Doctor Who: in 'Wish World', een ideale wereld met een duister geheim
Zoals we dat gewend zijn van Doctor Who-finales staat er een hoop op het spel in Wish World, het eerste deel van de finale van dit seizoen. De wereld? Het universum? Nee, realiteit is het slachtoffer, in een finale die lijntjes legt naar een lange geschiedenis van de serie. Dit artikel bespreekt de aflevering voor kijkers van Doctor Who die willen napraten, dus er zijn spoilers.
De bekendmaking, vorige week, van de ware identiteit van Mrs. Flood betekende dat we iets groots konden verwachten van deze finale. Je brengt immers niet zomaar een andere Time Lord terug uit de klassieke serie zonder daar een verhaal met een grote impact omheen te vertellen. De Rani was in eerdere verhalen een wetenschapper die het niet zo boeiend vond dat haar experimenten tot slachtoffers leiden: wetenschap boven alles, zullen we maar zeggen. Ook hier heeft haar handelen een dergelijke houding: ze wil de realiteit openbreken om eronder te kunnen kijken, in het Underverse. Maar hoe doet ze dat precies?
Dit seizoen zag hoe ze het handelen van de Doctor volgde in zijn poging terug te keren naar, nou ja, vandaag dus, op onze planeet. Hij gebruikte daarvoor een apparaat dat hij ter plekke in de TARDIS bedacht en de Vortex Indicator, of Vindicator, noemde. De Rani, tot vorige week nog alleen bekend als Mrs. Flood, volgde zijn stappen nauwgezet en gebruikte zijn werk voor haar eigen doelen. Deze week bleek dat het apparaat niet alleen de Doctor terug kon brengen naar de juiste datum en tijd, maar ook heeft gediend als een versterker voor de krachten van een god, Desiderium (een Latijnse term die 'verlangen' of 'gemis' betekent), de god van de wensen (die zijn lidmaatschap van het Pantheon bevestigt door de Giggle te uiten). Het stelde de Rani in staat om met Conrads realiteits-ontkennende houding (hij verklaarde in Lucky Day aan de Doctor "I don't accept your reality"), een typisch kenmerk van samenzweringstheorie-aanhangers, en de krachten van de baby-god een nieuwe realiteit te schapen.
En die realiteit is dus de status quo in Wish World. De Doctor en Belinda zijn een getrouwd stelletje en hebben een kind, (Captain) Poppy, die we kort zagen in de straten van Lagos in The Story and the Engine, maar die we kennen uit Space Babies, de openingsaflevering van het vorige seizoen. Ze vormen een ideaal gezinnetje dat zo uit de jaren vijftig kan komen: de man werkt, de vrouw heeft als functie om de moeder in het gezin te zijn en niets meer. Het is een wereld zoals conservatieven die graag zien, een ideaalbeeld van 'vroeger' met vaste rollen en waarin het idee van homoseksualiteit verwerpelijk is. De Doctor is in deze realiteit natuurlijk niet de Doctor, maar zijn gebruikelijke alias John Smith, een werknemer voor UNIT, het Unified National Insurance Team, en zijn collega's zijn onder andere Kate Steward en Christofer Ibrahim. Geen van hen weet wie ze eigenlijk zijn. Londen en waarschijnlijk de gehele wereld wordt onder de duim gehouden door de publieke figuur Conrad Clark, die burgers toespreekt via tv-uitzendingen vanuit het Bone Palace. Conrad is ervoor verantwoordelijk om de realiteit zoals we die deze aflevering zien overeind te houden, en maakt af en toe foutjes: het is ergens wel grappig om hem te horen zeggen dat als hij een land vergeet, het weer daar meteen ontspoort. Het is ook een leuke aansluiting op zijn rol uit Lucky Day; hier wordt onderstreept dat het lastig is om een nepwaarheid vol te houden.
Het doet ook een beetje denken aan George Orwells 1984, de oorsprong van de term Big Brother en het bekendste voorbeeld van een totalitaire staat waar je wordt geacht een bepaalde waarheid aan te nemen. Een situatie die, als het aan sommige politici in de echte wereld ligt, niet eens zo ver van onze eigen realiteit af staat. Wanneer iemand twijfelt aan de realiteit in Wish World treedt er een 'slip' op: tafels laten mokken op de grond vallen. Er zijn straatcontainers specifiek bedoeld voor het weggooien van kapotte mokken; het gebeurt dus blijkbaar bijzonder vaak dat iemand twijfelt aan de werkelijkheid en met zo'n slip weer tot de orde wordt geroepen. De scène tussen Belinda en haar moeder en oma laat zien hoe eenvoudig een doodnormaal gesprek uiteindelijk kan leiden tot een confrontatie met de onwerkelijkheid van de werkelijkheid. De boodschap lijkt duidelijk: hoezeer je ook de waarheid kunt ontkennen, je zult uiteindelijk falen.
Dat slippen is uiteindelijk de bedoeling, zo blijkt, want twijfels kunnen de wereld openbreken, en de twijfels van een Time Lord nog meer. De twijfels van de Doctor zijn uiteindelijk nodig voor het openbreken van de gehele realiteit, zo legt de Rani uit in een stukje exposition waarin ze grappig genoeg onderstreept dat ze inderdaad de plot van de aflevering staat uit te leggen. Haar doel: onder het universum, of onder de realiteit kijken, want daar is 'the one who is lost' te vinden: Omega. En dat is slecht nieuws voor, nou ja, iedereen, of zo.
