Onze favoriete films uit 2013

Een jaar is voorbij en ruim driehonderdzestig films hebben de revue gepasseerd in de grotere en kleinere filmtheaters van ons land. Niemand heeft alle films gezien, dus het is onmogelijk te bepalen wat nou écht de beste films van het jaar waren, maar we gaan het toch proberen. Leden van de FOK!filmredactie doen een gooi en geven hun top 5 van 2013.

Redacteur vinnypassy kiest voor kwaliteit en plaatst Only God Forgives bovenaan zijn lijst.

1. Only God Forgives
Het gebeurt niet vaak dat ik na een film geen woord kan uitbrengen. Toch was dit wat Only God Forgives teweeg bracht. Zo’n intense en beklemmende filmervaring als deze – die verreweg het beste tot zijn recht komt in de bioscoop – had ik nog niet meegemaakt, ik werd volledig weggeblazen. De hand van Refn, gevormd door grootmeesters als Gaspar Noé en David Lynch, was nog niet eerder zo duidelijk zichtbaar als in deze hate it or love it-film.

De combinatie van rust, mystiek, sound design, cinematografie, (afwezigheid van) dialoog, acteurs, grofheid en geweld is er eentje die uniek is. Only God Forgives is een regelrechte trip naar de hel in al zijn visuele en goreske schoonheid, met een ongekende sfeer die je de film inzuigt. Only God Forgives provoceert, haalt uit, choqueert en overtuigt: het is de meest intense film van 2013.

2. The Master
Anderson bewees met There Will Be Blood al dat hij als geen ander een intrigerende karakterschets op tafel kan leggen. Met The Master doet hij dat dunnetjes over: nu (officieus) met Scientology als inspiratiebron. Acteerkanonnen Joaquin Phoenix, Philip Seymour Hoffman en Amy Adams verzorgen een driehoeksrelatie met een donkere ondertoon. Het acteerwerk wordt subliem gecombineerd met de prachtige cinematografie en eigenzinnige soundtrack en het resultaat is een sadomasochistisch machtsspel waarbij er maar één winnaar kan zijn: de filmbezoeker.

3. Before Midnight
Waar Before Sunrise en Before Sunset ware odes aan de liefde waren, is Before Midnight een ontnuchterend relaas over hoe liefde nu werkelijk in elkaar steekt. De echte verliefdheid heeft plaatsgemaakt voor een volwassen relatie en alles wat daarmee te maken heeft: van kinderen tot het overdenken van je idealen en nagaan wat je wel en niet bereikt hebt. Voor de pure romantiekelingen is het misschien een tegenvaller, maar liefde is nu eenmaal niet puur en alleen rozengeur en maneschijn. Met Before Midnight heeft Linklater de perfecte film gecreëerd om het ultieme liefdesdrieluik mee af te sluiten.

4. Gravity
Alfonso Cuarón heeft met Gravity een cinematografisch pareltje afgeleverd: het eerste kwartier is van oogstrelende schoonheid. Die visuele pracht wordt ook nog eens gekoppeld aan een plot die gaat over hoop en hiertussen zit weer een existentiële lus: de links die zowel visueel als verhaaltechnisch gemaakt worden met de geboorte van de mens zijn niet te missen en doen denken aan films als 2001: A Space Odyssey. Heel soms vervalt Gravity in clichés, maar het herpakt zich direct door dat op overtuigende wijze ongedaan te maken. Een spetterend hedendaags kunstwerkje.

5. La Vie d’Adèle
Hoewel ik Adèle niet de beste film van het jaar vind, is dit er wel eentje die het filmjaar 2013 iets extra’s geeft. Een echte filmhuisfilm, die helaas door een enkeling wordt weggezet als een lesbisch drama met een paar te lange (en expliciete) liefdesscènes. Wat dan vergeten wordt, is dat dit essentieel is in de zoektocht van een meisje naar zichzelf, waarbij ze ontdekt dat ze op vrouwen valt. Wat volgt is een teder en verschrikkelijk realistisch coming of age-drama, waarin rustig de tijd genomen wordt om het verhaal te vertellen. Sommige scènes duren misschien wel langer dan in de gemiddelde film, maar gebeurt dat in het dagelijkse leven dan ook niet?

Eindredacteur dekatophetspek is ook dit jaar prima te spreken over actie en kan Evil Dead bijzonder waarderen.

