DVD: Joris Ivens, wereldcineast
Joris Ivens werd in 1898 geboren in Nijmegen en bracht zijn gehele jeugd door in het Gelderse stadje. Joris blijkt al vroeg zeer creatief te zijn en neemt op veertienjarige leeftijd zijn eerste film op, De Wigwam (1912). Dat Ivens al zo jong kon beschikken over -toen zeldzame en geavanceerde- filmapparatuur komt doordat zijn vader, Kees Ivens, oprichter en eigenaar was van de eerste keten fotozaken in Nederland. Ivens raakte gefascineerd door de mogelijkheden die film biedt, maar volgde pas vanaf 1921, na het voltooien van de Hogere Burgerschool en een opleiding handelseconomie, een opleiding voor fototechniek in Berlijn. Het was een tijd waarin er grote politieke spanningen waren en in de kunstwereld kwam het expressionisme en dadaïsme op. Het waren invloeden die zijn films altijd hebben gekenmerkt, omdat het Ivens vormde tot wie hij was. Na het voltooien van zijn opleiding in Berlijn keerde hij terug naar Nederland, waar hij voor het bedrijf van zijn vader ging werken. In zijn vrije tijd mengde hij zich in de kunstenaarswereld van Amsterdam, waarin de film een steeds sterkere positie in nam. Ivens was dan ook betrokken bij de oprichting van de Filmliga in 1927, die zich het verbreiden van de ware filmkunst ten doel stelde en de publieksfilm afdeed als kitsch. Ivens beperkte zich in eerste instantie tot het maken van documentaires, waarin vormen en ritme centraal stonden, wat ook duidelijk terug te zien is in zijn eerst echte film, De Brug. Met zijn daaropvolgende film Regen brak Ivens echt internationaal door. Nadat Ivens zich afkeerde van het kapitalisme en overtuigd communist werd, begon hij ook films te maken met een sociaal thema. Desalniettemin maakte hij in diezelfde periode ook een film voor Philips, Philips Radio. Meer en meer keerde Ivens zich af van zijn avantgardistische manier van filmen en ging de boodschap meer tellen dan de kunst van de film. Ondanks zijn communistische inborst en een kortdurend verblijf in de Sovjet-Unie, vestigde Ivens zich in 1936 in de Verenigde Staten. Hier maakte hij met name films in opdracht, waaronder voor de Amerikaanse overheid, voor wie hij propagandafilms maakte over de oorlog: Our Russian Front en Know your enemy: Japan.
In 1944 toog hij naar Australië, waar hij door het Nederlands-Indische gouvernement werd ingehuurd om een film te maken over de bevrijding van Nederlands-Indië. Door zijn communistische achtergrond werd hem door de Amerikanen de toegang tot het oorlogsgebied ontzegd. Hij zou tot na de oorlog moeten wachten om zijn film te maken, maar toen Soeharto in 1945 de onafhankelijkheid van Indonesië uitriep, koos hij diens kant. Hij nam ontslag uit overheidsdienst en maakte de film Indonesia Calling!, over een Indonesische boycot van Nederlandse schepen. Hierna trok hij naar het Oostblok, om daar de opbouw van de socialistische staten te filmen en later ook enkele propagandafilms schoot voor communistische organisaties, zoals Freundschaft siegt uit 1952 en Lied der Ströme uit 1954. Eind jaren vijftig wilde Ivens een nieuwe uitdaging aangaan en hij wilde geen politiek getinte films meer maken. Hij vertrok naar Parijs en richtte zich op het impressionisme. La Seine a rencontré Paris en Voor de lente, beide uit 1958 en ...a Valparaíso uit 1963 en Pour le mistral uit 1965 waren het resultaat.
