Braziliaanse favelakinderen op langlaufski's
De favelas van de Braziliaanse miljoenenstad São Paulo. Het is niet bepaald de eerste plaats op aarde waar je aan denkt wanneer je naar langlaufen kijkt. Toch zijn steeds meer kinderen uit de favela São Remo aan het rollerskiën geslagen - langlaufen op wieltjes - waarvan een aantal inmiddels al meerdere malen naar Europa is geweest om het op echte sneeuw en echte langlaufski's te doen. Het is allemaal te danken aan de Braziliaanse langlaufer Leandro Ribela, die in zijn thuisstad São Paulo een project heeft opgezet om kinderen uit de favela door middel van zijn geliefde langlaufsport aan een beter leven te helpen. FOK!sport sprak met de vriendelijke langlaufer, die vol enthousiasme vertelt over de kinderen in zijn project Ski na Rua, 'skiën op straat'.
Het verhaal van het Projeto Social Ski na Rua begon in de buurt van de universiteit van São Paulo, de grootste in het land. Vanaf de bouw in de jaren '60 ontstond in de buurt van de universiteit de favela São Remo, doordat arbeiders uit het hele land naar de stad kwamen en er bleven wonen. "Veel kinderen uit São Remo gaan regelmatig de campus op om een klein zakcentje te verdienen, bijvoorbeeld door het oppassen op geparkeerde auto's", vertelt Ribela. "Ik vond deze situatie vreselijk om te moeten zien, want die kinderen zouden gewoon moeten spelen, naar school kunnen gaan en een leuke jeugd hebben. In plaats daarvan worden ze met de nek aangekeken door de rijkelui die denken dat ze auto's komen stelen of op z'n minst toch aan het bedelen zijn. Dit motiveerde mij om er wat aan te doen en doordat langlaufen 'mijn' sport is, ik daar contacten in heb en weet waar de kansen liggen besloot ik om daar een project mee op te zetten. Langlaufen zelf gaat natuurlijk niet, maar rollerskiën is geen enkel probleem", legt de Braziliaan uit, die zelf op de Spelen van Sochi 2014 en Vancouver 2010 in de loipes te zien was.
Twee jongens van Ski na Rua met olympisch langlaufkampioen Cristian Zorzi, tijdens een trainingskamp in Italië (Foto: Ski na Rua)
Hoewel langlaufen niet verrassend weinig bekendheid geniet in Brazilië, was het voor Ribela toch niet moeilijk om kinderen aan het rollerskiën te krijgen. "Het is inderdaad een vrij unieke sport hier, maar juist daardoor wilden veel kinderen het erg graag eens proberen. Doordat je kracht, balans, techniek en uithoudingsvermogen combineert is het ook een zeer 'complete' sport", aldus de gediplomeerd sportleraar. Het hoofddoel van project is duidelijk: "We willen de kinderen uit arme families door middel van sport, in dit geval rollerskiën en langlaufen, een kans geven op een beter leven, iets wat anders bijna onmogelijk is voor ze", zegt de 34-jarige Ribela.
"Het hoofddoel is niet om professionele sporters van ze te maken, maar om hen de waarden uit de sport te leren zodat ze daarmee elke situatie in het leven aankunnen. Denk daarbij aan dingen als vriendschap, solidariteit, gelijkheid, discipline, respect, eerlijkheid en eigenlijk hun hele kijk op de wereld." Dat betekent overigens niet dat het ondenkbaar is dat er goede sporters uit tevoorschijn komen. "Natuurlijk kwamen er jongens bovendrijven die erg getalenteerd bleken en dus coachen we hen inmiddels ook om goede sporters te worden. Maar als zich bij ons aanmelden kan het ons niks schelen of iemand dun of dik is, of een geboren sporter of juist iemand met een flink gebrek aan coördinatie. Het belangrijkste is echter dat we bij heel veel jongens al na één of twee maanden - waarin ze bij minimaal 75% van de trainingen aanwezig moeten zijn - grote veranderingen zien in hun hele houding. Het is aan hen om te bepalen of ze de vaardigheden die ze bij ons leren in het dagelijks leven gaan gebruiken."
De Argentijnse olympisch langlaufer Federico Cichero, boezemvriend van Ribela, komt op bezoek in São Paulo en gaat voorop in de training (Foto: Ski na Rua)
Kort voor de Spelen in Sochi vertelde Ribela aan FOK!sport dat er 20 kinderen onderdeel waren van Ski na Rua. Nu, een jaar later, is dat aantal fors gestegen. "We zitten nu op 45 deelnemers, met leeftijden van 8 tot 21 jaar. Doordat de groep zo gegroeid is hebben we veel meer sponsoren kunnen vinden - alles wordt immers op vrijwillige basis gedaan - en hebben we onze activiteiten uit kunnen breiden. Daarnaast helpen we steeds meer in de gemeenschap zelf en hebben we vrijwilligers die als een soort sociaal werker met de families van de deelnemers werken. Verder hebben we een psycholoog bereid gevonden om zich over een aantal jongens te ontfermen, krijgen ze allemaal Engelse en Spaanse les - naast de gewone opleiding die ze inmiddels ook allemaal kunnen volgen - en is er zelfs medische zorg voor alle deelnemers", aldus een trotse Ribela.
