Doctor Sleep

Niet zo briljant als The Shining en niet zo gedetailleerd als Stephen Kings boek waarop de film is gebaseerd, maar toch geslaagd als horrorfilm is Mike Flanagans Doctor Sleep, waarin de bovennatuurlijke gave van Danny Torrance opnieuw het voortouw neemt.

Het is geen gemakkelijke taak om Doctor Sleep, Stephen Kings vervolg op The Shining dat hij uitbracht in 2013, te verfilmen. De voorganger, die in 1977 verscheen, werd immers in 1980 verfilmd door Stanley Kubrick en geldt als één van de meest populaire horrorfilms ooit. Bovendien uitte King indertijd kritiek op de verfilming van The Shining, onder andere omdat het zo weinig leek op wat hij probeerde over te brengen in zijn boek.

In The Shining neemt het gezin Torrance, bestaande uit Jack, Wendy en kleine Danny, hun intrek in het Overlook Hotel om er gedurende de winter op te passen. Danny beschikt over een psychische gave, de Shining genoemd, waardoor hij het doelwit wordt van kwade geesten in het hotel die zijn alcoholistische vader beïnvloeden en langzaam steeds gevaarlijker gedrag laten vertonen. Wie het boek niet heeft gelezen en de film niet heeft gezien, doet er goed aan om één van beide zo snel mogelijk te verslinden om spoilers te vermijden, maar een belangrijk verschil tussen film en boek is het einde, waarin het hotel wordt vernietigd door een explosie (boek) of Jack verloren raakt in het labyrint op het hotelterrein en doodvriest (film).

Doctor Sleep: Ewan McGregor

In Doctor Sleep vertelt King hoe het Danny verder verging in zijn leven. Hij groeide op met zijn moeder en als volwassene treedt hij in de voetsporen van zijn vader: hij ontwikkelt een drankprobleem. Dat is het gevolg van alcoholgebruik om de effecten van de Shining te onderdrukken. King trekt een lange tijdlijn tussen de gebeurtenissen in het Overlook en de Danny, nu Dan (Ewan McGregor), uit het heden. In dat heden, 2013 in het boek maar voor het gemak 2019 in Mike Flanagans verfilming, leert Dan het tienermeisje Abra kennen, die ook over de Shining beschikt. Zij blijkt het doelwit te zijn van de True Knot, een groep bovennatuurlijke figuren die hun leven onnatuurlijk lang verlengen door kinderen met bijzondere gaven, zoals Dan vroeger en Abra nu, zo pijnlijk mogelijk om het leven te brengen en hun 'stoom' te gebruiken als voeding. Dan moet, om haar te helpen, zijn gave opnieuw inzetten en de gevaarlijke kanten van de Shining opnieuw het hoofd bieden.

Wat opvalt aan Doctor Sleep, en dat geldt voor zowel het boek als deze filmversie, is dat het concept van de Shining veel uitgebreider wordt belicht dan in The Shining. De gave speelt een centrale rol en drijft de plot bijna meer dan de personages zelf. Tegelijk is het niet volledig duidelijk of alle bovennatuurlijke gaven in het verhaal 'de Shining' zijn of eigenlijk meer variaties erop, wat nog iets meer mysterie aan het geheel toevoegt. Doctor Sleep is daarom, in zekere zin, veel meer een bovennatuurlijk verhaal dan z'n voorganger.

Mike Flanagan, die horrorfans vorig jaar verblijdde met de ijzersterke Netflix-serie The Haunting of Hill House, heeft het op zich genomen om een film te maken die zowel Stephen Kings boek weergeeft als Stanley Kubricks film opvolgt. Dat is een lastige taak, want door Kubricks wijze van verfilmen werkt het boek niet als vervolg op zijn film, mede omdat het hotel daarin is vernietigd. En in de film is Danny's gave veel minder uitgebreid belicht dan in het boek, wat betekent dat filmkijkers er minder bekend mee zijn dan boeklezers.

