Doctor Who: met 'The Reality War' eindigt een sterk seizoen met een schok en teleurstelling
Het 'tweede' seizoen van Doctor Who eindigde overwacht met het afscheid van een aantal centrale personages in een finale die, zoals we dat van schrijver Russell T Davies gewend zijn, probeert een groots, meeslepend verhaal neer te zetten. Maar een week na deze aflevering, als het stof neergedaald is en Whovians van de grootste schok zijn bekomen, blijft er iets knagen. Zoals gebruikelijk bespreekt dit artikel de inhoud van The Reality War en het seizoen van de serie voor kijkers die nog even willen napraten, dus er zijn spoilers.
Reality War, Reality Bomb, Infinity War? De titel van deze finale lijkt ontworpen te zijn om associaties met andere dingen op te roepen: hoe Davros in 2008 'reality itself' wilde vernietigen, of hoe Marvel Studios hun eerste grote verhaallijn eindigde met het verlies van de strijd van de Avengers tegen Thanos. Russell T Davies is niet altijd de sterkste in grote finales. Hij laat logica en bevredigende afrondingen van verhaallijnen vaak los ten faveure van spektakel en verrassingen. Dat werkt soms, maar soms ook niet.
Deze aflevering was wel, zo bleek, het einde van een tijdperk. Er waren een paar unica in deze finale. Eén ervan is dat een Hollywood-trekje, zelfs dankzij de betrokkenheid van een Hollywood-studio, nu ook zijn plek heeft gevonden in deze Britse productie: de voor kijkers zichtbare reshoot. Doordat Disney en de BBC de afspraak hadden dat ze elkaars partner zouden zijn voor twee seizoenen (en de aankomende spinoff-serie), waarna de samenwerking geëvalueerd zou worden, ontstond de lastige situatie dat het productieteam niet heeft kunnen starten met de productie van het derde seizoen, omdat simpelweg nog niet bekend is of Disney daar weer financiële ondersteuning voor gaat bieden. En als er niet begonnen wordt met de productie van je tv-serie waarvan de hoofdrol wordt gespeeld door een acteur die in film, tv en theater enorm in trek is, moet je tot de pijnlijke conclusie komen dat je hem, eerder dan je had gewild, los moet laten.
En dus werd eerder dit jaar, nadat een jaar geleden de opnames voor het seizoen al waren afgerond, de productie opnieuw opgestart, Ncuti Gatwa teruggeroepen naar Wales en het einde van de Fifteenth Doctor alsnog gefilmd. Het tweede unicum in Doctor Who: de surprise regeneration. De serie moest simpelweg accepteren dat wanneer het volgende seizoen uiteindelijk van start gaat (als dat al ooit gebeurt), dat niet meer met Gatwa zal zijn, en dus moesten kijkers onverwacht worden geconfronteerd met het afscheid van misschien wel één van de beste Doctors ooit. Het gaf een gemengd gevoel; de schok toen Fifteen liet merken een regeneration te zullen ondergaan, de gevoelens van enthousiasme, verrassing en misschien wel verlies bij de realisatie dat het echt gaat gebeuren, dat we echt een regeneration te zien krijgen zonder dat eerst uitgebreid in de media aandacht is besteed aan het afscheid van de huidige, en de introductie van een nieuwe acteur in de rol van de Doctor. Ikzelf roep al jaren dat ik precies dit wilde: een echte verrassing, een regeneration die niet van tevoren bekend was (op het uitlekken van plotdetails vooraf na). En ik heb gekregen wat ik wilde. Ik weet nu hoe het voelt; het voelt bitterzoet.
Daar zijn natuurlijk meerdere redenen voor. Gatwa was, eigenlijk, nog maar net begonnen. Hij was pas de Doctor sinds eind 2023 en zijn twee seizoenen waren met acht afleveringen erg kort. Kun je een Doctor echt leren kennen in die tijd? Er zaten drie afleveringen tussen waarin hij nauwelijks te zien was, waarin ook de companion, de surrogaat voor ons als kijkers, dus niet de band met de Doctor verder kon opbouwen. De klacht dat Ruby en de Doctor als 'beste vrienden' niet geloofwaardig waren in het vorige seizoen is terecht: hoezo zijn ze beste vrienden, ze kennen elkaar toch nauwelijks? In dit seizoen kregen we wat meer kanten van Fifteen te zien: hoe hij te ver ging in The Interstellar Song Contest, bijvoorbeeld, of de eerste (en nu dus ook laatste) keer dat hij een stevige speech maakte in Lucky Day. Het was verdieping van zijn personage, maar het was niet voldoende, het was eigenlijk pas net begonnen, en nu is hij alweer weg.
