer binnenging en via een klavier realtime bespeeld kon worden was nog niet eerder voorgekomen. Ineens kon je met een 'aaah' van jezelf die je in een microfoon zong hele melodietjes spelen. Een paar heftige basnoten sampelen en je brouwde met de ingebouwde sequencer (een digitaal draaiorgel) hele baspartijen in de Fairlight. Kostte wel een paar centen, maar dan had je ook dertig wereldhits. Als je de vele remixen van FGTH terugluistert hoor je duidelijk dat de bas zo idioot strak en klankvast is, dat is geen mens maar een machine. De percussiegeluidjes, allemaal samples die door de sequencer van de Fairlight loeistrak afgespeeld werden. Het enige wat aan die platen echt is is de zang. Alles wat je hoort, de orkestdeuntjes, de drums, de bekkens, de gitaarstukkies, allemaal Fairlight. En niemand wist dat, maar waardeerde het bijzonder. De strakheid van de Fairlight gaf een consequente muzikale energie, de bassamples zorgden ervoor dat elke basnoot vet en met de(zelfde) volle overtuiging klonk, de percussie was altijd raak, elke mep was perfect. Oe, wat konden wij als mensheid toch geweldig muziek maken!
De jaren 80 stonden zowiezo in het teken van de technologische onoverwinnelijkheid van de mens, en daarnaast heeft 'Two Tribes' ook nog even bijgedragen aan het einde van de koude kernoorlog. Trevor heeft naast FGTH ook nog Seal, ABC, Yes en Grace Jones door zijn Fairlight getrokken, allemaal met waanzinnige verkoopcijfers. Ik benadruk overigens nog maar even dat de Fairlight de liedjes niet bedacht heeft. Zover zijn we nog niet. En ik vraag me af of het ooit zover komt, de computers van nu overtreffen in rekenkracht duizend keer die ene Fairlight van Trevor, maar dat iedereen een Nokia heeft wil nog niet betekenen dat we allemaal muzikanten zijn geworden. Trevor herschreef samen met zijn vaste medewerkers achter de Fairlight de arrangementen, nam extra partijen op, ging op pad om 'samples' te verzamelen, monteerde radiostemmen in de remixen, kortom, hij was het creatieve genie. En bleef netjes op de achtergrond, wilde geen ruzies thuis.
"Horn was at the cutting edge of inventing a whole new way of making modern records, involving the use of the studio as a musical instrument, new developments in computers and samplers, and a general harnessing of the machine that literally rewrote the laws of composing music. All contemporary pop utilising computers and samplers owes something to the innovations of Trevor Horn in the early 80s."
(Paul Morley in 1997)