Naast het vele rollerskiën in São Paulo heeft de Braziliaanse langlaufer in augustus 2013 voor het eerst drie jongens meegenomen naar Argentinië, waar ze voor het eerst in hun leven echte sneeuw zagen. "Het was ontzettend mooi om te zien hoe gelukkig ze waren dat ze voor het eerst in een vliegtuig zaten, een paspoort hadden en daarna natuurlijk in de sneeuw stonden. Vooral op hun paspoort waren ze erg trots. Na tien dagen trainen hebben de jongens in Argentinië meegedaan aan het Braziliaans en Zuid-Amerikaans kampioenschap langlaufen, wat tevens een unieke ervaring was voor ons allemaal."
Ribela (derde van links) neemt drie jongens voor het eerst mee naar de echte sneeuw, met toptalent Caio Moreira als tweede van links (Foto: Ski na Rua)
Kortgeleden nam Ribela een aantal van 'zijn' jongens met zich mee naar Zweden om ook daar echte wedstrijdervaring op te doen. Daar bleek dat een aantal jongens sinds ze zich aansloten bij het project enorm gegroeid is, zoals de 18-jarige Caio Moreira. "Caio was een van de vier jongens die zich drie jaar geleden als eerste bij Ski na Rua aansloten. Vorig jaar kwam hij bij het Braziliaanse juniorenteam, waarvan ik sinds vorig jaar de coach ben, waar hij enorme progressie maakte. Hij is al met mij mee geweest naar Argentinië, Zweden, Oostenrijk en Slovenië en spreekt naast Portugees nu ook al behoorlijk goed Engels en Spaans." De toekomst ziet er dan ook goed uit voor Moreira: "Hij doet het erg goed in het langlaufen en ook biatlon als je je bedenkt hoe kort hij nog maar op de ski's staat. Eerder deze maand deed hij het bij een wedstrijd in Zweden zelfs zo goed dat hij de B-limiet voor de Olympische Spelen haalde. Als het een jaar eerder was geweest, zou hij dus naar Sochi hebben gemogen. Daarnaast doet hij deze maand mee aan het WK biatlon voor jeugd en junioren in Wit-Rusland."
Caio Moreira debuteert op het WK biatlon voor de jeugd in het Wit-Russische Raubichi (Bron: YouTube)
Een andere talentvolle jongen is de 17-jarige Victor Santos, die één jaar later is begonnen dan Moreira. "Hij heeft afgelopen augustus in Chili voor het eerst echt gelanglaufd en haalde twee weken geleden ook al bijna de olympische B-limiet." Misschien wel de meeste indruk op Ribela maakte de pas 12-jarige Rhaick Bonfim. "Hij won in september goud op het Patagonisch kampioenschap langlaufen voor jongens tot 14 jaar, waar hij voor het eerst in zijn leven sneeuw zag. Rhaick is deze maand samen met ons drie weken naar Zweden geweest waar hij aan wat lokale wedstrijden mee heeft gedaan. Daar zat hij echt niet ver achter zijn Zweedse leeftijdsgenoten en tegen de tijd dat hij 15 is - de minimale leeftijd om aan officiële wedstrijden van wereldskibond FIS mee te doen - denk ik dat we hem gaan zien langlaufen op een totaal ander niveau dan we tot nu toe binnen ons project gezien hebben", steekt Ribela de loftrompet over de jonge Bonfim.
Coach Ribela met het Braziliaanse juniorenteam dat afgelopen zomer tijdens het Patagonisch kampioenschap twee medailles won, waaronder één gouden (Foto: Ski na Rua)
Een net als Moreira 18-jarige jongen doet het erg goed, maar heeft de laatste maanden om persoonlijke redenen minder kunnen trainen. Ribela heeft ons op het hart gedrukt om de privacy van de jongen te beschermen en zijn naam dus niet te noemen. "Deze jongen is vorig jaar op zijn 18e vader geworden, samen met zijn 15-jarige vriendin. Dit is helaas iets wat heel veel gebeurt in de arme buurten in Brazilië. Gelukkig gaan ze beiden goed met de situatie om en zijn ze er vooralsnog in geslaagd om een gelukkig gezin te vormen. Het is voor zulke jonge kinderen natuurlijk nooit goed om zo vroeg al zo'n grote verantwoordelijkheid te moeten dragen en daarom zijn we er ook naar aan het kijken om seksuele voorlichting te gaan geven. Hier zijn we nog niet mee bezig geweest, maar omdat dit ineens op ons pad is gekomen denk ik dat dit een belangrijk onderwerp gaat worden binnen Ski na Rua."
