FOK!toen: De Elfstedentocht van 1997

Vandaag gaan we in FOK!toen terug naar zaterdag 4 januari 1997. Het was namelijk op deze dag dat de vijftiende Elfstedentocht werd verreden. Dat werd ook wel weer eens tijd aangezien het alweer elf jaar geleden was dat de vorige tocht werd gereden op de Friese wateren. Op de ochtend van donderdag 2 januari waren de rayonhoofden van de Vereniging der Friesche Elfsteden bijeen gekomen voor een laatste vergadering en om 11.17 uur kwam voorzitter Henk Kroes naar buiten met de verlossende woorden "It Giet Oan!"

It Giet Oan!

De tocht der tochten
Dezelfde dag nog waren alle hotelkamers in Leeuwarden verhuurd. Zo'n half miljoen Nederlanders begaven zich naar het barre Noorden om daar getuige te zijn van een historische schaatstocht. De combinatie van een temperatuur van -6 graden en windkracht 6 zorgden ervoor dat dit de zwaarste tocht sinds die van 1963 zou gaan worden. Zo lag de gevoelstemperatuur voor de schaatsers op zo'n -10 tot -15 graden met uitschieters naar -18 graden bij windvlagen. Ondanks de strenge vorst op de dag zelf en de voorgaande dagen waren er toch nog een paar zwakke plekken in het parcours. Gelukkig hebben ze in Friesland wel ervaring met het ijsbijltje en zo kon er met ijstransplantaties voor worden gezorgd dat er een prima te berijden ijsvloer klaarlag voor de schaatsers.

Leeuwarden–Stavoren
Voor de 301 wedstrijdrijders begon de dag al vroeg. Om exact 05.30 uur renden de schaatsers naar de zo'n 1900 meter verderop gelegen Zwettehaven om aldaar de ijzers onder te binden. Zo'n 8 minuten later stonden de vlugste vogels al op het ijs om aan de tocht der tochten te beginnen. Aan het begin van de Elfstedentocht ontstond er al snel een kopploeg, bestaande uit Bart Hagen, Arnold Stam, Henri Ruitenberg en Yep Kramer. Bij Sneek aangekomen moest er voor het eerst gekluund worden omdat een stel sneue Hagenezen van de piratenzender Hofstad Radio onder de noemer Actiecomité Elfsteden Nee bij de Sneker Waterpoort met pekel hadden gestrooid omdat de Elfstedentocht naar hun mening teveel aandacht kreeg in de media.

Rond 06.48 uur kwamen de eerste rijders bij de stad Sloten aan en reden het Slotermeer op waar vele mensen met brandende fakkels hen op stonden te wachten. Tussen Sloten en Stavoren moesten een aantal rijders vanwege blessures de wedstrijd opgeven. Zo kwam de veelbelovende jonge schaatser Peter de Vries, die het voorgaande jaar nog de Alternatieve Elfstedentocht op de Weissensee had gewonnen, hard ten val op het Slotermeer waarbij hij zijn schouderblad zou breken. Om 7.28 kwam de kopgroep, bestaande uit Edward Hagen, Jentje de Glee, Yep Kramer en Jan Bakker, in Stavoren aan.

Stavoren–Bolsward
Alsof de tocht al niet zwaar genoeg was kregen de rijders na Stavoren voor het eerst te maken met tegenwind. Om 07.55 uur kwam een nieuwe kopploeg in het nog duistere Hindelopen aan. Piet Kleine leidde de groep, maar hij en Rene Ruitenberg misten een verborgen stempelpost die daar was opgesteld. Zijn kompanen Erik Hulzebosch, Jan Bakker, Bert Verduin en Rob Van Meggelen stempelden wel. Bij het verlaten van Hindelopen hadden de eerste rijders al een voorsprong van 27 minuten op de snelste rijders van de tocht uit 1986.

Op weg naar Workum groeide de kopploeg uit tot een formatie van twaalf man. Het begon licht te worden en de cameraploegen van de NOS konden met hun motoren het ijs op om de wedstrijdrijders te gaan volgen. Vanaf 08.30 uur is de Elfstedentocht ook te zien op de Belgische televisie. De Belgen, die duidelijk geen experts zijn in deze tak van de schaatssport merken al snel dat de kopploeg geheel uit Nederlanders bestaat. De enige Belg die aan de wedstrijd meedoet is Erik Peirs uit Beveren en deze komt tot grote spijt van onze zuiderburen geen enkele keer in beeld. Hij zou uiteindelijk als 103e over de finish komen.

