X-Men: Dark Phoenix
Als de titel van de laatste X-Men onder de Fox-vlag iets zegt, is het wel dat deze franchise op het punt staat opnieuw geboren te worden. En misschien is dat maar goed ook, want met X-Men: Dark Phoenix stopt de negentien jaar oude filmserie helaas niet op het hoogtepunt.
Het is een bijzondere situatie, waarin deze film tot stand kwam. De filmserie begon ooit, voordat de superheldenmarkt bijna verzadigd raakte, met een tweetal succesvolle films over een team van superhelden. Het waren verhalen over gemuteerde verschoppelingen waar de maatschappij niets van moest hebben, maar die wel de mogelijkheden bezitten om diezelfde maatschappij te helpen als er nood was. Het leidde tot een derde film, X-Men: The Last Stand, waarin het conflict tussen mensen en mutanten op de voorgrond stond, maar werd verweven met onder andere een halfbakken poging een populaire verhaallijn uit de comics een plaats te geven: de Dark Phoenix saga. Hierin raakte Jean Grey bezeten door een buitenaardse 'super-kracht' en werd zo een gevaar voor haarzelf, haar mede-mutanten en de rest van de wereld. Elementen uit dit verhaal werden uit de comics geplukt en in The Last Stand gefrot, maar het verhaal op zich kreeg niet de ruimte die het nodig had; Jean Grey zelf spendeerde grote delen van film aan de zijde van Magneto, de echte schurk van de film, en had nauwelijks eigen inbreng.
De kans om de Dark Phoenix saga naar film te brengen was vergooid onder druk van het feit dat een franchise als deze geleid wordt door een studio met commerciële, in plaats van artistieke, belangen. Althans, dat was het verweer van één van de schrijvers van die film, Simon Kinberg. Als fan van de X-Men-comics had hij al kort na de release van de film spijt dat zijn favoriete verhaallijn zo onderbelicht was en de fans niet kregen wat ze wilden.
Het is daarom misschien niet zo heel gek dat juist Kinberg de leiding kreeg over een nieuwe poging het verhaal te vertellen. In de reboot-verhaallijn van de filmserie heeft The Last Stand nooit plaatsgevonden en zou een film, toegewijd aan dat bijzondere verhaal, de fouten uit het verleden goed kunnen maken.
En in zekere zin doet het dat ook wel. Waar Famke Janssens Jean in 2006 een bijfiguur was met weinig meerwaarde buiten een beetje leuke visual effects, is Sophie Turners Jean de focus van dit verhaal. Nadat ze tijdens een ruimtemissie wordt overladen door wat iedereen vermoedt een zonnevlam te zijn voelt ze zich anders en lijkt ze haar eigen krachten niet meer onder controle te hebben. Ze wordt hierdoor een gevaar voor zichzelf en anderen, zoals verwacht, maar wat Dark Phoenix onderscheidt van The Last Stand is dat de film niet intussen een ander verhaal ernaast probeert te vertellen. Ook geeft Kinberg hier meer aandacht aan de personages zelf, hun loyaliteit aan elkaar en hun motivaties om 'bij de X-Men te blijven'.
Hiermee is Dark Phoenix de eerste film in de serie die het concept van de X-Men zelf en daarmee teamleider Charles Xaviers aanpak ter discussie stelt. Kinberg, naast schrijver deze keer ook regisseur, gebruikt dit aspect om diens handelen ten opzichte van Jean - hij liet haar een gebeurtenis uit haar jeugd grotendeels vergeten om haar te 'beschermen' - in twijfel te trekken en Jeans instabiliteit diepte te geven, maar blijft helaas nog steeds te veel aan de oppervlakte. Hoewel Jean meer aandacht krijgt laat Kinberg weinig meer zien dan iemand die zichtbaar in de war is, eenvoudig opgefokt raakt en te makkelijk grijpt naar handelingen met dodelijk gevolg. Er wordt maar beperkt iets verteld dat lijkt op een strijd tussen Jean en de Phoenix, zoals de buitenaardse kracht die zich in haar lichaam heeft genesteld heet, en wat in potentie een interessante psychologische fantasy-thriller had kunnen zijn is gewoon weer een simpel verhaaltje over mensen met superkrachten.
Want ook visueel voegt X-Men: Dark Phoenix niets toe aan wat eerdere films al getoond hebben. Telekinese, of het nu telepatisch is of via magnetische krachten, is na al die films niet meer boeiend en een reeks visual effects gebruiken om een gevecht vorm te geven overtuigt niet voor een publiek dat ook de kans heeft om naar John Wick 3 te gaan. Sowieso heeft deze film de pech om uit te komen na Avengers: Endgame, wat inmiddels, met voorganger Infinty War, de gouden standaard zou mogen zijn voor hoe superheldenteams samen kunnen werken.
X-Men: Dark Phoenix is het laatste overblijfsel van 'toen 20th Century Fox nog Marvel-films maakte' (het geplaagde New Mutants buiten beschouwing gelaten) en dat is er ook aan af te zien. Het is op geen enkele manier vernieuwend en heeft nog steeds te weinig aandacht voor de personages. Het is bijna verbazend om een ervaren schrijver, zelfverklaard fan van de originele verhaallijn, iemand die betrokken was bij een mislukte eerdere poging deze verhaallijn te verfilmen, opnieuw te zien falen. X-Men: Dark Phoenix is beter dan The Last Stand of de vorige film, Apocalypse, maar helaas met te weinig afstand.