Joker

In een film waarin een iconische superschurk eens als persoon, in plaats van als schurk in het spotlicht staat, toont regisseur Todd Phillips ons dat de interessantste personages eenvoudige labels als held of schurk ontstijgen. Joker maakt indruk door de focus op de persoon en Joaquin Phoenix’ vertolking ervan, niet door de keuze voor een bekend personage.

Eigenlijk is de Joker net als Batman: je kunt verschillende soorten vertolkingen van hem op een rij zetten, met verschillende acteurs in de rol en verschillende regisseurs achter de camera, maar de Joker blijft de Joker. En zoals Batman ooit de Batusi danste in de jaren 60 of op de vuist ging met Superman in 2016, zo was de Joker een gangster met een eeuwige grijns in 1989, tattoo’s in 2016 en gewoon schmink in 2008. Verschillende insteek; allemaal de Joker.

Joker: Joaquin Phoenix

En daarom past Phillips’ visie, prachtig vertolkt door Phoenix, zo goed in de verzameling. Want eigenlijk is dit helemaal niet de Joker die je kent uit de comics, cartoons of eerdere films. Ergens hoefde deze film niet eens over de Joker te gaan om waarde te hebben, maar dat de tragische Arthur Fleck langzaam uitgroeit tot een enigszins herkenbaar figuur maakt het verhaal wel rijker. Het zorgt ervoor dat je vanaf de eerste momenten, waarin een als clown geschminkte Arthur met zijn vingers een glimlach op zijn eigen gezicht probeert te forceren, weet dat deze man ergens doorheen moet voordat hij er aan de andere kant uit komt als die iconische Joker.

Wanneer dat eenmaal is gebeurd is de Joker vervolgens nog steeds Arthur, de eenling die we gedurende het verhaal zien worstelen met zijn plek in de maatschappij. Die bij zijn moeder woont (en haar verzorgt) en een oogje heeft op zijn leuke buurvrouw. De aspirant stand-up komediant die bijklust als clown. De loner die niet weet hoe hij moet omgaan met de wereld om hem heen, en daardoor de wereld ook niet met hem. In dat opzicht is het moeilijk voor te stellen dat Phillips deze film ooit met een andere acteur dan Phoenix gemaakt zou hebben; de rol past in zijn oeuvre en is hem op het graatmagere lijf geschreven. Hij maakt indruk met hoe zijn kwetsbare Arthur zijn assertiviteit ontdekt tot voorbij het punt waar ‘normale’ mensen zouden zijn gestopt. Hij is creepy als iemand met een letterlijk onbedwingbare lach en je voelt je trots op hem als hij eens een meevallertje heeft. Zelfs al vermoed je dat ergens verderop in het verhaal deze man de identiteit van de normale mens achterlaat en die van de superschurk aanneemt. Ja, Joaquin Phoenix mag op zijn minst serieus overwogen worden in het komende awardseizoen.

Joker: Joaquin Phoenix

De promotie voor Joker liet een beetje in het midden wat we konden verwachten van deze interpretatie van het decennia oude personage: is het een comicverfilming en schuift dit eenvoudig in een op de DC Comics gebaseerde wereld, of is het verhaal rondom Arthur niet meer dan geïnspireerd op de vraag “hoe wordt iemand eigenlijk de Joker”? Het blijkt dat het resultaat inderdaad ergens daartussen ligt. Phillips toont ons Gotham City, maar totdat de naam ergens in een dialoog genoemd wordt kan het je vergeven worden als je onbewust dacht dat Arthur in New York woonde. En de familie Wayne maakt een verschijning, maar Batman is nog verre van in aantocht. Phillips legt wel een link met een voor comiclezers historische gebeurtenis en hoewel dat misschien een leuke knipoog is was Joker er niet minder om geweest als dit moment gewoon was weggelaten.

In Joker tonen Todd Phillips en Joaquin Phoenix ons een versie van de Joker, eentje die we het nooit tegen Batman zullen zien opnemen. Maar dat is niet erg; deze Joker werkt het beste in zijn eentje. Zo is hij ontstaan; alleen, in zijn eigen wereld, los van de buitenwereld. En zo zal hij blijven. Deze Joker verdient het om meer dan eens bekeken te worden, om elke keer stiekem te hopen dat iemand Arthur begrijpt en hem kan helpen.