1. Evil Dead
Toen ik destijds te horen kreeg dat er een remake zou worden gemaakt van de absolute klassieker van Sam Raimi had ik als fan van de originele film nogal mijn bedenkingen. Want waarom iets opnieuw proberen te maken wat al perfect is? Afgezien van wat korte films had regisseur Fede Alvarez nog niet eerder een speelfilm gemaakt en ik moet toegeven dat hij er met zijn debuut zeker in is geslaagd om een film te maken die weet te imponeren.

Evil Dead biedt het standaard horrorverhaal. Een aantal jongeren komt in een hutje in het bos terecht en vinden daar een oud boekwerk. Een normaal denkend mens zou wel even nadenken als je een boek vindt dat dichtgebonden is met prikkeldraad maar nieuwsgierigheid overwint het gezonde verstand en de stoner in het gezelschap begint zelfs passages voor te lezen waarmee hij eeuwenoude demonen wekt. Vanaf dat moment is het een slachtfestijn waarbij de lichaamsdelen en enorm veel bloed in het rond vliegen.

Waar bij de film van Sam Raimi het verhaal nog doorspekt is met zwartgallige humor, is deze in de bewerking van Alvarez ver te zoeken. Neem daarbij de diabolische soundtrack van Roque Baños en je weet dat je één van de beste horrorfilms van het afgelopen jaar te pakken hebt.

2. Django Unchained
Begin januari kwam eindelijk de langverwachte western Django Unchained van Quentin Tarantino in de bioscoop en reken maar dat dat het wachten waard was geweest! Bij de titel van de film zullen filmgekken meteen denken aan de western met Franco Nero, maar afgezien van wat muziek is er geen overeenkomst tussen de beide films. In de film van Tarantino draait het om Django (Jamie Foxx), een vrijgekochte slaaf die op zoek is naar zijn vrouw. Samen met de Duitse premiejager Dr. King Schultz (Christoph Waltz) gaat Django op zoek naar de wrede slavenhandelaar Calvin Candie (Leonardo DiCaprio) die zijn vrouw nog in bezit heeft.

Na True Romance (1993) Pulp Fiction (1994), Jackie Brown (1997), Kill Bill: Vol. 2 (2004) en Inglourious Basterds (2009) was Django Unchained de zesde door Tarantino geschreven film waarin Samuel L. Jackson één van de hoofdrollen mocht vertolken. Dat doet ie dan ook met verve in deze rolprent, zelden zag ik de acteur zo'n ratachtig personage neerzetten als de opperneger Stephen in deze film. Zo'n gladjakker die bij de baas loopt te slijmen maar die het ook niet na kan laten om zijn ondergestelden na te trappen.

Zoals we dat van Tarantino gewend zijn zit ook Django Unchained vol met knipogen naar andere bekende films en tv-series. Zo heten de paarden van Django en Schultz Fritz en Tony, vernoemd naar William S. Hart (Fritz the Horse) en Tom Mix (Tony the Horse), twee filmhelden uit het stomme filmtijdperk. Ook is er een connectie tussen Dr. King Schultz (Christoph Waltz) en Paula Schultz, de naam op de grafsteen van het graf waarin the Bride (Uma Thurman) verstrikt raakte in Kill Bill 2.

Django Unchained zorgde nog voor een relletje toen regisseur Spike Lee de vrolijke Tarantino uitmaakte voor racist, zonder ook maar één seconde van de film gezien te hebben. Wellicht maar goed ook, aangezien het woord nigger maar lieft 110 keer in de één of andere vorm voorbijkomt in deze brute western.

3. World War Z
World War Z was zonder enige twijfel één van de meest ambitieuze horrorfilms in jaren. Nog nooit eerder werd er zoveel geld gepompt in een zombiefilm, maar het resultaat mag er dan ook zeker zijn. World War Z is gebaseerd op het gelijknamige boek van Max Brooks en laat vanuit verschillende oogpunten de uitbraak van een zombie-epidemie zien. In de film van Marc Forster speelt niemand minder dan Brad Pitt de rol van Gerry Lane, een medewerker van de Verenigde Naties, die al eerder met uitbraken van dodelijke besmettelijke ziektes te maken heeft gehad. Lane reist de hele wereld over om een oplossing voor de dodelijke ziekte te vinden.

