Historische albums: The Mothers of Invention - Freak Out (1966)

1966 was best wel een belangrijk jaar voor de popmuziek. Zo ontstonden er nieuwe bands zoals Amen Corner, Buffalo Springfield, Cream, The Jimi Hendrix Experience, The Monkees en Soft Machine. Ook verschenen er in juni 1966 leuke albums zoals Yesterday and Today van The Beatles en Blonde On Blonde van Bob Dylan. In de serie Historische albums richten we vandaag ons vizier op het epische debuutalbum van een band, die in 1964 was ontstaan uit de R&B band The Soul Giants. Freak Out! was het opvallende debuutalbum van The Mothers of Invention, dat als één van de allereerste dubbelalbums in de geschiedenis van de moderne popmuziek werd uitgebracht.

Mister America.
Walk on by.
Your schools that do not teach.
Mister America.
Walk on by.
The minds that won't be reached.
Mister America.
Try to hide.
The emptiness that's you inside.
When once you find that the way you lied.
And all the corny tricks you tried.
Will not forestall the rising tide of hungry freaks, daddy.

Voor de geschiedenis van Freak Out! moeten we terug naar de vroege jaren zestig, toen Frank Zappa voor het eerst een ontmoeting had met Ray Collins. Collins was een timmerman die in de weekends zong in een bandje genaamd The Soul Giants. De band bestond naast Collins uit bassist Roy Estrada, gitarist Ray Hunt, saxofonist Dave Coronado  en drummer Jimmy Carl Black. Op zekere dag had hij ruzie gekregen met gitarist Ray Hunt, die daarop de band verliet en zo kwam Zappa in de band terecht. The Soul Giants speelden voornamelijk covers van bekende rhythm-and-blues hits maar Zappa wist hen er van te overtuigen om eigen materiaal te gaan schrijven. Bandleider en saxofonist Davy Coronado zag daar geen brood in en besloot om de band ook te verlaten. Frank Zappa nam het stokje over met de beroemde woorden: 'If you will play my music, I will make you rich and famous' en de band heette vanaf dat moment The Mothers.

In de lente van 1965 vertrok de groep naar Los Angeles en kreeg daar contact met manager Herbert 'Herb' Cohen. Nadat MGM producer Tom Wilson de groep het liedje Trouble Every Day heeft zien spelen zorgt hij dat de groep een contract aangeboden krijgt door Verve Records. Wilson was er in eerste instantie van overtuigd dat hij een blanke bluesband had gevonden en was daar best wel trots op. Tenslotte waren bands als The Paul Butterfield Blues Band en The Blues Project op dat moment ook erg populair. Nadat de groep begonnen was aan de opnames voor Freak Out! kwam ook Wilson er achter dat The Mothers bepaald geen bluesband was.

What will you do if we let you go home,
And the plastic's all melted and so is the chrome?
Who are the brain police?
What will you do when the label comes off,
And the plastic's all melted and the chrome is too soft?
Who are the brain police?
What will you do if the people you knew.
Were the plastic that melted and the chromium, too?
Who are the brain police?

Tussen 9 en 12 maart 1966 werden alle nummers voor het album Freak Out opgenomen in de TTG Studios in Hollywood. Vooral Tom Wilson was helemaal in zijn nopjes over de langdurige sessies in de studio. Op vrijdag 11 maart 1966 huurde zappa voor zo'n 500 dollar een hoeveelheid percussieinstrumenten en ging naar Sunset Boulevard, om daar een stel freaks uit te nodigen om mee te doen met een jamsessie. Het resulteerde in het heerlijk chaotische 'The Return of the Son of Monster Magnet'. Mede door de pushende platenmaatschappij werd het nummer echter nooit helemaal afgemaakt en horen we dus eigenlijk een onvoltooide compositie op de plaat. Zappa ontdekte later dat er een reden was waarom Wilson zo enthousiast was over zijn muziek. De producer had tijdens de opnames van Freak Out! LSD gebruikt en Zappa vroeg zich later nog lang af wat de man wel niet moest hebben meegemaakt tijdens de opnames van de vervreemdende muziek. Toen de opnames van Freak Out! afgerond waren had Wilson bijna 35000 dollar in het gewaagde debuutalbum gestoken en had daarmee een behoorlijk risico genomen, die hem zijn baan had kunnen kosten bij een flop. MGM wilde de plaat wel uitbrengen maar vroeg Zappa om de naam van zijn band aan te passen. Tenslotte was er geen radiostation die interesse had om een plaat te draaien van een band die The Mothers heette.

Op 27 juni 1966 verscheen het spraakmakende debuutalbum van de band die inmiddels haar naam had veranderd in The Mothers Of Invention. MGM had nog voorgesteld om de bandnaam te veranderen in The Mothers Auxiliary, maar daar wilde Zappa niks van weten. Toen Freak Out! verscheen, kwam de elpee niet verder dan de 130e plaats in de Billboard top 200 en was daarmee geen groot succes. Ook de pers wist niet echt goed wat men met de vernieuwende muziek van Zappa en zijn band aanmoest. Zo schreef Pete Johnson van de Los Angeles Times het volgende over de plaat: "I guess you might call it surrealistic paintings set to music. Not content to record just two sides of musical gibberish, the MOI devote four full sides to their type of 'artistry.' If anyone owns this album, perhaps he can tell me what in hell is going on...The Mothers of Invention, a talented but warped quintet, have fathered an album poetically entitled Freak Out, which could be the greatest stimulus to the aspirin industry since the income tax." Opvallend genoeg sloeg het dubbelalbum wel aan in Europa. Voor de Britse markt werd er van de dubbelelpee een enkel album gemaakt, waarop 'Go Cry On Somebody Else's Shoulder', 'How Could I Be Such a Fool?' en 'Any Way The Wind Blows' ontbreken en waarop 'Trouble Comin' Every Day' drastisch is ingekort.

De elpee

Side one     
01. 'Hungry Freaks, Daddy' 3:32
02. 'I Ain't Got No Heart' 2:34
03. 'Who Are the Brain Police?' 3:25
04. 'Go Cry on Somebody Else's Shoulder' 3:43
05. 'Motherly Love' 2:50
06. 'How Could I Be Such a Fool?' 2:16

Side two     
01. 'Wowie Zowie' 2:55
02. 'You Didn't Try to Call Me' 3:21
03. 'Any Way the Wind Blows' 2:55
04. 'I'm Not Satisfied' 2:41
05. 'You're Probably Wondering Why I'm Here' 3:41

Side three     
01. 'Trouble Every Day' 5:53
02. 'Help, I'm a Rock (Suite in Three Movements) 8:37
I. Okay to Tap Dance
II. In Memoriam, Edgar Varèse
III. It Can't Happen Here'  

Side four     
01. 'The Return of the Son of Monster Magnet (Unfinished Ballet in Two Tableaux) 12:22
I. Ritual Dance of the Child-Killers
II. Nullis Pretii (No Commercial Potential)

Tenslotte nog een noot voor al die mensen die altijd maar lopen te janken dat het vroeger zo ontzettend veel beter was. Ook in de zestiger jaren waren er al idioten, zoals de figuur in de Leeuwarder Courant die zichzelf notabene ook nog muziekliefhebber noemt (maar waarschijnlijk al migraine ervoer als Perry Como te hard afgespeeld werd), die het liefste de muzikanten afgevoerd zag worden naar werkkampen of nog beter afgeschoten zag worden op een podium.

Uit de Leeuwarder Courant van 26 oktober 1968

Gelukkig had de muziekredactie van de Friese krant daar een passende reactie op.

Uit de Leeuwarder Courant van 2 november 1968