Het Waterliniepad - De Stelling van Amsterdam
5. Etappe 4: Veer Buitenhuizen - Haarlemmerliede
Deze etappe start bij Veer Buitenhuizen. Ik heb een klein beetje vals gespeeld door niet het pontje te nemen, maar de bus naar de andere kant van de pont te nemen vanaf station Sloterdijk. (Foto 1). Zoals gewoonlijk had ik de route vooraf weer eens niet verkend, en het duurde dan ook niet lang voor ik weer door de bagger heen moest. (Foto 2 en 3). Nadat je je door de elite op het golfterrein Spaarnwoude hebt geworsteld en om Zijkanaal B bent gewandeld, komt Fort Benoorden Spaarndam in zicht. Als eerste zie je drie Groepsschuilplaatsen Type 1918/I liggen. Een Groepsschuilplaats Type 1918 is een in beton uitgevoerd Nederlands militair bouwwerk uit de Eerste Wereldoorlog. Het was bedoeld als schuilplaats voor acht of zestien infanteristen bij een vijandige artilleriebeschieting. In tegenstelling tot een kazemat heeft een groepsschuilplaats geen actieve gevechtsfunctie; er zijn geen opstellingsplaatsen voor wapens als mitrailleurs of kanonnen. (Foto 4 en 5).
Fort Benoorden Spaarndam
Iets verderop ligt Fort Benoorden Spaarndam. Het eerste aardwerk voor het fort werd aangelegd tussen 1885 en 1887, tegelijk met het aardwerk voor het Fort bezuiden Spaarndam. Het duurde tien jaar voordat er begonnen werd met de bouw van de bomvrije gebouwen en in 1901 was het werk gereed. Opvallend is de brede natte gracht om het fort. Het fort is kleiner uitgevallen dan in de eerste plannen was neergelegd en de buitenoevers van de gracht geven nog de oude hoofdvorm aan. Hierbij lagen twee geschutsopstellingen aan de frontzijde die uiteindelijk niet zijn gerealiseerd. (Foto 6 en 7)
Na Fort Benoorden Spaarndam gaat de route verder langs het landje van Gruijters een prachtig natuurreservaat. Onderweg zie je nog overblijfselen van de verdedigingswal. (Foto's 8 tot en met 11). Op foto 11 zijn opstelplaatsen voor artillerie te zien. In de kleine betonnen ruimtes met de stalen deurtjes lag de munitie opgeslagen. De kanonnen stonden in de open lucht tussen de opslagruimtes in. Vervolgens passeer je Fort Bezuiden Spaarndam. Fort Benoorden Spaarndam is toegankelijk. Normaliter kunnen rondleidingen worden aangevraagd via de Facebookpagina van het Fort.
Fort Bezuiden Spaarndam
Het fort is aangelegd in de periode 1882-1903. In 1884 werd de fortgracht gegraven en de aardwerken aangelegd. In 1901 was het fort gereed met de voltooiing van het betonnen bomvrije gebouw. Fort bezuiden Spaarndam was, evenals Fort benoorden Spaarndam, een van de eerste forten gemaakt van ongewapend betoncement. Het fort werd een stuk kleiner dan het noordelijke fort en bood aan 177 soldaten en officieren onderdak. Een vijandelijke aanval werd verwacht uit het noordwesten en verder was versterking uit de kazerne in Haarlem dichtbij.
Na de Tweede Wereldoorlog werd dit fort gebruikt als munitiedepot voor het Nederlandse leger. Hier kwam aan het begin van de jaren tachtig een einde na het gereed komen van het mobilisatiecomplex in het zogenaamde Munitiebos recht voor het Fort benoorden Spaarndam. Het fort stond lange tijd leeg, maar door acties van actieve buurtbewoners werd het gebouw gerestaureerd en de oude toegangsbrug herbouwd. De restauratie werd in 1999 afgerond, waarna een kanovereniging, een restaurant en een kinderopvang gebruik maken van het fort. (Foto's 12, 13 en 14).
Via de Machinebrug gaat de tocht verder door Spaarndam (Foto 15) richting het Fort bij Penningsveer.
Fort bij Penningsveer
In 1886 werd begonnen op deze plaats met het opwerken van een aardwerk. Het zand werd daarna lange tijd met rust gelaten zodat het kon inklinken. Negen jaar later werd het zand vergraven tot een verdedigbaar aardwerk. De bomvrije gebouwen van Fort bij Penningsveer werden in 1901 opgeleverd en het fort maakte deel uit van de Positie bij de Liede.
Het is gebouwd als model A fort en van binnen relatief luxe uitgevoerd. Het kreeg vloertegels en er zijn veel houten tussenwanden en panelen in de vertrekken. Verder heeft het tralies voor de ramen omdat het fort na de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt als bewaringskamp. Van 11 november 1946 tot 29 februari 1948 zaten zo’n 225 personen in hechtenis op “Kamp Fort Penningsveer”. Beide hefkoepelgebouwen zijn tijdens de oorlog opgeblazen om de hefkoepels te verwijderen. Het staal van de koepels was nodig voor de Duitse oorlogsindustrie. Het Fort is niet vrij toegankelijk, maar wel te bezoeken na het maken van een telefonische afspraak. (Foto 16).
Verder richting Haarlemmerliede leidt de route door een natuurgebied, maar door schade en schande wijs geworden, het gras was nat en was meer dan enkelhoog, besloot ik gewoon via de weg door te lopen richting het Fort bij de Liebrug (Foto 17).
Fort bij de Liebrug
Fort bij de Liebrug is een model A fort. De genieloods is nog aanwezig maar de fortwachterswoning is gesloopt. Fort bij de Liebrug was ter verdediging van het acces gevormd door de spoorweg, de trekvaart en de straatweg tussen Amsterdam en Haarlem. Aangezien de belangrijkste verdedigingstaken werden uitgevoerd door het Fort bij Penningsveer en Fort aan de Liede, werd hier een kleiner verdedigingswerk gebouwd. Het telde een bezetting van zo'n 175 man, terwijl voor de andere en dus grotere forten, 300 man normaal was.
Sinds de jaren zeventig werd het fort gebruikt door waardetransportbedrijf Brink’s. De oude ophaalbrug werd vervangen door een toegangsdam zodat het fort bereikbaar werd voor de zware transportwagens. Het interieur van het fort werd ook aangepast, zodat het geld er veilig geteld en opgeslagen kon worden. Met de komst van Brinks kreeg het fort de bijnaam "Fort Knox", naar een legerpost in de Verenigde Staten waar veel goud ligt opgeslagen. In 2003 verhuisde Brinks naar een andere locatie. Er is tegenwoordig een wijnimport gevestigd. (Foto's 18 tot en met 21).
Vanaf Fort bij de Liebrug is het nog een ruime kilometer doorlopen naar station Haarlem Spaarnewoude, waar ik deze etappe heb beëindigd.
Lengte van deze etappe: 13,6 km
Waterliniepad - Etappe 4 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (20) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (21) (Foto: FOK!)
