Zack Snyder's Justice League
Na het zien van de 'Snyder Cut' van Justice League, die ter onderscheid van de in 2017 verschenen versie als volledige titel Zack Snyder's Justice League heeft meegekregen, kan de conclusie worden getrokken dat de film een geluk bij een ongeluk is. Als er niet een paar dingen (tragisch) fout waren gegaan, was er nooit zo'n geslaagd eindresultaat gekomen.
De eerste live action film over DC's Justice League, feitelijk de tegenhanger van Marvels Avengers, kent een lange en rommelige aanloop. Zack Snyder, die in 2013 een Superman-reboot opleverde met Man of Steel en dat opvolgde met Batman v Superman: Dawn of Justice in 2016, was in 2017 op het middenpunt van wat hij heeft omschreven als een verhaal in vijf delen; na Justice League zouden nóg twee films volgen en inderdaad was de film jaren eerder aangekondigd als een tweeluik. Maar dat jaar ging er van alles mis. Snyder onderging een familietragedie terwijl hij op professioneel gebied onder vuur lag. Na grote hoeveelheden materiaal geschoten te hebben op basis van het scenario van Chris Terrio stapte hij uit de productie en kreeg Joss Whedon de opdracht om Snyders werk af te maken.
Het resulteerde in een koerswijziging voor de film; losgemaakt van de wens om de film onderdeel te laten zijn van een grotere verhaalvisie en met een opdracht vanuit de studio om de film qua speelduur niet boven de twee uur uit te laten komen moest Whedon aan de slag om het materiaal van Snyder, met eigen aanvullingen, tot een nieuw geheel te smeden. Een moeilijke opdracht; aan Zack Snyder's Justice League,dat een dikke vier uur duurt, is nu te zien dat Whedon héél veel heeft (moeten) laten vallen en daarvoor andere scènes en stukjes dialoog heeft gebruikt om de overgebleven delen enigszins zinnig te laten zijn. Dat het resultaat, hoewel gevuld met goede momenten en niet ongeschikt als eerste blik op DC's belangrijkste superheldenteam, uiteindelijk bij veel kijkers teleur stelde is dan ook maar deels aan hem te wijten. Zijn eigen toevoegingen waren pogingen om gaten in het verhaal, ontstaan door het moeten weglaten van subplots, personages en karakterbogen, te dichten en de film een lichtere toon te geven dan waar voorganger Dawn of Justice om bekend kwam te staan.
In retrospect roept dit daarom de vraag op hoe het was gelopen als Snyder zélf zijn film voor de bioscooprelease had afgemaakt en binnen twee uur had moeten laten passen. Hij had dan zelf moeten snijden en natuurlijk andere keuzes gemaakt dan Whedon heeft gedaan, maar het verhaal zoals dat vanaf deze week de wereld in gaat was dan misschien wel nooit aan het licht gekomen, want het feit dat de theaterversie niet zijn visie vertegenwoordigde was één van de belangrijkste argumenten voor de #ReleaseTheSnyderCut-beweging.
In Zack Snyder's Justice League (ZSJL) is de hoofdlijn precies zoals we die zagen in Whedons versie: een buitenaardse veroveraar komt naar onze planeet om drie 'Mother Boxes' te verzamelen en te combineren tot de 'Unity' waarmee Aarde overwonnen kan worden. Het is aan Bruce Wayne (Ben Affleck) en Diana Prince (Gal Gadot) om een team bijeen te brengen dat sterk genoeg is om deze Steppenwolf het hoofd te bieden. En dus zien we Diana en Bruce de 'metamensen' Arthur Curry, Barry Allen en Victor Stone rekruteren en overtuigen om hun gaven in te zetten voor de strijd tegen het einde van de wereld.
Wat in 2017 veel kritiek oogstte, naast het feit dat de digitale Steppenwolf eruit zag als een middelmatig vormgegeven personage uit een videogame, was dat hij een flinterdunne motivatie had. Er was wel sprake van het feit dat hij zich wilde bewijzen tegenover ene Darkseid, maar wie dat is werd (vermoedelijk om tijd te winnen) niet verder toegelicht. In ZSJL wordt dit niet alleen veel duidelijker in beeld gebracht; er is ook ruimte voor Darkseid zelf om een verschijning te maken en daadwerkelijk te onderstrepen waarom Steppenwolf doet wat hij doet. Toegegeven; het is nog steeds minder sterk onderbouwd en verteld dan de Thanos-verhaallijn die Marvel over twintig films heeft uitgesmeerd, maar zeker een stuk acceptabeler dan de versie van vier jaar geleden.