Vanaf het einde van de zestiger jaren waren het vooral de films van Romero die het zombiegenre populair zouden maken. Ook in de 21e eeuw houden vele mensen nog steeds van films en tv-series met ondoden. 28 Days Later, Zombieland, Shaun of the Dead en natuurlijk The Walking Dead zijn geliefd bij velen en waren ook zeker inspiratiebronnen voor deze blockbuster.

Uiteraard is het onmogelijk om de film te vergelijken met het gelijknamige boek van Max Brooks, de zoon van de wereldberoemde acteur Mel Brooks. Max Brooks schreef eerder al het eveneens succesvolle The Zombie Survival Guide en leverde met World War Z: An Oral History of the Zombie War, bestaande uit interviews met overlevers van de zombieoorlog. Mocht je de film al hebben gezien dan is de epub van het boek ook zeker een aanrader.

4. The Last Stand
Nadat we Schwarzenegger al eerder zagen terugkeren met de The Expendables-films liet hij dit jaar in The Last Stand weer eens zien waar hij zo verdomde goed in is. Heerlijke van dik hout zaagt men planken-actie met oneliners die zo op een tegel kunnen worden gezet. In de film van Kim Jee-Woon, de Zuid-Koreaanse regisseur die eerder naam maakte met onder meer The Good, The Bad and The Weird en het eveneens spraakmakende I Saw the Devil, speelt Schwarzenegger Ray Owens, de sheriff van het grensstadje Sommerton Junction, tussen de Verenigde Staten en Mexico. Als de leider van een beruchte drugskartel uit een rechtbak weet te ontsnappen probeert deze naar Mexico te ontsnappen. Hij heeft echter één probleem: de vluchtweg leidt door het dorpje waar sheriff Owens het scepter zwaait. En laat die nou niet van plan zijn om de drugshandelaar te laten ontsnappen.

The Last Stand is de eerste film sinds Terminator 3: Rise of the Machines (2003) waarin Schwarzenegger de hoofdrol speelt. Een heerlijke actiefilm waarbij je niet hoeft na te denken en waarin het vooral draait om heel veel over-the-top-actie, heerlijke dialogen en natuurlijk de heerlijk gestoorde Johnny Knoxville. Schwarzenegger mag dan niet meer de jongste zijn, de oude baas flikt het maar weer mooi in deze explosieve rolprent.

5. Machete Kills
Alweer zo'n fijne grindhouse productie van de hand van grootmeester Robert Rodriguez. De film opent dan ook gepast met de trailer van de volgende Machete-film, Machete Kills Again... in Space. In Machete Kills wordt Machete (Danny Trejo) door de Amerikaanse president (Charlie Sheen) ingehuurd om een gevreesde Mexicaanse terrorist te bestrijden. Het is het begin van een bloedige strijd waarbij Machete op zijn beurt weer achterna wordt gezeten door een huurmoordenaar, met een aanleg voor verkleedpartijen.

Danny Trejo mag het in deze explosieve actiefilm opnemen tegen niemand minder dan Mel Gibson. Zoals we dat bij de films van Rodriguez inmiddels wel gewend zijn, kent ook Machete Kills heerlijke over-the-top-actie, extreem veel expliciet geweld en natuurlijk de pittige oneliners van Trejo. Machete is dan ook meer een man van daden dan woorden. Neem daarbij de overdosis mooie vrouwen en een prima soundtrack, met muziek van onder meer Tito and Tarantula en Los Lobos, en je weet dat je een heerlijke film te pakken hebt.

Redacteur DragonFodder gaat voor de grote titels en verkiest Gravity boven andere films.

1. Gravity
Gravity domineert menig filmlijstje dit jaar en niet onterecht. De film is een cinematografisch hoogstandje en een ultieme tech demo voor zowel IMAX als 3D. Nu maken indrukwekkende beelden alléén nog geen goede film (bewijsstuk A: Avatar), maar ook regie en acteerwerk gooien hoge ogen. De film snijdt thema's van overlevingsdrang en opoffering aan, zonder ooit melodramatisch te worden. Een film die je grijpt en niet meer los laat. Nog nooit heeft het eindeloze vacuüm van de ruimte zo benauwd geleken.

