In Memoriam: Rijk De Gooyer

Op 17 december 1925 wordt Rijk de Gooyer in Utrecht geboren als helft van een twee-eiige tweeling. Het zwaar gereformeerde gezin bestaat uit zeven kinderen en de tweeling Richard (Rijk) en Ankie zijn nakomelingetjes. Vader Rijk is bakker en zal later zelf een broodfabriek openen. Moeder is vaak ziek en de oudere zussen gaan samen voor de tweeling zorgen.

In 1938 koopt Rijk zijn eerste gitaar en krijgt gitaarles van zijn broer Kees. Rijk is gek van de op dat moment populaire Hawaiiaanse muziek en speelt al snel in het bandje De Manakora's. Rijk is daarnaast ook groot filmliefhebber en is gedurende de oorlogsjaren wekelijks in de bioscoop te vinden waar voornamelijk Duitse speelfilms worden gedraaid. In 1944 Gaat De Gooyer met een vriend naar het zuiden van het land wat inmiddels bevrijd is van het Duitse juk. De Gooyer meldt zich bij de British Intelligence Service en gaat voor hen aan het werk als tolk. In die hoedanigheid is hij aanwezig bij de bevrijding van het concentratiekamp Bergen-Belsen en is hij eveneens getuige van de arrestatie van nazikopstuk Heinrich Himmler. De Gooyer wordt uiteindelijk sergeant in het Engelse leger en is zelfs korte tijd plaatsvervangend burgemeester van het Deense eiland Sylt. In 1947 keert hij terug naar Nederland.

Als De Gooyer terug in Nederland is, gaat hij in de bakkerij van zijn vader werken. Rijk voelt zich echter niet thuis in de wereld van brood en banket en besluit om voor de NCRV te gaan werken. Nadat hij een blauwe maandag als leerling-verslaggever voor de NCRV heeft gewerkt verandert hij tot grote schrik van zijn ouders van omroep en gaat, nota bene op de zondag, voor de VARA werken. In 1949 en 1952 is De Gooyer ook betrokken bij het ABC-cabaret van Wim Kan. Dan ontmoet Rijk in Place Pigalle Amsterdam de komiek Johnny Kraaykamp. Ze besluiten een duo te gaan vormen en zijn vanaf 1956 maandelijks bij de AVRO op de televisie te zien.

In 1959 gaat Rijk naar Berlijn om een filmopleiding te volgen aan de UFA. Al snel krijgt De Gooyer bezoek van een medewerker van de BVD die hem vraagt of hij geïnteresseerd is om zo nu en dan verslag te doen van wat hem opvalt in de Duitse stad. Voor zijn diensten ontvangt hij 2000 gulden per maand en al snel meldt De Gooyer zich bij het hoofdkwartier van de CIA in Berlijn. Totdat in 1961 de muur wordt gebouwd, kan de buitenlandse student ongehinderd van West naar Oost-Berlijn. In 1961 gaat de UFA failliet en keert Rijk weer terug naar Nederland.

Gedurende de jaren zestig is De Gooyer in diverse films en tv-series te zien. Zo zien we hem in onder andere als de Bijenkorf in Rififi in Amsterdam (1962), De rally (1962) en de komedie Sabrina (1963). In 1969 speelt de Gooyer een hoofdrol in de film De Blanke Slavin. De film, met een voor dat moment waanzinnig hoog budget van meer dan 1 miljoen gulden, is een enorme flop en levert in totaal slechts 22000 gulden op. In 1972 is De Gooyer op het witte doek te zien in een film van regisseur Frans Weisz. In De Inbreker speelt De Gooyer de inbreker Willem 'Glimmie' Burg. Als hij een aanbod krijgt om een vermist meisje op te speuren, gaat hij samen met zijn vriend Bonk (Jon Bluming) op zoek naar de stiefdochter van de bankier. Als het meisje echter met het mes van Glimmie wordt doodgestoken zit hij tot zijn nek in de problemen. In 1973 maakt de acteur weer een film met Weisz. Naakt over de Schutting is ook een groot succes en De Gooyer staat vanaf dat moment op de kaart als een acteur die zeer geschikt is voor de rol van de schurk in de film. 

