Doctor Who: de kracht van verhalen vertellen in 'The Story and the Engine'
Een verhaal over de kracht van verhalen vertellen. Doctor Who neemt ons mee in de wereld van kunst en cultuur en vertelt een verhaal in een significant andere cultuur dan we van deze serie gewend zijn. Dit artikel bespreekt de Doctor Who-aflevering van deze week voor kijkers die graag willen napraten, dus er zijn spoilers.
Een serie als Doctor Who kan zich overal afspelen. Letterlijk: elk moment, elke plaats. Time and space. En dus zien we afleveringen op andere planeten, in ruimtestations, maar ook op onze eigen planeet. De lokale verhalen spelen zich echter bijzonder vaak dicht bij huis af - voor de Britse kijker althans. Het was in seizoen 6 al bijzonder dat Steven Moffat een tweedelig verhaal situeerde in de Verenigde Staten, zelfs in het Witte Huis. Maar landen in bijvoorbeeld Zuid-Amerika, Azië of zelfs Europa? Je moet goed zoeken en zelfs dan vind je ze misschien niet eens.
Ncuti Gatwa, van Nigeriaanse en Schotse afkomst, wilde graag dat één van zijn verhalen zich in Nigeria zou afspelen, en dus gaat Doctor Who eindelijk eens naar het continent ten zuiden van de Middellandse Zee. Althans, niet letterlijk natuurlijk. De sets van de barbershop en de straten van Lagos stonden gewoon in Cardiff. De serie is een aantal jaar terug wel in Zuid-Afrika geweest voor opnames, maar de locaties waren toen in dienst als bijvoorbeeld de setting voor Montgomery, Alabama voor de aflevering Rosa. En natuurlijk is de Doctor wel eens in bijvoorbeeld Egypte geweest. Maar The Story and the Engine is een novum voor Doctor Who: een Afrikaans verhaal, over verhalen, zich afspelend in Afrika met Afrikaanse personages.
Het begint, passend, met Omo die een verhaal vertelt; over hoe hij als kind voor het eerst de Doctor ontmoette. Het blijkt dat zijn verhaal een functie heeft in de kapperszaak waar hij zit; een licht gaat op groen en de andere aanwezigen lijken opgelucht dat zijn vertelling iets bereikt lijkt te hebben. Er is iets aan de hand met de kapperszaak; de klanten zijn niet volledig op hun gemak, maar voelen zich ergens ook gesteund door de verhalen. De Doctor, in 2019 in Lagos als onderdeel van zijn poging dichter bij Londen 2025 te komen, merkt op dat zijn vriend Omo en een aantal anderen vermist zijn, maar als hij de kapperszaak binnenloopt zijn ze daar allemaal aanwezig. Wat is er precies aan de hand?
Het blijkt dat de kapperszaak zich in twee plaatsen tegelijk bevindt: in Lagos én in de ruimte, op de rug van een grote spin. In de aanloop naar deze week werd vermoed dat de spin de mythische figuur Anansi zou zijn, maar dat is uiteindelijk alleen één van de namen die de (op dat moment nog liegende) kapper zichzelf toekent. Het is de kapper die de aanwezigen gevangen houdt in de zaak; hij en zijn partner kunnen wel naar buiten, maar de anderen niet. Wat hij precies wil wordt langzaam duidelijk: wraak op de goden die hij pretendeerde te zijn, omdat ze zijn verhalen gestolen hebben. Dat hij daarbij anderen benadeelt lijkt hem volledig te ontgaan.
Uiteindelijk is The Story and the Engine een verhaal over de kracht van verhalen. Ultiem geschikt voor Doctor Who, dat juist draait om verhalen en de diversiteit die daar van week tot week in huist. Het leek daarom even logisch dat er een God of Stories-aspect naar voren zou komen, als onderdeel van het terugkerende Pantheon-element. Loki, de huidige verhalengod in het MCU, werd zelfs even genoemd. Maar het was een meer algemene referentie naar het vertellen en beleven van verhalen. Ze verbinden ons, als kijkers van Doctor Who, maar ook ons, als mensen, continu. Verhalen vertellen is hoe we onze cultuur overbrengen, bewaren en laten voortleven. De wijze waarop we die verhalen vertellen is door kunst. Deze aflevering bracht dat mooi naar voren en schrijver Inua Ellams (overigens ook van Nigeriaanse afkomst) wist dat met een sterk script goed tot het hart van, ahem, het verhaal te maken, ook al was het niet eenvoudig om te begrijpen waar de kapper nu precies mee bezig was.
De seizoensverhaallijn werd niet uitgebreid belicht, deze week. Zowel de tussenstop die Belinda en de Doctor maken als de wekelijkse verschijning van Mrs. Flood waren slechts korte momenten. Wel mooi hoe de Doctor vertelt hoe hij zich in Lagos meer geaccepteerd voelt dan op andere plekken, vanwege zijn huidige huidskleur en hoe Belinda hem dan aanmoedigt er even op uit te gaan. De serie onderstreept niet heel vaak dat Fifteen wordt gespeeld door een zwarte acteur; de laatste keer dat dit een functie had in een verhaal was vorig jaar, in Dot and Bubble. Heel even leek het ook alsof Fifteen beweerde dat hij voor het eerst zwart is, waarmee Jo Martins incarnatie van de Doctor leek te worden vergeten, maar zijn woorden hadden nuance en de cameo van Martin in de kapperszaak onderstreept dat zij heus niet is vergeten.
Dat was overigens een leuke verrassing, niet in de laatste plaats omdat het iets zegt over de ontwikkeling van de Doctor na de Timeless Child-verhaallijn. Hij herinnert zich hier blijkbaar iemand die hij heeft ontmoet in de periode waarin hij voor Division werkte, een periode die de Thirteenth Doctor zich oorspronkelijk niet kon herinneren. Maar hoe leuk het ook is om de Fugitive Doctor weer even te zien, het was eenvoudig te missen als je even de andere kant op keek. Laten we hopen dat het niet de laatste keer was dat Jo Martin naar Cardiff mocht afreizen en dat de volgende keer haar wat meer te doen geeft. Haar uitspraak "I was busy in a story that might be finished one day" suggereert de intentie om haar terug te laten keren.
Over korte verschijningen gesproken; Mrs. Floods verschijning was deze week niet meer dan een verplicht nummertje. Ze was hier slechts de buurvrouw van Belinda, zoals ze dat al was in The Robot Revolution, en omdat ze voorkwam in het verhaal dat de Doctor vertelde was ze dus niet betrokken bij het verhaal van deze aflevering. Haar verschijning vertelt ons dus uiteindelijk niets over haar plan voor de finale. Hopelijk is haar rol als bezoeker van het Interstellar Song Contest volgende week wat groter.