2. Oblivion
Sciencefiction leek de laatste jaren alleen nog interessant te zijn als het gebaseerd was op personages uit de DC- of Marvel-stal, maar in 2013 zagen we de terugkeer van de high concept sciencefiction. Films als Elysium, After Earth, het eerder genoemde Gravity en Oblivion braken met de superheldentrend, waarbij alleen de laatste twee ook echt potten konden breken. Oblivion is zeker geen perfecte film, maar doet veel dingen goed. De beelden zijn adembenemend mooi, en worden ondersteund door een ijzersterke soundtrack, die van enorme toegevoegde waarde is voor de sfeertekening. Cruise doet het niet slecht, maar wat mij betreft is Andrea Riseborough als zijn vrouw de echte ontdekking van de film. Ze weet tegelijkertijd stoïcijns en emotioneel te zijn, koel en warm. Dat klinkt als een contradictio in terminis, maar ik kan het niet anders verklaren. Oblivion is wat mij betreft één van de sterkere films van dit jaar.

3. Blackfish
Iedereen die zich graag laat vermaken door de tuimelaar dolfijnen in het Dolfinarium Harderwijk zal na het zien van de documentaire Blackfish met andere ogen kijken naar de knappe stunts van de jolig kijkende zeezoogdieren. Orca Tillikum is een van de sterren van het Amerikaanse Sea World, maar ook verantwoordelijk voor de dood van in totaal drie trainers. Blackfish werpt een somber licht op de effecten van het houden van intelligente dieren in gevangenschap. De film laat zien hoe ver Sea World gaat in het beschermen van het imago van zeezoogdierparken en dat levert af en toe een knoop in de maag op. Gezegd moet worden dat het issue nogal eenzijdig belicht wordt (Sea World wilde naar verluidt niet meewerken om haar kant van het verhaal toe te lochten), maar Blackfish is desalniettemin een krachtige en effectieve documentaire.

4. The Hunger Games: Catching Fire
Deel één van de Hunger Games-saga verraste me positief. De film was natuurlijk niet zo bruut als het voor de hand liggende vergelijkingsmateriaal Battle Royale, maar voor een film gericht op een twaalfjarig publiek was de film behoorlijk heftig. Deel twee, Catching Fire, doet daar nog een schepje bovenop. Het is allemaal nét wat troostelozer, oneerlijker en gemener. Jennifer Lawrence laat wederom zien dat ze één van de talentvolste actrices van haar generatie is met een sterke rol als de geconflicteerde Katniss, die tegen haar zin opnieuw deel moet nemen aan de Hunger Games. Katniss is een gesloten boek, maar dankzij het spel van Lawrence is het geen moment onduidelijk wat haar personage voelt. Josh Hutcherson krijgt ook iets meer te doen dit keer, al blijft zijn personage Peeta weer behoorlijk nutteloos tijdens de spelen. Een goede twist rondt het verhaal goed af en doet smaken naar het volgende deel van deze sterke boekverfilmingen.

5. Star Trek Into Darkness
Aan mijn lijst is duidelijk te zien waar mijn smaak ligt qua genre. Ook nummer 5 is weer een sciencefictionfilm, en wel het nieuwste deel van de Star Trek-franchise. Ik ben denk ik één van de weinige Trekkies die de reboots van J.J. Abrams erg weet te waarderen. De films zitten boordevol verwijzingen naar Star Trek-lore uit de andere iteraties, maar weet desondanks enorm fris aan te voelen. Iets wat de franchise behoorlijk kon gebruiken. De castleden belichamen prima hun iconische personages, waarbij in deze film met name Chris Pine laat zien dat hij kan acteren in een met vlagen erg genuanceerde vertolking van kapitein James T. Kirk. Iets wat Shatner nooit helemaal lukte. Benedict Cumberbatch speelt ook erg sterk als de maniakale John Harrisson, die later niemand minder dan Kahn blijkt te zijn. Dat laatste is eigenlijk erg jammer, want hiermee wordt Star Trek Into Darkness bijna automatisch vergeleken met The Wrath of Kahn, en dat is een vergelijking die bijna automatisch in het nadeel van Abrams' film uitvalt. Een variant op een legendarische scene doet daar nog een schepje bovenop. En dat terwijl de film verhaaltechnisch eigenlijk meer gemeen heeft met de aflevering Space Seed uit de originele serie. Het leidt af, want Into Darkness is in feite gewoon een goed gemaakte blockbuster en wat mij betreft een prima toevoeging aan de franchise.

Het filmspectrum van 2013 wordt verder verkend op de volgende pagina.