En eenzelfde uitbreiding in karakterontwikkeling is duidelijk te zien bij de andere personages. Vooral voor Victor Stone, een talentvolle footballspeler die na een bijna dodelijk ongeluk door zijn vader met cybernetische onderdelen weer tot leven wordt gewekt, en Barry Allen, die dankzij een blikseminslag sneller dan het licht kan rennen, geldt dat zij nu een meer afgeronde persoonlijke ontwikkeling doormaken.
Het oorsprongsverhaal van Victor (Ray Fisher) geeft de kijker inzicht in zijn ongeluk en de keuzes die zijn vader erna maakte. De gebeurtenissen in ZSJL zijn daarnaast vermengd met flashbacks en visioenen waarin hij wordt neergezet als iemand die zich als een gebroken man ziet, een monster zonder bestaansrecht. Niet alleen ontbrak dit in Whedons versie; er ontbreekt in deze versie een dialoog waarin Victor zijn vader aanwijst als het monster, wat zijn personage een compleet ander perspectief geeft.
Barry Allen, bij kijkers van de tv-serie The Flash bekend in de gedaante van Grant Gustin maar hier gespeeld door een Ezra Miller die veel minder wordt ingezet als comic relief dan in Whedons versie, krijgt minder consistent aandacht dan Victor; een scène waarin hij Iris West (Kiersey Clemons) ontmoet is, hoewel visueel interessant en daarom gelukkig hersteld in ZSJL, eigenlijk overbodig omdat een vervolg hierop naar verluidt bedoeld was om plaats te vinden in Millers solofilm, die volgend jaar verschijnt. Die film is intussen echter al zo vaak van creatief team veranderd dat niet verwacht mag worden dat er enige aansluiting zal zijn. In déze film vraag je je daarom wellicht af waarom je verder niets van haar ziet. Maar voor Barry en Victor geldt dat zij gedurende de verhaallijn op een natuurlijke wijze in hun rol als Justice League-teamlid groeien en een significante bijdrage aan de uitkomst leveren, wat tot veel meer voldoening leidt.
Het is natuurlijk makkelijk roepen dat personages meer aandacht krijgen als de film letterlijk twee keer zo lang duurt als de versie uit 2017; er is meer tijd, dus krijg je meer te zien. Maar het is merkbaar dat Whedon in zijn poging de film korter te krijgen de karakterisering van Bruce, Victor, Barry, Arthur en in mindere mate Diana significant heeft veranderd. Weg zijn een gênant moment waarin Arthur onbedoeld zijn angsten uitspreekt. Weg is de spanning tussen Bruce en Diana en de steek naar Steve Trevor. Weg is de ongefundeerde onzekerheid bij Bruce dat Clark een betere teamleider zou zijn geweest, een haastige uitlegscène die niet goed in de verhaalloop paste, een callback naar "do you bleed" of Barry's Pet Sematary running gag.
Weg is ook de 'greatest hits' muzikale ondersteuning van Danny Elfman. De componist die voor Tim Burton in 1989 Batman van muziek voorzag gebruikte voor Justice League elementen uit die score, en uit die van John Williams voor Superman (1978), en plakte dat aan eigen toevoegingen voor Whedons film. In plaats van Elfmans muziek te gebruiken heeft Snyder opnieuw een beroep gedaan op Tom Holkenborg, die ook al, samen met Hans Zimmer, verantwoordelijk was voor Dawn of Justice. Als resultaat is de muzikale toon consistent met de twee eerdere films: weg zijn Williams' Superman-thema en Elfmans Batman-thema, terug zijn de pianotonen uit Man of Steel en het Wonder Woman-thema uit Dawn of Justice, thema's die hij bovendien verder ontwikkelt en vernieuwt in deze film. Mede hierdoor is bijvoorbeeld de scène waarin Diana een terroristische aanval op de Old Bailey in Londen verijdelt ineens weer spannend en indrukwekkend (een prestatie ook, ongetwijfeld, van de andere montage) en krijgen scènes van Lois en Clark op de Kent-boerderij, en Clarks herboren lancering in zijn zwarte outfit, hun emotionele waarde terug.
