De geboorte van een looplegende
Met 26 wereldrecords, 8 wereldtitels en 2 keer olympisch goud is Haile Gebrselassie zonder twijfel een van de grootste hardlopers aller tijden. De Ethiopiër liep bijna vijf jaar geleden voor het laatst een mondiale toptijd, maar wij blikken terug op een ander moment. Vandaag, 4 juni 2014, is het exact twintig jaar geleden dat hij zijn eerste wereldrecord liep, in Hengelo.
Haile Gebrselassie werd op 18 april 1973 geboren in Asela. Hij groeide op in een gezin van tien kinderen, die allemaal meehielpen op de boerderij van hun vader. In die hoedanigheid liep Haile erg veel. Zo rende hij naar school met de boeken onder zijn arm - dat heeft hem zijn kenmerkende stijl opgeleverd - en draafde hij achter het vee aan om de kudde bijeen te drijven.
In het begin van de jaren '80 werd er door de nationale luchtvaartmaatschappij Ethiopian Airlines geld vrijgemaakt om op zoek te gaan naar jonge talenten in het land. Yilma Berta nam deze taak op zich. De man had acht jaar lang sportwetenschappen gestudeerd in Praag en ging naar de regio Arsi om hardlooptalenten te zoeken. Hij selecteerde vijftien jongens voor een wedstrijd, met daarbij ook de piepjonge Gebrselassie. Volgens Berta was hij goed, maar niet goed genoeg. De beste jongens mochten mee naar hoofdstad Addis Abeba. Haile kreeg wat tips mee, evenals de belofte dat Berta terug zou komen.
Twee jaar later kwam Berta terug in de regio. Tot zijn verbazing wilden alle eerder afgewezen jongens het nog een keer proberen, dus ook Haile. Hij had erg hard getraind en dat leverde hem de zege op. Ook de tweede testwedstrijd won hij en dus werd hij uitgenodigd om te gaan trainen in Addis Abeba. Berta vroeg hem om er even over na te denken en het met zijn ouders te bespreken.
De jonge Haile had geen geweldige verstandhouding met zijn vader. Het was niet dat ze elkaar niet mochten, maar vader Gebrselassie Bekele vond hardlopen maar tijdverspilling. "Het is niet erg als je niet op de akkers wilt werken, maar alsjeblieft, ga dan iets zinvols leren. Wordt meubelmaker, leraar of advocaat", aldus de woorden van vader.
Gebrselassie wint in 2004 een 5 kilometer in Londen (PRO SHOTS/Action Images)
In 1988, hij had zijn beslissing om in de hoofdstad te trainen nog niet definitief gemaakt, werd de zestienjarige Haile door zijn broers gevraagd om mee te doen aan een wedstrijd over 15 kilometer. Zijn twee oudere broers liepen in Addis Abeba voor de atletiektak van de politie en zagen Haile juist graag lopen. Hij spaarde het busticket voor de reis zelf bij elkaar: 15 birr, nog geen euro. Zoveel geld had Haile nog nooit bij elkaar gezien.
Zoals valt te verwachten was zijn vader niet al te blij met de beslissing. Toch besloot hij aan de wedstrijd mee te doen. Eenmaal aangekomen in de miljoenenstad haalde Tekeye, zijn broer, hem op van het busstation. Hij had echter slecht nieuws: De wedstrijd was afgelast. Tekeye wilde zijn broertje opvrolijken en zei hem dat er een paar dagen later een marathon op het programma stond ter ere van Abebe Bikila, de legendarische Ethiopiër die in Rome op blote voeten olympisch marathongoud won. Tekeye zou meedoen en vroeg Haile om het ook maar gewoon te proberen.
De dag voor de wedstrijd wilde Haile de route verkennen, maar hij raakte hopeloos verdwaald in de vele straatjes van de hoofdstad. Niemand kende het straatje waar zijn broer woonde en dus bracht hij de nacht noodgedwongen op straat door. 's Ochtends liep hij naar het enige stadion in de stad, waar de marathon zou starten. Gelukkig stond de ongeruste Tekeye hem daar op te wachten.
"Ik had niet aan die wedstrijd mee moeten doen", zou Gebrselassie later zeggen. Hij had nog nooit een afstand van meer dan 15 kilometer gelopen, de marathon ging over ruim 42 kilometer. Hij kon de wedstrijd ternauwernood uitlopen en hoorde later dat hij 99e was geworden in een zeer knappe tijd van 2:48 uur. Tekeye werd tweede en won zo een klein geldbedrag. Hij hielp zijn broertje, die amper nog kon lopen, naar de bus naar huis. "Ik bleef dagenlang in bed liggen door de pijn. Dit zou ik nooit meer doen!", aldus Haile over zijn gedachten na afloop.