Aan het eind van de jaren zestig besloot Ivens zich toch meer toe te leggen op maatschappelijk betrokken films, met name gericht op de derde wereld. Zo filmde hij in Indochina, Cuba en China, waarbij hij in het laatste land een twaalf uur durende film, Comment Yukong deplaça les montagnes maakte over de culturele revolutie. De film was met name opzienbarend omdat het voor de westerse wereld een mogelijkheid bood om een blik te werpen in de tot dan toe behoorlijk gesloten Chinese maatschappij. Halverwege de jaren tachtig nam Ivens definitief afstand van het communisme, mede door de waarheid die naar boven kwam over de Culturele Revolutie, alhoewel hij nog wel een film opnam in China. Zijn interesse was daarbij echter niet voor het sociale stelsel, maar voor de mystieke kant van het land; het zou zijn laatste film worden, Une histoire de vent uit 1988.
In Nederland was Ivens met name bekend als filmer aan de fronten van de wereldrevolutie. Zijn controversiële mening ten aanzien van het communisme en bijvoorbeeld de manier waarop hij de oorlog in Indonesië in beeld bracht, zorgde ervoor dat zijn werk veel werd besproken. Toch erkende filmminnend Nederland dat zijn werk van grote waarde was voor het Nederlandse filmlandschap. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er, kort na zijn dood, een stichting in het leven werd geroepen om de nalatenschap van Ivens levend te houden. Daarom heeft de Joris Ivens Stichting bijzonder veel geïnvesteerd in een verzamelbox, met daarin alle klassiekers van Ivens. In totaal gaat het om 20 films (speelduur 15 uur). De stichting heeft niet alleen beeld verzameld -in nauw overleg met weduwe Marceline Loridan-Ivens-, ook heeft er een grondige restauratie plaatsgevonden van het beeldmateriaal (naast een softwarematige renovatie zijn er maar liefst 600.000 handmatige correcties uitgevoerd op het beeld) en is er veel extra materiaal op de disks geplaatst. Het gaat daarbij met name om de originele montages van bepaalde films en alternatieve voice-overs. Daarnaast vind je in de release ook een uitgebreid en nog nooit eerder vertoond filminterview met Joris Ivens uit 1983, waarin hij een uur lang over zijn leven spreekt. Ook een levendig filminterview van de Franse filmmaker Jean Rouch met Ivens maakt deel uit van de box.
Eén van de meest opmerkelijke titels in deze box is Comment Yukong deplaça les montagnes. Ivens verbood in 1985 dat de film ooit nog zou worden uitgezonden, maar zijn weduwe heeft nu alsnog toestemming gegeven om twee delen van de film op te nemen in deze box. Ivens verbood het uitzenden van de film, omdat hij Comment Yukong deplaça les montagnes, die de Culturele Revolutie in China in een positief daglicht stelde, achteraf inhoudelijk niet meer correct vond. Volgens de weduwe van Ivens is de film gewoon onderdeel van het oeuvre van Ivens en past prima binnen een release als deze. Daarnaast bevat de box ook een documentaire over onder meer Joris Ivens. De film, Cinemafia, werd in 1980 gemaakt door Jean Rouch, Robert en Roger Busschots en Dirk Nijland.
Begin vorig jaar bracht Just Entertainment al een vergelijkbare box uit, toen met een overzicht van het werk van een andere bekende Nederlandse cineast, Bert Haanstra. Net als bij die box worden de dvd's nu ook vergezeld door een boekwerk, waarin ditmaal uiteraard het leven en het werk van Joris Ivens wordt besproken. Auteur is André Stufkens, expert op het gebied van het werk van Joris Ivens.
Het is echt geweldig dat deze prachtige box, met vijf dvd's en een boek over Ivens, slechts 49,95 euro kost. Het maakt het werk van deze baanbrekende cineast toegankelijk en zal zeker bijdragen aan het laten voortleven van de naam Ivens. De films zijn allen met zorg gerestaureerd en ook de extra's zijn van bijzonder toegevoegde waarde. Voor de liefhebber is deze box dan ook een musthave.
Label: Just Entertainment Releasedatum: eind 2008 Kijkwijzer:
Waardering box:
- Waardering extra's: