In Memoriam: Gene Wilder (1933-2016)

Gisteravond bereikte ons het treurige nieuws dat acteur, regisseur en scenarioschrijver Gene Wilder op 83-jarige leeftijd is overleden. Wilder was bij het grote publiek vooral bekend door zijn rollen in de meest heerlijke absurde komedies, maar had nog meer in zijn mars. Een goed moment dus om eens beknopt terug te kijken op het rijke leven van deze cultheld.

Gene Wilder (1933 - 2016)
Gene Wilder (1933 - 2016)

De jonge jaren
Gene Wilder wordt op 11 juni 1933 geboren als Jerome Silberman in Milwaukee, Wisconsin. Als de jonge Silberman acht jaar oud komt hij voor het eerst in aanraking met wat later zijn vak zou gaan worden. Moeder Jeanne lag ziek thuis vanwege reumatische koorts en de kleine Jerome kreeg van de huisarts de opdracht om zijn moeder aan het lachen te maken.

Als Jerome op 11-jarige leeftijd zijn zus ziet spelen in een toneelvoorstelling krijgt hij ook interesse voor het acteervak en vraagt aan de leraar van zijn zus of hij ook lid kon worden van de toneelschool. De leraar liet hem vervolgens weten dat hij terug mocht komen als hij er op 13-jarige leeftijd nog steeds zo over dacht. Op 11 juni 1946 belde Jerome de leraar op en kreeg daarna zo'n twee jaar les van hem.

Als Jerome 15 jaar oud is maakt hij zijn toneeldebuut in Shakespeare's Romeo & Julia. Nadat de jonge Silberman in 1955 zijn opleiding aan de Universiteit van Iowa had afgerond werd hij aangenomen op de Bristol Old Vic Theatre School in Bristol (Engeland). Na een opleiding van een half jaar blijkt de jonge acteur ook uit te blinken in de schermsport. Niet lang daarna keert hij terug naar New York, waar hij bij zijn zus gaat wonen in de wijk Queens. Ook wordt Silberman aangenomen op de acteerschool van de Herbert Berghof Studio.

Death of a Salesman (1966)
Death of a Salesman (1966)

Een nieuwe naam
Na een drietal jaren lessen te hebben gevolgd in de Herbert Berghof Studio krijgt Silberman privélessen in method acting van regisseur en acteur Lee Strasberg. Een paar maanden later werd Silberman ook lid van de Actors Studio, een organisatie van professionele acteurs, theater regisseurs en toneelschrijvers. Omdat hij niet zo gecharmeerd was van de gedachte om aangekondigd te worden als 'Jerry Silberman in Macbeth' besloot de acteur om een artiestennaam aan te nemen.

Voor zijn voornaam Gene liet hij zich inspireren door het personage Eugene Gant in de boeken Look Homeward, Angel en Of Time and the River van Thomas Wolfe. De achternaam Wilder was een knipoog naar Thornton Wilder, een Amerikaanse schrijver die vooral bekend werd met zijn toneelstuk Our Town. Vanaf de vroege jaren zestig is Gene Wilder regelmatig in theaters op Broadway te zien, waar hij in stukken speelt zoals The Complaisant Lover (1962), One Flew Over the Cuckoo's Nest (1963) en Mother Courage and Her Children (1963). In laatstgenoemde toneelstuk werkt Wilder met actrice Anne Bancroft die hem voorstelt aan haar vriend Mel Brooks.

Brooks belde een paar maanden later naar Wilder en vroeg hem of hij interesse had om een rol te spelen in een film getiteld Springtime For Hitler. Wilder beloofde hem om erover na te denken maar hoorde daarna tijdenlang niks meer van Brooks. De kachel moest blijven branden en zo ging Wilder in 1966 op toernee door Noord-Amerika met een aantal theaterproducties. Ook was hij te zien op de Amerikaanse tv-zender CBS met een bewerking van Death of a Salesman. In 1967 is Wilder voor het eerst op het witte doek te zien met een klein rolletje in de klassieker Bonnie and Clyde.

The Producers (1967)
The Producers (1967)

De eerste grote rollen
Datzelfde jaar heeft Wilder zijn eerste hoofdrol te pakken in de cultklassieker en regiedebuut van regisseur Mel Brooks getiteld The Producers. In de rolprent draait het om een stel zwendelaars (Gene Wilder en Zero Mostel) die de boel willen belazeren met een musical die een flop moet worden. Tot hun grote verrassing wordt het echter een enorm succes en dan beginnen de problemen pas goed voor het tweetal.