Gebrselassie (in tweede positie) op weg naar prolongatie van zijn olympische titel op de 10 kilometer, in Sydney 2000 (WikiCommons/ThePaperBoy.com)
Op zevenjarige leeftijd was de droom ontstaan om olympisch kampioen te worden. Via de radio luisterde hij 's avonds stiekem naar de Olympische Spelen van Moskou in 1980. Hij zorgde ervoor dat hij batterijen van een zaklamp klaar had liggen zodat hij via de radio naar de 10 kilometer kon luisteren, met zijn held Miruts Yifter. Doordat Yifter goud won, wilde Haile dat ook.
Gebrselassie besloot om naar Addis Abeba te gaan, om daar te trainen met dokter Berta, die hem eerder gespot had als talent. Hij mocht direct meetrainen met een aantal toppers en dat ging hem zeer goed af. In 1991 wist hij zich te plaatsen voor het WK veldlopen voor junioren, in Antwerpen, waar hij achtste werd. Een jaar later mocht hij naar het WK atletiek voor junioren in Seoul, waar hij op de 5 en 10 kilometer goud pakte.
Haile werd inmiddels begeleid door de Nederlander Jos Hermens, waardoor de Ethiopische atletiekbond bang was dat het supertalent voor Nederland uit zou gaan komen. In 1993 kwam de echt grote doorbraak, tijdens het WK atletiek in Stuttgart. Op de 5 kilometer werd hij nipt verslagen door zijn Keniaanse rivaal Ismael Kirui, maar een paar dagen later nam hij revanche en won hij de wereldtitel op de 10 kilometer.
Gebrselassie pakt olympisch goud op de Spelen van Atlanta in 1996. Slechts weinigen weten dat hij met ernstig ontstoken blaren op zijn voeten loopt, waardoor de pijn tijdens de finale ondraaglijk is geweest (Bron: YouTube)
Op 4 juni 1994 stond de eerste wereldrecordpoging van Gebrselassie op het programma. Hermens was ervaren en wist hoe hij voor goede tempomakers - ook wel hazen genoemd - moest zorgen. Op 4 juni 1994 moest het gebeuren tijdens de Adriaan Paulen Memorial in Hengelo. Het wereldrecord op de 5 kilometer stond al zeven jaar lang op 12:58,39 minuten, gelopen door de Marokkaan Saïd Aouita. Hermens vroeg zijn pupil of hij klaar was voor een recordpoging, en dat was Haile.
De hazen maakten 3 kilometer lang het tempo voor Gebrselassie, waarna hij het zelf af moest maken. Hij liet zien dat hij daar geen problemen mee had, want hij wist iedereen op een ronde te zetten. Haile Gebrselassie was nog een relatief nieuwe naam voor de Nederlandse toeschouwers, maar ze moedigden hem hartstochtelijk aan op weg naar een nieuw wereldrecord van 12:56,96 minuten.
Het bleek het begin van een enorme reeks records. In 1995 liep hij in Kerkrade een nieuwe beste tijd op de 2 mijl, terwijl hij wederom naar Hengelo kwam voor een recordpoging. Dit keer moest het record op de 10 kilometer het ontgelden. De oude tijd, van de Keniaan William Sigei, werd met bijna tien seconden verpulverd.
In het vervolg van zijn carrière zou Gebrselassie nog vele wereldrecords lopen. In de tien jaren na Hengelo 1994 scherpte hij de tijden op de 3, 5 en 10 kilometer flink aan, net als dat op de 2 mijl. Ondertussen won hij vier wereldtitels indoor, vier keer outdoor - alle vier op de 10 kilometer - en pakte hij in Atlanta en Sydney olympisch goud op zijn 10 kilometer. Na zijn carrière op de baan schakelde Gebrselassie over naar de weg, uiteraard niet zonder succes. In 2007 verbrak hij in Berlijn het wereldrecord op de marathon, een jaar later was hij opnieuw in Berlijn met 2:03,59 uur de eerste mens die onder de 2:04 uur liep.
27 mei 2012: Haile loopt zijn allerlaatste baanwedstrijd en doet dat in het door hem zo geliefde Hengelo, waar hij mateloos populair was. Hij liep er totaal vier wereldrecords. (PRO SHOTS/Judith Bogaardt)