Het verrassingselement van deze regeneration, deels gefaciliteerd doordat het voor het productieteam ook onverwacht was, heeft ook als gevolg dat je er niet van tevoren al vrede mee kunt krijgen. Er is geen mentale voorbereiding, waarin je weet dat de aflevering die op het punt staat te beginnen een afscheidsaflevering is. En dus ben je verrast (leuk!) , maar moet je je ook voorbereiden op een emotioneel afscheid (voor fans toch vaak een lastig moment) en de introductie van een nieuw gezicht.
En daarmee komen we bij het derde punt waardoor deze regeneration een gemengd gevoel achterlaat: het nieuwe gezicht. Of nou ja, nieuw. Als je Doctor Whoook volgt via andere sociale media, of als je gewoon zelf erg oplettend bent is je vast wel opgevallen dat Billie Piper, bekend als Rose Tyler én 'The Moment' uit The Day of the Doctor, niet in de aftiteling werd geïntroduceerd als de Doctor, terwijl David Tennant, Matt Smith, John Hurt, Peter Capaldi, Jodie Whittaker, Jo Martin en Ncuti Gatwa dat de afgelopen twintig jaar wel werden in de aflevering waarin ze die rol voor het eerst speelden. Betekent dat dat Piper een nieuw, verrassend element tussen twee Doctors in zal spelen? Laat het maar aan RTD over om iets origineels te bedenken, en om op deze plek alle theorieën over wie zij speelt uit te vlechten gaat wellicht wat ver, maar het betekent wel dit: we kregen een verrassingsregeneration en toen was daar ineens Rose Tylers gezicht waar we een nieuwe Doctor verwachtten. Moeten we ons nu mentaal voorbereiden op een Doctor gespeeld door Billie Piper of niet? Vertwijfeling voegt zich bij het mengsel van gevoelens. Niet in de laatste plaats omdat het voelt als een paniekbeweging. Een RTD-zet om maar weer een bekend gezicht in te zetten om kijkers terug te halen, eventueel na de lange pauze die de serie nu krijgt. In plaats van een nieuwe originele acteur te casten en die hier te introduceren, of vanwege te weinig tijd voor een castingtraject gewoon géén nieuw gezicht te tonen en dat over te laten aan de eerstvolgende aflevering, doet hij een greep uit zijn archief en haalt hij een oud paard van stal. Begrijp me niet verkeerd: Billie Piper heeft ook buiten Doctor Who laten zien een topactrice te zijn en áls zij inderdaad de Sixteenth Doctor speelt zal zij dat ongetwijfeld geweldig doen, maar de keuze, in dat geval, getuigt niet van een sterke, vernieuwende, toekomstvisie.
Terug naar The Reality War. Het was de finale van het seizoen, de conclusie van een tweedelig verhaal en van de verhaallijn die startte met Anita Dobsons vierde-muur doorbraak in The Church of Ruby Road. Zij was The Rani, zo bleek een paar weken geleden, waarna ze een bi-generation onderging en een nieuwe Rani zich openbaarde in de gedaante van Archie Panjabi. Een leuke rol, interessant gespeeld en met voldoende potentie om nog vaker terug te zien keren. Maar de verhaallijn van de Rani werd abrupt afgebroken. Zij wilde Omega terugroepen uit een andere dimensie om Gallifrey nieuw leven in te blazen, maar toen die eenmaal verscheen maakte hij korte metten met de nieuwe Rani. De verhaallijn ging dus uiteindelijk nergens naartoe. Niet omdat de Doctor succesvol de Unholy Trinity (Rani, Conrad en baby Desiderium) bevocht, maar omdat Omega een komisch groot skeletmonster bleek te zijn die Time Lords gewoon opvreet.