Zo zien we een sublieme Rijk de Gooyer in de rol van Gestapo-man Breitner in Soldaat van Oranje in 1977. De uitspraak "Heb je ook spieren op je nieren?", voordat hij een vermoedelijk lid van het verzet in elkaar slaat, zal velen nog bijstaan. Twee jaar later is de acteur wederom in een hoofdrol te zien en wel in Grijpstra & De Gier. In de film, gebaseerd op het boek Het Lijk in de Haarlemmer Houttuinen van Jan-Willem van de Wetering speelt De Gooyer de rol van rechercheur Henk Grijpstra die samen met collega Rinus de Gier (Rutger Hauer) een zelfmoord moet onderzoeken en daardoor in de Amsterdamse onderwereld terecht komen. De film is een groot succes.

In de jaren tachtig is De Gooyer ook in vele succesvolle Nederlandse films te zien zoals Hoge hakken, echte liefde (1981), Schatjes (1984), Ciske de Rat (1984), In de schaduw van de overwinning (1986) en De ratelrat (1987). In die laatste film speelt hij wederom de rol van rechercheur Grijpstra. Vanaf dat moment is de acteur ook regelmatig in tv-series te zien. Zo zien we De Gooyer in De Brekers, Beppie, In de Vlaamsche Pot en Jiskefet voorbij komen. Zijn meest bekende tv-rol heeft hij echter met het karakter Fred Schuit in de serie In Voor En Tegenspoed. 

Rijk de Gooyer heeft op dat moment ook al naam gemaakt als kroegtijger. Zo is de acteur regelmatig aan de bar te vinden bij Sociëteit De Kring maar zit hij ook graag achter een neut in het beruchte Barretje Hilton, waar veel Amsterdamse onderwereldfiguren rondhangen. In 1995 is De Gooyer te gast in de taxi van Maarten Spanjer. De acteur had die avond een Gouden Kalf ontvangen maar vond het allemaal maar "een armetierig gedoe". Nadat Spanjer hem daarop aangaf dat hij het beeld dan evengoed uit het raam kon gooien deed De Gooyer dat dan ook. Het leverde een legendarisch tv-moment op. 

In een interview met de krant Trouw zegt De Gooyer hierover: "Het eerste Gouden Kalf dat ze mij wilden geven, heb ik geweigerd. De tweede keer heb ik dat ding na afloop van een vreselijke gala-avond uit de auto geflikkerd. Het is totale onzin, een slechte imitatie van de Oscar-uitreiking en dat vind ik eigenlijk al een twijfelachtige onderneming. De waardering van het publiek is belangrijk, maar zo'n jury... . De derde keer deden ze er 2500 gulden bij, dat scheelde een stuk. Het zijn altijd dezelfde mislukte acteurs en actrices die zo'n prijs aan iemand toekennen. Ik heb helemaal geen boodschap aan de mening van vijf of zes van die mensen. Ik hou ook niet van het gedoe eromheen. Ik ken acteurs die liever niet herkend willen worden. Die doen een petje en een zonnebril op. En dan zie je iedereen denken: 'Wat loopt daar nou voor een eigenaardige man? O wacht! Het lijkt wel, het is... ja! Hij is het!' Begrijp je? Ik ken ook collega's, die 's avonds een lichtje aandoen in de auto, zodat je ze goed ziet zitten als ze stilstaan bij het stoplicht. Aanstellers. Ik heb helemaal geen last van mensen die mij op straat aanspreken. Het overkomt me haast nooit. En als iemand begint met: 'Bent u...?' zeg ik: 'Rijk de Gooijer? Nee, die ken ik niet'."

Vanaf de jaren zeventig is De Gooyer ook regelmatig op de tv te zien in reclamespotjes voor het kaasmerk Paturain. Zijn kreten "Hier Rijk in Frankrijk" en "Goed gedaan jochie" zijn sindsdien gevestigde uitspraken geworden. Ook zijn "Foutje, bedankt" uit de latere reclamespotjes voor Reaal is bij velen nog steeds bekend. De Gooyer woonde jarenlang in Giethoorn maar bracht de laatste jaren van zijn leven door in zijn geliefde Amsterdam. Daar overleed hij op 2 november aan de gevolgen van alvleesklierkanker. De Gooyer is 85 jaar geworden.