De Van Waveren Tapes

Found footage-films zijn volledig onbekend in ons cinematografisch landschap. Voor de documentaires ligt dit enigszins anders; daar wordt gulzig gebruikt gemaakt van de ‘gevonden verloren opnames’. In een zekere zin is De Van Waveren Tapes ook een dergelijke documentaire. Het is niet het soort found footage dat je gewend bent van films zoals The Blair Witch Project of Cloverfield, maar iets van een volledig ander kaliber: gevonden geluidsbanden.

Het is april 1996, het Waterlooplein in Amsterdam. Filmmaker Wim van der Aar vindt een doos met tapes die ooit eigendom van ene Guido van Waveren zijn geweest. Het zijn 26 geluidsbanden met telefoongesprekken uit de jaren ‘70 die Van Waveren met voornamelijk zijn moeder en iemand genaamd Nel heeft gevoerd. Veel telefoontjes zijn onsamenhangend met hier en daar een link naar een andere band in de doos. In totaal is er voor ruim zestig uur aan gesprekken opgenomen, iets waardoor Van Der Aar bloednieuwsgierig wordt. Hij is vastbesloten om het leven van Van Waveren te onderzoeken, te documenteren en te vertellen.

Gekeuvel en geluiden

Iedereen heeft een passie voor het leven van een ander. Wat gaat er in iemand om? Wat zijn de beweegredenen? Wat doen anderen anders in vergelijking met mijn handelen? Dit zijn de vragen die door programma’s zoals Man Bijt Hond worden beantwoord. Er wordt een kijkje in het leven van een ander gegund. Juist dit is het aspect dat De Van Waveren Tapes interessant kan houden.

Stukje bij beetje komt zowel de verzamelaar als de kijker achter de identiteit van Guido van Waveren. Welke problemen heeft hij gehad, hoe was zijn opvoeding en zijn complete leven, niets blijft meer geheim. Het gaat zelfs zo ver dat Van der Aar in een lege loods de oude kamer van Van Waveren reconstrueert om zijn leefomgeving volledig te ervaren. Het gekeuvel over drie flessen wijn is een mooi voorbeeld van oninteressante fascinatie. Het is een ruzie tussen Van Waveren en zijn moeder over het nuttigen van de wijn. Inhoudelijk lijkt het nergens over te gaan, maar het gesprek is weer een onderdeel van een belangrijke situatie die speelt. Hier kom je pas later in de film achter als er meer tapes zijn afgedraaid, waardoor het gesprek ineens veel meer diepgang heeft dan het in eerste instantie lijkt.

De film bestaat grotendeels uit de geluidssporen van Van Waveren. Om niet alleen te luisteren naar gewauwel is het visuele van de film een sfeerimpressie van het Amsterdam anno jaren ’70 en nu. Af en toe is Van Der Aar aan het woord, maar dit is enkel ter achtergrondinformatie en toelichting. Hij legt aan de hand van de tapes en eigen research uit wie deze Van Waveren was, wat hij heeft gedaan, wie zijn familie was en vrienden waren en met wie hij over de telefoon sprak. Het is fascinerend om te zien hoe ver de passie van de filmmaker gaat om te ontdekken wie er achter de geluidsbanden schuil gaat.

Hoewel de complete film de kijker dieper in het leven trekt van Van Waveren zijn er enkele aspecten waardoor de spanningsboog wordt onderbroken. De transscriptie van de telefoongesprekken onder in beeld mag dan wel in spreektaal zijn, schrijffouten zoals ‘ik vindt’ zijn gewoonweg onacceptabel. Ook enkele begeleidende beelden kijken verwarrend weg. Dit laatste lijkt wellicht meer op een kwestie van gewenning, maar voor lang niet ieder telefoongesprek is een even logische beeltenis te zien of zelfs te bedenken.

Conclusie

Is de film baanbrekend? Nee. Is de film spannend? Nee. Weet de film te boeien? Absoluut. Het sterke aan De Van Waveren Tapes is het feit dat het intrigerend is op een speciaal niveau. Je wilt meer weten wie deze onbekende Guido is. Dit is het punt dat de film zo sterk maakt, namelijk de diepgaande nieuwsgierigheid naar de medemens. Van Der Aar trekt de kijker mee in de wereld die hij zo ontzettend boeiend vindt, namelijk die van een volslagen vreemde. Een wereld die we dagelijks maar al te graag willen betreden.