Daar komt nog bij dat Kubrick een uniek kunstwerk heeft gemaakt van zijn The Shining. Eén die steevast bovenaan horror-ranglijstjes staat. Eén die tot op de dag van vandaag kapot geanalyseerd wordt. Eén die het daarom, boek of geen boek, sowieso al een zware opgave maakt om een waardig vervolg aan te geven. Maar Flanagan weet dat het geen zin heeft om te proberen Kubrick na te doen en heeft ervoor gekozen gewoon een redelijk trouwe verfilming van Kings verhaal neer te zetten.

Dat is een geslaagde keuze, hoewel de film, door Warner Bros. gepromoot als 'het vervolg op The Shining' en gebruik makend van elementen die overduidelijk naar Kubricks, niet Kings, werk verwijzen, onherroepelijk door Shining-fans ontleed en afgebrand gaat worden, want Flanagan is nu eenmaal geen Kubrick. Flanagan vertelt het verhaal zoals King het vertelde (zij het beknopter) en introduceert dus de 'psychische vampiers' van de True Knot zoals in het boek; als monsters op zich, spookachtig en menselijk tegelijk. Hij laat Abra geleidelijk contact leggen met Dan en hij laat Dan een ontwikkeling doormaken van zelfdestructieve alcoholist tot geheelonthoudende verpleger in een gasthuis, alwaar hij zijn gave gebruikt om ouderen die hun laatste adem inademen te helpen deze vredig weer uit te ademen.

Doctor Sleep: Rebecca Ferguson

Het is in die weergave van de verhaallijn waarin Kubricks keuze om zijn filmversie te versimpelen zo sterk blijkt. In Doctor Sleep heeft Flanagan eigenlijk te weinig ruimte om Dan als personage goed te ontwikkelen, want er valt zo veel meer te introduceren en uit te leggen terwijl de tijd doortikt. Hetzelfde geldt voor het leren kennen van de leden van de True Knot of het inleven in de belevingswereld van Abra; het zijn mijlpalen waarlangs het verhaal afremt, maar ertussen wordt de snelheidslimiet verbroken. Dat heeft als resultaat dat de film herkenningspunten oplevert voor lezers van het boek, maar misschien minder samenhangend kan aanvoelen voor anderen. Bovendien voelen sommige connecties met Kubricks film, zoals de terugkeer naar het Overlook en de scènes die zich daar, uniek voor de film want niet afkomstig uit het boek, plaatsvinden, enigszins geforceerd aan. Het is hier waar Flanagan zich een fan van Kubrick toont en daarin ongetwijfeld andere fans meekrijgt, maar waarin de focus verschuift van Dan en Abra naar Kubrick en Nicholson, en die afleiding doet af aan wat het had kunnen zijn.

Gelukkig neemt dat niet weg dat Doctor Sleep ook nog een duidelijke horrorzijde heeft. Door een meer duidelijke aanwezigheid van de Shining en het gebruik ervan zijn er genoeg momenten waarop Doctor Sleep de spanning opvoert of gewoon lekker mysterieus is, en op momenten weet Flanagan goed te benadrukken wat er nu precies zo monsterlijk is aan de leden van de True Knot of Abra's controle over de Shining. Het had nog wel iets sterker gemogen, maar dat is voornamelijk het oordeel van iemand die The Shining ook niet daadwerkelijk een 'enge film' vindt.

Doctor Sleep bewandelt het moeilijke pad van het moeten uitvoeren van twee taken: een waardige opvolger zijn voor Stanley Kubricks The Shining en een goede verfilming zijn van Stephen Kings Doctor Sleep. Het is duidelijk dat Flanagan daarbij vooral naar zijn voorbeelden heeft gekeken en weinig eigen karakter toevoegt en dat maakt dat de film, hoewel niet onverdienstelijk, niet zo sterk is als deze had kunnen zijn. Maar voor wie graag nog een keertje in het wereldje van The Shining duikt, nog een keer terug wil naar het Overlook en wil weten hoe het volwassen Danny verging, of voor wie gewoon een goede horrorfilm wil zien - met overigens prima acteerprestaties van een sterke cast - is Doctor Sleep prima geschikt.