The Last Dance

Het zal weinig sportliefhebbers zijn ontgaan. De afgelopen anderhalve maand werd door Netflix een documentaireserie uitgezonden over het leven van Michael Jordan, de beste basketballer aller tijden. In de documentaire, The Last Dance genaamd, vormt het laatste seizoen van Jordan bij de Chicago Bulls de rode draad. In bijna tien uur wordt daarnaast een compleet beeld geschetst van Jordan de verliezer, winnaar, vechter, zoon, zakenman, gokker, teamgenoot en tegenstander. Bij gebrek aan live sport werd de serie een ongekende kijkcijferhit, al zou de documentaire, die initieel in de zomer zou worden uitgebracht, sowieso veel kijkers hebben getrokken. 

Michael Jordan een iconische sportman noemen is wellicht een understatement. In de jaren '80 leerde de Verenigde Staten de jonge Jordan kennen en hij werd al snel gezien als de beste basketballer van zijn generatie. In de jaren '90, mede door het succes van het Dream Team in Barcelona, de film Space Jam, een lucratieve deal met Nike, vele commercials en sportief succes met de Chicago Bulls werd Jordan een globaal icoon en groeide basketbal uit tot een van de populairste sporten van de wereld.

Vrijwel alles wat Michael Jordan sinds zijn studententijd in 1982 heeft gedaan is gedocumenteerd en zeker in de jaren '90 kon 'Air' Jordan geen stap zetten zonder met handtekeningenjagers en camera's geconfronteerd te worden. De documentairemakers hadden desondanks de beschikking over uniek materiaal. In het seizoen 1997/1998, het laatste van Jordan bij de Bulls, werd de ploeg een jaar lang gevolgd door een cameraploeg. Deze beelden zijn nooit eerder vrijgegeven, maar Jordan gaf groen licht om deze beelden te gebruiken voor The Last Dance.

Voorafgaand aan het betreffende seizoen was al duidelijk dat de kern van de selectie niet zou kunnen worden behouden. Coach Phil Jackson zou na het seizoen plaats moeten maken voor een nieuwe coach die met een jonge selectie kon werken. Jordan wilde alleen onder Phil Jackson spelen en Scottie Pippen, de andere sterspeler van de Bulls, was jarenlang ernstig onderbetaald en wilde bij een andere ploeg een vet contract tekenen. In de wetenschap dat dit het laatste jaar samen zou zijn, gaf coach Jackson het seizoen een thema: The Last Dance. De selectie kreeg een opdracht mee; dit is onze laatste dans samen, laten we er van genieten. En laten we gaan voor die zesde titel samen.

Dit is het uitgangspunt van de documentaire, die verder ook uitgebreid het leven van Jordan, de voorgeschiedenis van de Chicago Bulls en de meest intrigerende ploeggenoten van Jordan bij de Bulls behandelt. Elk van de tien aflevering van The Last Dance heeft zo een eigen subthema. We zien hoe Jordan zijn debuut maakt in de NBA in een team waarin zijn ploeggenoten zich drukker maken om de geneugten van het leven dan met winnen op het veld. We zien hoe de Bulls sterker worden, maar keer op keer stuiten op de sterkere en hardere Detroit Pistons. We zien Jordan meermaals kampioen worden en zijn reacties op de titels, de eerste keer ecstatisch, de derde keer eerder opgelucht en uitgeput en na zijn comeback getormeneteerd helpen om een beeld te schetsen van een complexe man.

De oude beelden zijn voor de basketballiefhebber een uitstekende samenvatting van wat allemaal al bekend was. The Shot, The Shrug, The Move, The Flu Game, Jordan Air Ones, kenners weten wat wordt bedoeld, het komt allemaal voorbij. De nieuw vrijgekomen beelden van het laatste seizoen vormen hier een mooie aanvulling op. De regisseur, Jason Hehir, weet uitstekend de loop van dat seizoen te gebruiken om een bruggetje te maken naar de historie van de Bulls of naar een belangrijke teamgenoot. Zo zien we Jordan, een fervent gokker, wedden met zijn veiligheidsmensen wie een muntje het dichtst bij een muur kan gooien. Jordan, een legendarische 'trash talker' zien we regelmatig tegenstanders verbaal aanvallen. En we zien Jordan, de speler die zijn ploeggenoten tot het uiterste dreef, regelmatig de jonge Scott Burrell vernederen. De beelden passen feilloos bij het archiefmateriaal.

Dit geldt ook voor de belangrijkste ploeggenoten van Jordan bij de Bulls. Scottie Pippen, jarenlang luitenant van Jordan, miste het begin van het seizoen omdat hij zich laat in de zomerstop liet opereren. Door zijn gemis kende de Bulls een moeilijke start, wat voor de regie een brug was om stil te staan bij de geschiendenis van Pippen en zijn onenigheid met het management van de Bulls.

Dennis Rodman, het enfant terrible, speelt ook een cruciale rol in de documentaire. Alleen over het leven van Rodman, die tijdens het seizoen uitstapjes maakte naar Vegas en ging worstelen met Hulk Hogan, een relatie had met Carmen Electra en feest vierde met Madonna en de leden van Pearl Jam en die tegenwoordig Kim Jong-Un tot zijn vriendenkring mag rekenen kan een hele documentaireserie worden gemaakt.

Phil Jackson, de coach, legt uit hoe hij de verschillende ego's wist te managen. Steve Kerr, tegenwoordig succescoach, speelde bij de Bulls een bescheiden rol. Maar hij is een uitstekend verteller en voegt een uniek verhaal toe aan The Last Dance.