Wish World is zo'n high concept Doctor Who-aflevering waarin niet simpelweg de Doctor en diens companion ergens met de TARDIS aankomen om vervolgens een avontuur te beleven. Er is meer aan de hand. Zoals in afleveringen als Turn Left of The Wedding of River Song, waarin de kijker wordt geconfronteerd met een wereld die 'anders' is geworden door een specifieke gebeurtenis. In het geval van Turn Leftleidde dat tot de finale waarin Davros de 'Reality Bomb' ontwikkelde voor de vernietiging van 'reality itself'. De titel van de aflevering van volgende week, The Reality War, deed fans dit hele seizoen al denken aan die finale van seizoen 4, dus de verwijzing is ongetwijfeld bewust. Maar in Wish World wordt uiteindelijk veel geleund op het gevoel bij de kijker dat er nog ontdekt moet worden wat er aan de hand is, terwijl intussen scène voor scène alles wordt klaargezet voor uiteindelijk de volgende aflevering. Dat maakt van deze finale-opener er eentje die minder indruk maakt dan, bijvoorbeeld, The Stolen Earth (dat is de aflevering ná Turn Left) of andere voorlaatste afleveringen van eerdere seizoenen. Het is vooral opbouw en, inderdaad Frau Rani, uiteenzetting van feiten.
Valt deze aflevering dan tegen? Misschien in de verwachting dat je als kijker volledig hyped voor de volgende aflevering een week lang in spanning zal zitten (hoewel mij dat voor het laatst overkwam in 2008, inderdaad, bij die realiteitsfinale). Dat effect beklijft hier niet. Een grootse 'to be continued' op het scherm levert hier meer een 'hm, okay' op dan een 'shit, is het al voorbij?!' en dat komt misschien ook doordat Russell T Davies voor het tweede jaar op rij deze aflevering gebruikt om een oude schurk uit de klassieke serie voor het eerst bij naam te noemen en te vertrouwen op de indruk die dat zal maken bij kijkers die, als ik het eenvoudig mag uitdrukken, geen flauw idee hebben waar hij het over heeft.
Want wie is Omega nou weer? Kijkers van Classic Who hebben hem mogelijk gezien in verhalen als The Three Doctors en recente kijkers hebben hem, hoewel onbenoemd, ook heel kort gezien in The Timeless Children. Hij is mogelijk de eerste Time Lord, of één ervan althans, en werd ooit opgesloten in een antimaterie-universum, waar hij intussen uit is ontsnapt, maar blijkbaar zit hij nu in een Underverse. Het is niet duidelijk wat voor bedreiging hij is voor de Doctor, of het universum, want onze realiteit valt nu uiteen in een poging hem te bereiken. Hij is, via de Rani, dus een bedreiging voor onze realiteit, in ieder geval. De volgende aflevering zal hier meer duidelijkheid over moeten bieden om te voorkomen dat de finale als geheel aanvoelt als onbelangrijk.
De sterke momenten van Wish World zijn vooralsnog de momenten waarop een ideale wereld in twijfel wordt getrokken. De wereld is niet zoals de Conrads van onze wereld dat graag zouden willen zien. Mensen zijn niet in een paar hokjes te vatten. Het feit dat gehandicapten en andere outcasts in principe onzichtbaar zijn omdat Conrad ze niet kan zien is tekenend en zet je aan het denken; zie jij mensen met beperkingen wél als je medemens? Het is, natuurlijk door de aanwezigheid van Conrad, vooral een thematisch vervolg op Lucky Day waarin toevallig een verhaallijn rondom oude Time Lords verwerkt kon worden.
Wish World laat ons gelukkig nog wel met wat vragen zitten waarvan we hopen dat op z'n minst een deel volgende week, in een aflevering die pas later op de dag beschikbaar wordt, wordt beantwoord. Want waar is de TARDIS eigenlijk? Er was een explosie in de laatste momenten van The Interstellar Song Contest, maar het is niet duidelijk wat daarop volgde. Gaan we leren wat al die knipogen en blikken naar de camera in de afgelopen seizoenen betekenden? Wat is de functie van die dinosaurussen eigenlijk? Waar is Belinda naartoe verdwenen? Wat betekent het dat, zoals de Doctor benadrukte, Poppy echt bestaat? Hoe kan het dat Rogue niet alleen contact kon maken met de Doctor, maar ook op de hoogte was van hoe tafels de mokken laten vallen? Was het feit dat we direct vóór Rogue weer een beeld van Susan kregen een vervolg op haar verschijning van vorige week, of gekoppeld aan de plot van deze aflevering?
Met een beetje geluk hebben we alvast zaadjes geplant zien worden voor een later seizoen, waarin we Susan, of de Fugitive Doctor, of Rogue terug gaan zien. Of alledrie natuurlijk. Volgende week moet in The Reality War in ieder geval duidelijk worden wat de ene oude Time Lord met de andere oude Time Lord wil bereiken en hoe de Doctor dat kan stoppen. Het wachten begint.