Niet elke deelnemer zal überhaupt de kans hebben om ooit uit te komen op de Olympische Spelen. Er is namelijk ook een paralympisch rollerskiër binnen het project: De nu 16-jarige Gustavo. "Hij komt ook uit São Remo en is geboren zonder rechterbeen, waardoor we hem nu aan het leren zijn om op één been te skiën. Hij is ontzettend gemotiveerd en erg getalenteerd, dus het is heel fijn om met hem te werken", vertelde Ribela ruim een jaar geleden. Gustavo heeft in de tussentijd echter niet stilgezeten: "Hij heeft zich enorm ontwikkeld en het is echt indrukwekkend om hem te zien skiën tegenwoordig. Hij kan niet alleen snel naar beneden skiën, maar kan slalommen, kleine sprongen maken en heeft nagenoeg totale controle over zijn ski", vertelt Ribela enthousiast. "Vorige zomer kregen we in São Paulo bezoek van twee Zweedse langlaufcoaches, die op de Paralympische Spelen van Sochi Helena Ripa naar het goud hielpen. Zij konden niet geloven hoe goed Gustavo was. Helena heeft een vergelijkbare handicap - ze heeft een amputatie boven de knie ondergaan - en zegt dat ze onmogelijk zo goed zou skiën, draaien en keren als Gustavo...en dat van een paralympisch kampioene. Ik stond versteld van hun opmerkingen!"
Gustavo - het 'wonderkind' met één been - leert voor het eerst rollerskiën, bijgestaan door Ribela (Bron: YouTube)
Er zijn nog wel wat problemen te overwinnen voor Gustavo zich kan melden op de Paralympische Spelen. "Hij is op het moment niet 100% geconcentreerd op het trainen omdat hij naast zijn school ook moet werken om zijn familie te ondersteunen. Alle jongeren die op minstens 80% van de trainingen aanwezig zijn krijgen van ons wat geld, maar dat kan niet heel veel zijn. Degenen die het echt goed doen kunnen bij de overheid aankloppen en hebben een kans op financiële compensatie, zodat het makkelijker wordt om school met sport te combineren." Een ander probleem is het feit dat er op de Paralympische Spelen geen langlaufcategorie is voor skiërs met één been. "Vorig jaar hebben we een 'zitrollerski' voor hem geregeld, met geld uit een Amerikaans fonds en geholpen door onze skisponsor SRB. Hij vond het echter niet heel erg leuk en eerlijk gezegd is hij zo ontzettend goed op één ski, dat het zonde zou zijn om hem in een zitski te zetten alleen maar omdat hij anders niet mee kan doen. We gaan daarom gewoon verder met ons plan om een prothese voor hem te regelen, wat met ongeveer tienduizend dollar niet goedkoop is, zodat hij gewoon staand kan blijven skiën."
Gustavo laat zien dat hij al heel snel een aardig potje kon slalommen, iets wat hij tegenwoordig nog veel beter doet (Bron: YouTube)
Over de toekomst is Ribela duidelijk: "Ik zie Ski na Rua nog altijd blijven groeien. Zelf zal ik deze maand in Falun meedoen aan het WK, hoewel het afgelopen jaar totaal anders was dan ooit en ik weinig heb kunnen trainen. Mijn missie is om deze jongens te blijven helpen en daarmee voel ik me veel nuttiger dan wanneer ik voor mijzelf train. Ski na Rua is veel gestructureerder geworden, met een goed systeem van lesgeven en trainen. Als het zo door blijft gaan denk ik dat we de meeste jongens de kans kunnen geven om eens op echte sneeuw te langlaufen en aan wedstrijden mee te doen." Het sportieve hoogtepunt zou over een jaar al kunnen komen. "We zijn twee jongens aan het voorbereiden om zich te kwalificeren voor de Jeugd Olympische Spelen van 2016 in Lillehammer. In augustus gaan ze naar Argentinië en aan het eind van het jaar naar Europa om te racen en te trainen. Ik hoop dat in elk geval één van hen zich kwalificeert, dat zou een ongelooflijke prestatie zijn."
Doordat er meer en meer tijd in het project gaat zitten heeft Ribela nog maar weinig tijd voor zijn eigen sportieve carrière. "Ik ben teruggegaan naar de universiteit om meer te studeren op het gebied van sporteducatie. Daarnaast zijn mijn vrouw en ik een huis aan het bouwen, gaat er steeds meer tijd in het project zitten en ben ik mijn eigen bedrijf begonnen. Daarmee wil ik mensen die het zich kunnen veroorloven ook (betaalde) trainingen gaan geven zodat ook zij zich kunnen bekwamen in het rollerskiën en, wie weet, langlaufen. Het is dus onmogelijk om zelf nog echt veel te trainen, want ik ben echt veel te druk. Het was echter de juiste tijd om mijn leven totaal te veranderen, want ik kan zeggen dat ik een bijzonder gelukkig mens ben", sluit Ribela af.