Het is duidelijk dat Zack Snyder enorm veel ontzag heeft voor de superhelden van DC Comics. De donkere toon in zijn films en de symboliek die lijkt op verafgoding onderstreepte dat al. Maar ook in hoe hij zijn helden hier toont spreekt respect en geduld, waar Whedon er gewoon lol in leek te willen hebben. Dat werkte perfect in The Avengers, maar dat was niet de film die Snyder wilde maken, zoals te zien aan deze, gelukkig, R-rated versie van Justice League. De hogere leeftijdskeuring (de Nederlandse Kijkwijzer heeft gekozen voor een zeldzame 18+) wordt veroorzaakt doordat de actie op momenten grof en bloedig is (Diana kan erg goed iemand met hoge snelheid tegen een muur tikken), en deels ook door het taalgebruik (we horen Batman "I'll fucking kill you" beloven aan een tegenstander - een unicum voor een superheld die zich doorgaans altijd netjes uitdrukt). Deze superhelden doen minder aan bijdehand kibbelen en meer aan effectief meppen, en Snyders herkenbare regiestijl onderstreept dat hij met deze personages de kijker wil laten zien dat áls ze echt zouden bestaan, ze zouden worden beschouwd als levende legendes. Voor wie vier jaar geleden enthousiast was over de eerste gezamenlijke verschijning van deze helden, maar (wellicht pas) achteraf toch niet vond dat het een geslaagd geheel was, geldt dat dit de perfecte herkansing is.
Maar ja, het is wél een lange film. Niet per sé onterecht; je zou kunnen debatteren over het verschil tussen een speeltijd van twee of vier uur, of alles er tussenin, maar gezien het verhaal dat Snyder wilde vertellen en de aandacht die hij wilde geven aan zijn personages (en er valt nog wel wat op te merken aan hoe hij het toch nog voor elkaar krijgt dat alsnog onvoldoende te doen), is vanuit zijn perspectief te verantwoorden dat hij er de tijd voor neemt. Dat de kijker nu de gelegenheid heeft om te pauzeren voor een toiletbezoek is dan wellicht een troost. En misschien ook wel zo bedoeld; de film is met titelschermen verdeeld in zes hoofdstukken en een epiloog, die natuurlijke pauzemomenten creeëren voor wie er even genoeg van heeft en liever een volgende dag verder kijkt. En voor wie gewoon superenthousiast is en alles achter elkaar wil kijken, is het in principe gewoon één geheel.
En dan dat andere kritiekpunt dat ook gold voor Dawn of Justice; er wordt opnieuw tijd besteed aan het doortrekken van de verhaallijn naar een volgende film, wat deze keer extra zuur is omdat de kans dat die volgende film er komt erg klein is. De wijze waarop er wordt vooruitgeblikt is minder storend dan hoe sommigen het ervaren in die andere film, maar als je je bedenkt dat een belangrijke scène uit deze categorie juist pas is toegevoegd tijdens de productie van de Snyder Cut realiseer je je dat Snyder heus wel de optie had dat wat minder aanwezig te laten zijn. (De nieuwe scènes zijn overigens mede herkenbaar aan hoe veel gezonder Ben Affleck eruit ziet - hij was duidelijk aan het opknappen, good for him.) Het zorgt ervoor dat ZSJL niet zozeer is neergezet als een laatste noot in Snyders DC-lied, maar als een statement; dit verhaal is niet af, je hebt er maar mee te leven.
Het kwam vier jaar te laat en is vier uur lang, maar dankzij een lange, hardnekkige fancampagne en een filmstudio die origineel materiaal zocht voor een nieuwe streamingdienst hebben DC-fans nu dan toch eindelijk de kans om met Zack Snyder's Justice League te zien wat hen in 2017 onthouden werd. Het resultaat is absoluut een verbetering ten opzichte van de Frankenstein-collage van Joss Whedon: de film straalt meer eenheid uit, spreekt duidelijk Zack Snyders taal en voelt volledig aan alsof het onderdeel is van hetzelfde geheel als de twee eerdere films. In dat opzicht is het een aanwinst. Het is geen meesterwerk, behalve wanneer beschouwd binnen het genre, maar het mag er verdomme wezen.
Zack Snyder's Justice League is vanaf vandaag te koop bij Pathé Thuis, iTunes, Apple TV, Amazon Prime Video, Google Play, YouTube, Microsoft Xbox en Rakuten TV. Vanaf 8 april kun je de film huren.
