Paralympics 2016: Hoe en wat? Deel I: Kanovaren & Rolstoelbasketbal

Woensdag 7 september zullen de Paralympische Zomerspelen van start gaan. Maar hoe werkt het op deze Spelen? Net als tijdens de Winterspelen in Sochi zal in deze specialreeks worden uitgelegd welke sporten er zijn en in welke handicapklassen er gesport wordt. De Paralympische Spelen kennen 22 sporten: atletiek, bankdrukken, basketbal, boccia, boogschieten, voetbal 5-tegen-5, voetbal 7-tegen-7, goalball, judo, kanovaren, paardensport, rugby, roeien, schermen, schietsport, tafeltennis, tennis, triatlon, volleybal, wielrennen, zeilen en zwemmen. Deze week gaan we het hebben over kanovaren en rolstoelbasketbal. 

Kanovaren

Het kanovaren maakt tijdens deze Spelen haar debuut, wat een mijlpaal is voor de sport. De deelnemers worden op basis van hun type en mate van beperking ingedeeld in categorieën. Dit systeem zorgt ervoor dat deelnemers met dezelfde mogelijkheden en beperkingen tegen elkaar strijden. 

Er zijn drie categorieën in het paralympisch kanovaren: KL1, KL2, en KL3. Hoe hoger het nummer, hoe kleiner de beperking van de atleet is. In de klasse KL1 komen de atleten uit die vaak weinig tot geen functie meer hebben in de romp en geen functie meer hebben in hun benen. KL2 is voor de atleten die nog wel zelfstandig rechtop kunnen zitten in hun kajak, maar een beperkte functie hebben in hun romp en benen, waardoor er beperkte beweging mogelijk is tijdens het peddelen. In de klasse KL3 nemen de atleten deel die alleen een beperking aan hun benen hebben en die de mogelijkheid hebben om minimaal één been of prothese te gebruiken. 

De wedstrijd bestaat uit een recht parcours over 200 meter. Degene die het snelst deze afstand aflegt, wint. De kajak waarin de wedstrijd wordt gevaren is 5,2 meter lang met een minimumbreedte van 50 centimeter en moet minimaal twaalf kilogram wegen. De atleten gebruiken een dubbele peddel om vooruit te komen. 

Het kanovaren vindt plaats van 14 tot 16 september in het Lagoa Stadion, niet ver van de wijk Copacabana. Op dit moment zijn er nog geen Nederlanders gekwalificeerd voor dit onderdeel. Wie je dan wel in de gaten moet houden bij deze sport? Zesvoudig wereldkampioen Markus Swoboda uit Oostenrijk komt uit in de klasse KL2 en van hem wordt verwacht dat hij een grote kans maakt op het eerste paralympische goud in deze sport. In die klasse zal de Australiër Curtis McGrath, die in 2012 op een landmijn stapte en beide benen verloor, voor de concurrentie zorgen. Op het WK in 2015 maakte hij een einde aan de winning streak van Swoboda. 

Curtis McGrath tijdens de Europese paralympische kwalificatiewedstrijden (Foto: Getty Images)

Rolstoelbasketbal

Deze sport, de paralympische versie van het basketbal, staat al sinds het begin van de Paralympics in 1960 op het programma. De sport werd in 1946 voor het eerst gespeeld in Amerika door oorlogsveteranen van de Tweede Wereldoorlog. Ook in Groot-Brittannië werd een soortgelijke sport in een rolstoelvorm gegoten: netball. Later zijn deze twee sporten samengevoegd tot het rolstoelbasketbal wat we nu kennen. Over de hele wereld zijn er zo'n 30.000 mensen die aan deze sport doen. Doordat de regels maar weinig verschillen van het valide basketbal, ging de sport al gauw de hele wereld over. 

Het doel van de wedstrijd is om de meeste punten te scoren in de basket van de tegenstander. Het team met de meeste punten aan het eind van de wedstrijd, wint. Een groot deel van de regels zijn hetzelfde. Het veld is even groot, de baskets hangen op dezelfde hoogte, de speeltijd (4x10 minuten) is hetzelfde en ook de puntenverdeling en de tijd om te scoren (24 seconden) zijn hetzelfde als de olympische variant. 

Het verschil is dat een team maximaal vijf spelers in het veld mag hebben met een maximaal aantal van veertien punten in de handicapklasse. Daarnaast is het dribbelen met de bal anders. De speler mag maximaal twee keer de rolstoel vooruitduwen met de bal op schoot, daarna moet er weer minimaal één keer gedribbeld worden. Dit mag oneindig herhaald worden. 

Elke deelnemer krijgt een bepaald aantal punten voor zijn handicap, variërend van 1 tot en met 4,5. Een atleet met 1 punt heeft geen controle over zijn of haar romp en kan dan ook niet vooroverbuigen of zijwaarts draaien om een teamgenoot aan te spelen. De rugleuning van de rolstoel is hoger voor de ondersteuning en de atleet zit vast in de stoel. Atleten met 2 punten kunnen iets meer dan de vorige categorie. Zij kunnen beperkt vooroverbuigen en zijwaarts draaien, maar zitten wel in dezelfde soort rolstoel.

Het Nederlands herenteam rolstoelbasketbal in actie (Foto: Getty Images)

Atleten in de klasse met 3 punten spelen in een ander soort rolstoel, namelijk een stoel met een lage rugleuning, omdat zij wel kunnen draaien en bewegen. Sporters in de klasse met 4 punten kunnen daarbij ook nog zijwaarts leunen om bijvoorbeeld een bal op te pakken, maar vaak kan dit maar aan één kant omdat een beperking in een van de benen ervoor zorgt dat de speler uit evenwicht is. Mocht een atleet tussen twee van deze categorieën vallen, dan kan er gekozen worden om een half punt bij de klasse op te tellen. 

De atleten gebruiken een speciale rolstoel. In tegenstelling tot de rolstoelen uit het dagelijks leven, zijn deze erg licht (maar wel sterk) en wendbaar. Doordat de wielen schuin staan, zijn deze stoelen makkelijker te bewegen. De kleine wieltjes voor en achter de stoel zorgen voor meer stabiliteit. In het rolstoelbasketbal maakt de stoel deel uit van de atleet, wat betekent dat bij illegaal lichamelijk contact met de tegenstander de rolstoel ook meetelt. 

Door de beperking van maximaal 14 punten die per team in het veld mogen staan krijg je een situatie waarbij een team steeds bestaat uit spelers met allerlei verschillende beperkingen. Er kunnen dus bijvoorbeeld niet vijf atleten in de categorie van 4 punten in het veld. Een team wat bestaat uit twee 4's, en drie 2's is bijvoorbeeld wel mogelijk. 

Voor Nederland hebben zowel het mannenteam als het vrouwenteam zich gekwalificeerd voor de Spelen. Zij spelen op de volgende dagen en Nederlandse tijden hun wedstrijden in de groepsfase:

Vrouwen

Kwartfinales zullen plaatsvinden op 13 september, de halve finales op 15 september en de finale op 16 september. De Nederlandse dames wonnen tijdens de Spelen van Londen in 2012 het brons, waar Duitsland het goud pakte en Australië het zilver. Regerend wereldkampioen (2014) is Canada. 

Mannen

Kwartfinales zullen plaatsvinden op 14 september, de halve finales op 15 september en de finales op 17 september. Huidig wereldkampioen is Australië, zij zullen vol voor het goud gaan op de Spelen. Regerend paralympisch kampioen is Canada, het zilver was er voor Australië en het brons voor Amerika.