[Special] Andrei est mort
Langs de kronkelende wegen van de wielergeschiedenis zijn talrijke euforische momenten, maar ook stille momenten gezaaid. Donkere en heldere beelden wisselen elkaar in het cyclisme regelmatig af. Duistere combines, fatale malheur, maar ook succesvolle triomftochten tegen de elementen passeren de revue. Elk wielermonument kent zijn verhalen. Zo ook de Koers naar de Zon, Parijs - Nice.
"Nergens is de zon zo mooi als in Kazachstan." Was getekend: Andrei Kivilev. De Kazach, die zich in 1997 in Frankrijk vestigde, wist waarover hij sprak. Het Franse leven had veel te bieden, maar kon niet tippen aan zijn vaderland. Vandaar dat het zonnetje ook minder fel scheen dan in zijn geboortedorp Tolducurgan. Desondanks kon hij ook op Franse bodem genieten van het hemellichaam. Niet alleen omdat het hem deed herinneren aan zijn thuisland, maar ook omdat hij het lekker vond dat hij de zon door zijn petje heen op zijn hoofd voelde branden. Met zijn petje achterstevoren op zijn hoofd en het klepje in de nek, voelde hij zich in zijn element. Het hoofddeksel gaf hem een authentieke uitstraling. Een valhelm was aan Kivi dan ook niet besteed.
Zo ook op dinsdag 11 maart 2003, tijdens de tweede etappe van Parijs-Nice: van La Clayette naar Saint-Étienne over een afstand van 182,5 kilometer. De Kazach was die middag bijna thuis in Saint-Étienne, de Franse stad waar hij 1997 neerstreek met de droom een succesvolle profcoureur te worden. Bijna herenigd met zijn echtgenote Natalia en zijn zes maanden oude zoontje Leonard. Het mocht niet zo zijn. Op 38 kilometer van de streep kwam hij onfortuinlijk ten val, belandde in het ziekenhuis en overleed de dag nadien op 29-jarige leeftijd aan zijn verwondingen. "De barst in zijn hoofd was op een plaats die door een helm wordt beschermd", aldus de dokter van Cofidis, het toenmalige team van de Kazach. Een valhelm had het leven van Kivilev dus kunnen redden.
Wrang was dat Kivilev zijn helm juist voor zijn onfortuinlijke smak aan zijn ploegleider had afgegeven. Dat gebeurde in de aanloop naar de slotklim naar La Croix-de-Chaubouret. Aan de voet van deze col achtte Kivi het verstandig om zijn hoofddeksel af te doen. De kans op valpartijen was nu immers toch miniem. Bovendien zorgde de helm voor overmatige transpiratie. Iets wat Aart Vierhouten later onderschreef in de media: "Ik moet trouwens bekennen dat ik net als Kivilev mijn helm dinsdag heb afgegeven bij de ploegleidersauto, vlak voordat we aan de laatste beklimming begonnen. Ik transpireerde zo enorm, dat ik er niet goed van werd. Daarom wilde ik dat ding kwijt. Zo is het met Andrei ook gegaan."
Andrei Kivilev in actie
De Nederlander reed destijds een tiental meter voor de ongelukkige Kazach, toen deze met een snelheid van ruim vijftig kilometer per uur tegen de vlakte ging: "Ik zie het nog gebeuren voor in het peloton. Hij ging aan de linkerkant onderuit in een stofwolk, er volgde een knal, we fietsten er hard voorbij. Daarna moesten we nog twee flinke beklimmingen doen. Ik was alleen bezig om op tijd binnen te komen. Pas later hoorden we het slechte nieuws." Kivilev had op een ogenschijnlijk eenvoudig deel van het parkoers, tijdens de doortocht door het dorpje Saint-Charmond, de controle over zijn fiets verloren.
De coureur van Cofidis had, met beide handen los van het stuur, zitten prutsen aan het oordopje waarmee hij verbinding had met zijn ploegleider. Het leidde tot evenwichtsverlies, een botsing met enkele collega's en een vreselijke smak tegen het asfalt. In coma en met zware verwondingen werd hij afgevoerd naar het hospitaal van Saint-Étienne. Daar overleed hij de volgende dag 's ochtends. Artsen hadden nog geprobeerd met een operatie de druk op zijn hersenen weg te nemen. Tevergeefs. Het hersenvlies was gescheurd. Röntgenfoto's van zijn slagaders toonden aan dat de wielrenner hersendood was.
Ploeggenoten van Cofidis passeren gegroepeerd de streep in de derde etappe van Parijs - Nice
Andrei Kivilev est mort (Andrei Kivilev is dood). Het schokkende nieuws van het plotselinge overlijden van de beloftevolle Kazach zorgde voor een siddering in het peloton. Het zwengelde niet enkel de discussie rond de helmplicht weer aan - in tegenstelling tot België en Nederland was de valhelm toentertijd niet verplicht in Frankrijk (dit werd op 5 mei 2003 door de UCI pas internationaal verplicht gesteld), maar leidde logischerwijs ook tot een droevige stemming binnen het wielergilde. Zo bleek bij de start van de derde etappe van de Rit naar de Zon, waar op initiatief van Richard Virenque (Quick-Step) en Nico Mattan (Cofidis) werd besloten een minuut stilte in acht te nemen en de rit naar Pont-du-Gard uit eerbetoon aan Kivi gegroepeerd af te leggen. Na 192 mochten de voormalige ploeggenoten van de Kazach voor de 'rouwstoet' over de streep komen. Bovendien werd het prijzengeld van 11.000 euro aan de nabestaanden geschonken.
Het verlies van de vriendelijke, wat introverte Kazach, hakte er duidelijk in. "Ik bewonderde zijn stijl van koersen. Zodra de weg omhoog liep, wist je dat Andrei wat zou proberen. Wat een aanvaller! En hij was een slimme vent, he. Hij sprak vloeiend Engels, iets wat je niet snel verwacht van een Kazach", verklaarde Lance Armstrong die in 2001 de blonde Kazach vrijwel dagelijks aan zijn zijde vond in het hooggebergte. "Ik droeg nooit een helm", zei Kivilevs zwaar aangeslagen Belgische ploeggenoot Nico Mattan als reactie op de dood van zijn ploeggenoot, "Maar ik denk dat je Nico Mattan nooit meer zonder een helm op zijn kop zal zien."
De meeste tranen vloeiden echter bij Alexandre Vinokourov. "Het doet me zeer veel pijn om mijn beste vriend te verliezen", sipte Vino. De wegen van Vinokourov en zijn vijf dagen jongere Kivilev kruisten elkaar namelijk al op dertienjarige leeftijd op het wielerinternaat in Alma Ata, de hoofdstad van Kazachstan. Ze waren meer dan tweeduizend kilometer van elkaar opgegroeid, maar sindsdien waren hun wegen onafscheidelijk. Beiden werden op het internaat, op Spartaanse wijze, gekneed voor het werk in West-Europa. "Daar hebben we pijn leren waarderen", aldus Kivilev. Dat werd onderstreept door Cofidis-ploegleider Alain Deloeuil: "Kazachen zijn jongens met karakter. Hard en sterk, echte soldaten." Op de fiets dan, want daarbuiten waren het stuk voor stuk vriendelijke jongens.