Rond 08.43 uur zit zo'n 99 kilometer van de Elfstedentocht er op en komt de kopploeg aan in de stad Bolsward. Deze bestaat op dat moment uit respectievelijk 1 Stam, 2 Hulzebosch, 3 Kramer, 4 Angenent, 5 Bakker, 6 Ruitenberg R, 7 Ruitenberg H, 8 Van Meggelen, 9 Verduin, 10 Hagen, 11 Kleine en 12 Van Benthem.

Bolsward–Dokkum
Ook na Bolsward weet de 12-koppige kopploeg zich te handhaven. Op de Workummer Trekvaart heeft de kopploeg nog een voorsprong van zo'n 18 minuten ten opzichte van 1986. Op weg van Bolsward naar Harlingen moeten de schaatsers pal tegen de wind in schaatsen waarbij ook de eerste valpartijen in beeld komen. Zo zien we Edward Hagen en Rene Ruitenberg hardhandig kennismaken met het gladde ijs. Om 09.20 uur komen de koprijders aan in Harlingen. Een half uur later komen de eerste schaatsers in Franeker aan waar Hagen er de brui aan geeft vanwege blessures. Ook Jan Bakker kan het tempo niet meer bijhouden en moet lossen.

Een kilometerslange scheur in de Blikvaart maakt het de rijders zo mogelijk nog moeilijker. Rond 11.05 uur blijkt in het gehucht Bartlehiem (bestaande uit maar liefst 12 huizen!) dat de kopploeg uiteen gevallen is in twee ploegen van elk zes man. Bij de brug van Bartlehiem was het gat tussen deze twee groepen opgelopen tot 4 minuten. De mannen kregen nu het laatste zware stuk met tegenwind op de Dokkumer Ee voor de kiezen. Om 11.38 uur rijdt de kopploeg, bestaande uit de rijders Angenent, Verduin, Stam, Kleine, Hulzebosch en Van Benthem, de stad Dokkum binnen en hebben er dan zo'n 174 kilometer op zitten.

Dokkum-Leeuwarden
De terugtocht naar Bartlehiem gaat duidelijk een stuk sneller dan de heentocht. Zo kan de kopploeg zich rond 12.00 opmaken voor het laatste deel van de tocht naar de finish op de Bonkevaart in Leeuwarden. Met nog zo'n drie kilometer te gaan wist schaatser Arnold Stam uit Sprang-Capelle de andere mannen niet meer bij te houden. Op de Bonkevaart aangekomen ging het er echt om spannen. Angenent wist Hulzebosch uiteindelijk voor te blijven en kwam in 6 uur 49 minuten en 18 seconden als eerste over de finish, gevolgd door Hulzebosch, Verduin, Van Benthem en Kleine. Laatstgenoemde werd echter gediskwalificeerd vanwege de gemiste stempelpost. Een uur later om 13.19 uur kwam Klasina Seinstra als eerste vrouwelijke wedstrijdschaatser over de finish, op een seconde gevolgd door Gretha Smit.

De Elfstedentocht in cijfers
Van de 256 mannelijke wedstrijdschaatsers finishten er 112 binnen de limiet. Bij de vrouwelijke wedstrijdschaatsers kregen 10 van de 52 het felbegeerde Elfstedenkruisje. Naast de wedstrijdrijders was er een recordaantal van 16.430 toerschaatsers waarvan er 11.338 een kruisje in ontvangst mochten nemen.

Met 199,6 kilometer was de vijftiende editie van de Elfstedentocht de langste tocht ooit. De Elfstedentocht werd in Nederland door zo'n 9,2 miljoen mensen op de televisie gevolgd. De NOS was aanwezig met vierhonderd medewerkers, zestien verslaggevers langs de route, elf regisseurs, drie motoren, drie helikopters en 70 camera's om de tocht der tochten goed in beeld te kunnen brengen. Daarnaast was de tocht ook live op de televisie te volgen in Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten en Japan. In totaal waren er ongeveer 2000 verslaggevers in actie om de Elfstedentocht te kunnen verslaan.