Het verhaal van Toni Kukoc, de Kroatische schutter bij de Bulls, is gekoppeld aan een aflevering over de Olympische Spelen van 1992. Dat jaar speelden de NBA-sterren voor het eerst op de Olympische Spelen en steeg de ster van Jordan tot ongekende hoogte. Pippen en Jordan hadden Kukoc nog nooit ontmoet, maar hadden al wel een appeltje met hun toekomstige ploeggenoot te schillen. Het is een fantastisch subplot in de Last Dance, een van de velen.

Alle beelden worden begeleid met interviews met een heleboel betrokkenen. Oud-ploeggenoten, tegenstanders, journalisten. Ze geven allemaal hun kijk op het verhaal. Zelfs Barack Obama, oud-inwoner van Chicago, vertelt over de invloed van Jordan. Obama heeft geen ongelijk als hij beschrijft hoe Jordan in de jaren '90 een invloedrijke ambassadeur voor Amerikaanse cultuur werd.

Naast de geweldige beelden mag de docu ook worden geprezen om de muziek. Regisseur Hehir, zelf fervent muziekliefhebber, heeft zijn best gedaan om bij de tijd en of de persoon passende muziek te vinden. Oude beelden van Jordan worden begeleid door Eric B en Rakim en Run DMC. Bij beelden uit 1998 horen we NAS en Lauryn Hill. Tijdens Jordans hiaat als honkballer komt Coolio's Fantastic Voyage voorbij. Oude beelden van Phil Jackson, een hippie in zijn tijd bij de New York Knicks, worden begeleid door Cream met I Feel Free. 

Voor Nederlandse kijkers is er nog het leuke feit dat het seizoen dat centraal staat tevens het beste seizoen uit de carriere van onze landgenoot Rik Smits was. We zien Smits en Jordan samen poseren als deelnemers aan de prestigieuze All Star Game. Later in de serie staat een play-off serie tussen de Indiana Pacers met Rik Smits en de Chicago Bulls centraal.

The Last Dance zit inhoudelijk en stilistisch uitstekend in elkaar. Toch mag er ook wat kritiek gegeven worden. Allereerst is het belangrijk om stil te staan bij het feit dat de waarheid die wordt geschetst, de waarheid van Michael Jordan is. Het wordt snel duidelijk dat Jordan een persoon is die een belediging, al dan niet verbeeld, nooit vergeet en die deze beledigingen ook nodig heeft om zich op te kunnen laden voor weer een nieuwe wedstrijd. Deze pathologie, die hem tot een ultieme winnaar maakte, speelt ook mee bij de interviews die hij twintig jaar na dato heeft gegeven. Af en toe krijgt Jordan tijdens de documentaire een iPad in zijn handen en krijgt hij beelden te zien van een oud-ploeggenoot of tegenstander waarop hij kan reageren. Zo zien we Jordan reageren op Gary Payton, tegenstander in de NBA-finale van 1996. Payton is een uitstekende verdediger die Jordan veel problemen gaf in die finale. Jordan lacht na het zien van de beelden en zegt dat Payton voor hem geen enkel probleem was, hij had andere dingen aan zijn hoofd. Besef je als kijker dat dit niet alleen een Last Dance is, maar voor Jordan ook een Last Word. Zijn leven is niet zonder controverse en hij heeft veel onenigheid gehad met tegenstanders, ploeggenoten en pers. Jordan gebruikt deze documentaire dan ook deels om zijn eigen gelijk te halen.

Iemand die niet de kans heeft gehad om zich te verdedigen is de technisch manager van de Bulls, Jerry Krause. Krause komt in The Last Dance over als de slechterik in de saga. Dit is deels terecht, maar het kan niet worden ontkend dat Krause een cruciale rol heeft gespeeld in het opbouwen van de ploeg en het omringen van Jordan met capabale ploeggenoten. Krause overleed een paar jaar geleden en zijn kant van het verhaal blijft nu onderbelicht.

In The Last Dance wordt veel geswitcht tussen het seizoen 1997/1998 en flashbacks van eerdere seizoenen. Dit is een keuze van de regie en goed te begrijpen. Het betekent daardoor wel dat je geen chrologisch verhaal voorgschoteld krijgt. Of beter gezegd, je krijgt twee chronologische verhalen die naast elkaar worden verteld en waarin veel gewisseld wordt tussen 1998 en eerdere jaren. Voor de kijker die niet zo bekend is met NBA basketbal kan dit verwarrend worden. 

Tot slot zijn er wat opvallende afwezigen in The Last Dance. Er is veel aandacht voor Jordan als zoon, maar Jordan als vader komt absoluut niet aan bod. Hier sta je eigenlijk pas bij stil als in de laaste aflevering de twee zoons en dochter van Jordan uit zijn eerste huwelijk even aan het woord komen. Ook is er geen enkele aandacht voor Ron Harper. Harper was een starter bij de Bulls in het seizoen van The Last Dance en een cruciaal deel van de selectie, maar na het zien van de documentaire weet je dit niet.

Conclusie:

Van een redacteur die zichzelf PippenScottie noemt mag allicht geen objectief oordeel worden verwacht over een documentaire over de Bulls uit de jaren '90. Wat ik wel kan geven is een inschatting of de documentaire inhoudelijk klopt en daar kan ik volmondig ja op zeggen. In tien uur wordt een heel goed beeld geschetst van Michael Jordan en de rest van de Bulls. Het is een meesterwerk en iedereen die een beetje interesse heeft voor sport en met name de psyche van de winnaar moet The Last Dance zien.