Willy Wonka & the Chocolate Factory (1971)
Willy Wonka & the Chocolate Factory (1971)

Nadat Wilder nog te zien is in de historische lachfilms Start the Revolution Without Me en Quackser Fortune Has a Cousin in the Bronx (1970) volgt in het daaropvolgende jaar de grote doorbraak van Gene Wilder in de door Mel Stuart geregisseerde cultfilm Willy Wonka & the Chocolate Factory, waarin hij op onnavolgbare wijze de rol van Willy Wonka vertolkt.

Everything You Always Wanted to Know About Sex * But Were Afraid to Ask (1972)
Everything You Always Wanted to Know About Sex * But Were Afraid to Ask (1972)

Commercieel gezien waren de films in eerste instantie stuk voor stuk geflopt maar vooral Willy Wonka & the Chocolate Factory zou in latere jaren een behoorlijke cultstatus opbouwen. Nadat Wilder in 1972 als schaapliefhebbende arts te zien is in Woody Allen's Everything You Always Wanted to Know About Sex * But Were Afraid to Ask keert hij in 1974 terug bij Brooks met wie hij dat jaar de slapsticks Blazing Saddles en Young Frankenstein opneemt. In 1975 maakt Gene Wilder zijn debuut als regisseur met de film The Adventure of Sherlock Holmes' Smarter Brother, waarin hij eveneens de hoofdrol speelt.

Young Frankenstein (1974)
Young Frankenstein (1974)

In 1975 raakt Wilder ook bevriend met acteur en standup-comedian Richard Pryor met wie hij in 1976 de film Silver Streak maakt. Wilder en Pryor werden hiermee het eerste interraciale komische filmduo in Hollywood. Wilder en Pryor zouden later nog samen te aanschouwen zijn in de klassiekers Stir Crazy (1980), See No Evil, Hear No Evil (1989) en Another You (1991). Oorspronkelijk zou Pryor ook een rol spelen in de door Wilder geregisseerde film Hanky Panky (1982), maar toen hij onbeschikbaar bleek te zijn werd het scenario herschreven en kreeg Wilder's latere vrouw Gilda Radner deze rol.

See No Evil, Hear No Evil (1989)
See No Evil, Hear No Evil (1989)

Bij de opnames van Stir Crazy raakte Wilder ook bevriend met cineast Sidney Poitier. Gedurende de jaren tachtig zouden de twee nog regelmatig samenwerken. Vanaf de vroege jaren negentig nam Wilder afscheid van het witte doek en was alleen nog te zien in tv-series en tv-films. Zo zien we de acteur onder meer opduiken in de series Something Wilder (1994-1995) en Will & Grace (2002-2003). Met zijn gastrol in laatstgenoemde serie zou Wilder een Emmy Award winnen. In 2015 zou de acteur afscheid nemen van het grote publiek met een stemrol in de kinderserie Yo Gabba Gabba.

Another You (1991)
Another You (1991)

De latere jaren
Nadat Wilder afscheid had genomen van het acteervak kreeg hij meer tijd voor zijn andere hobbies, zoals het maken van aquarellen en het schrijven van boeken. Zo verschijnt in 2005 het uitgebreide biografische boek Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art. Twee jaar later verschijnt Wilder's eerste novelle My French Whore, met een verhaal dat zich afspeelt tijdens de Eerste Wereldoorlog, gevolgd door The Woman Who Wouldn't in 2008.

Role Model: Gene Wilder (2008)
Role Model: Gene Wilder (2008)

Datzelfde jaar is Wilder te zien in de Turner Classic Movies special Role Model: Gene Wilder, waarin hij wordt geinterviewd door Alec Baldwin. In deze special zegt Wilder onder meer dat hij met pensioen was gegaan als acteur omdat hij had geconstateerd dat hij een gruwelijke hekel had gekregen aan showbusiness. "Ik ben een groot liefhebber van show, maar heb helemaal niks met de business die erbij komt kijken". In 2010 brengt Wilder een verzameling korte verhalen uit onder de titel What Is This Thing Called Love?, gevolgd door zijn derde novelle Something to Remember You By: A Perilous Romance in 2013.

Will & Grace (2002)
Will & Grace (2002)

Datzelfde jaar blijkt dat Wilder Alzheimer heeft. Op 29 augustus 2016 verliest de acteur, die in 2000 nog kanker wist te verslaan, de strijd van Alzheimer en overleed aan complicaties van deze ziekte in zijn huis in Stamford, Connecticut. Met de dood van Gene Wilder heeft de wereld één van haar laatste echte slapstick-iconen verloren.