Met Omega heeft RTD in twee opeenvolgende seizoensfinales een klassieke schurk uit Doctor Who teruggebracht in een compleet andere vorm dan hoe kijkers de figuur gewend waren. Omega was een Time Lord, en Time Lords zijn mensachtige figuren. Deze in het bijzonder was voornamelijk bekend doordat hij géén lichaam meer had, want hij leefde in een antimaterie-universum, maar hier was Omega, net als Sutekh vorig jaar, ineens een groot CGI-monster. In beide gevallen niet gespeeld door een acteur, slechts door een stemacteur, en in beide gevallen een anticlimax waarin het personage zelf uitermate betekenisloos blijkt te zijn. Sutekh werd verslagen door hem door de Time Vortex te slepen, Omega door hem te beschieten met een wapen. Einde verhaal. Daarmee heeft RTD niet alleen Omega, maar ook de Rani tekort gedaan, door deze eerst met veel bombarie te introduceren en daarna met een gebrek aan bombarie weer af te schrijven. Het is een teleurstellend einde en beantwoordt niet de verwachting die bij kijkers was opgebouwd.
Over teleurstellende eindes gesproken: in de eerste helft van dit seizoen was Belinda hard op weg om een geliefde companion te worden. Een persoon met haar eigen wil, die tegengas geeft tegen de Doctor, die geeft om anderen en handelt als de situatie erom vraagt. Véél interessanter dan Ruby in het eerste seizoen was. Maar in de finale werd Varada Sethu gereduceerd tot bijrolspeler; eerst als moeder van een fictief kind, daarna... als moeder van een iets andere versie van hetzelfde fictieve kind. Het is moeilijk te beoordelen of dit wel of niet het oorspronkelijke einde was; de scènes waarin zij "altijd al op weg was naar Poppy" leken gewoon te zijn opgenomen in de productieblokken van die eerdere afleveringen. Het is niet noodzakelijkerwijs een slechte twist, dat zij niet op tijd wilde zijn voor haar werk maar om er te zijn voor haar kind, maar een companion die meer was dan een medereiziger werd hier gereduceerd tot precies dat wat zij in Conrads fantasiewereld ook was: een huisvrouw. Niet dat er iets mis is met moeders en huisvrouwen, natuurlijk, maar het sluit niet aan op hoe Belinda in eerdere afleveringen werd opgebouwd.
De abrupte wijziging in de plot heeft er ook toe geleid dat we nu geen idee hebben waar Ruby is gebleven of wat de bedoeling was van de verschijningen van Susan Foreman in eerdere afleveringen. Naar verluidt zijn scènes die Carole Ann Ford heeft opgenomen achtergebleven op de vloer van de montagekamer. Gaan we daar ooit nog iets van zien?
Het eenenveertigste seizoen van Doctor Who was dus uiteindelijk behoorlijk anticlimactisch. En het begon zo goed, met originele ideeën en, dankzij dat Disney-budget, mooie uitwerkingen daarvan. Mr. Ring-a-ding als geanimeerd figuur, de spanningsopbouw in The Well (alsmede die prachtige gastrol van Rose Ayling-Ellis), de samenzweringstheorieën van Conrad en dat prachtige verhaalconcept in die kapperszaak in Lagos zijn allemaal aanwinsten voor de serie waar we nog jaren met plezier naar terugkijken. Dit seizoen was door die ideeën, productiekwaliteit en acteerprestaties een stuk sterker dan het vorige en beloofde veel goeds voor waar de serie naartoe gaat. Maar het eindigde met een slappe finale en een gevoel van verwarring bij de kijker. Hoe het nu verder gaat is onzeker; krijgen we een nieuw seizoen, en zo ja, in welk jaar? Wie is de nieuwe Doctor? We mogen ons in de tussentijd troosten met de spinoff The War Between the Land and the Sea, die ergens dit jaar verschijnt, en dvd's/blu-rays van de afgelopen 62 jaar. Maar de toekomst is onzeker, dus het is onduidelijk wanneer we weer "oh, hello!" kunnen zeggen tegen onze Doctor.
