Chappie
Chappie onderzoekt de aard van kunstmatige intelligentie in een gewelddadige context: wat als een robot wordt 'opgevoed' door criminelen? Welke invloeden vormen zijn persoonlijkheid? Kan een robot de verkeerde vrienden hebben?
Robots met een eigen wil doen het goed in de bioscoop in 2015. Volgende maand is te zien hoe een kunstmatige intelligentie met kwade bedoelingen de wereld wil 'redden' door de mensheid uit te roeien (Avengers: Age of Ultron), zien we hoe menselijk een kunstmatig intelligente, mensachtige robot kan zijn (Ex Machina) en later in de zomer keert de Terminator weer terug in de bioscopen. Om maar niet te spreken van de droids uit een melkweg ver, ver weg van hier aan het einde van het jaar (Episode VII).
Maar aan het begin van de robotrevolutie staat een afgedankte politierobot uit Johannesburg, die wordt opgevoed door een bende gangsters. In de wereld van Chappie is het bedrijf Tetravaal succesvol door aan de lokale politie een leger robots te leveren, dat de politie assisteert bij het bestrijden van de wat zwaardere, enigszins georganiseerde misdaad. Het inzetten van de robots leidt tot minder dode politieagenten en meer succes in het uitroeien van gangs. Tetravaal wordt geprezen en dan in het bijzonder de ontwerper van de robots, Deon Wilson (Dev Patel), die als bijprojectje, thuis, bezig is om kunstmatige intelligentie te ontwerpen. Wanneer hij hierin slaagt en een beschadigde, afgedankte politierobot gebruikt om zijn nieuwe programma op te installeren, ontstaat een verhaal dat op een luchtige manier lijkt te willen onderzoeken wat een mens menselijk maakt.
In dit verhaal verspilt Neill Blomkamp (District 9, Elysium en binnenkort Alien) geen tijd aan het uitleggen hoever de wetenschap in zijn wereld precies is, en hoe Deons uitvinding precies werkt. Hij volstaat met vertellen dat Deon een aantal jaar bezig is geweest met programmeren, en nu zover is dat hij een programma heeft dat intelligenter is dan een mens, maar nog niets heeft geleerd. Het is als een kind dat nog gevormd moet worden door invloeden.
En dat is waar Chappie eigenlijk over gaat: de film onderzoekt in sneltreinvaart wat er gebeurt als een leeg canvas wordt ingekleurd door verschillende opvoeders, met verschillende bedoelingen. Het blijft echter lichtgewicht: de bende, gespeeld door leden van de Zuid-Afrikaanse rapgroep Die Antwoord, wil de robot gebruiken als handlanger in een overval. Deon overtuigt ze dat Chappie eerst nog het een en ander moeten leren, en schoorvoetend gaan ze akkoord met een korte leer- en opvoedperiode voor de robot. Ook hier valt op hoezeer het hoe en wat met betrekking tot de wetenschap achter Deons programma wordt weggelaten: Chappie begrijpt al heel snel heel veel en kan al vlot meepraten en handelingen verrichten. Zijn aan mensen superieure intelligentie toont zich in dat hij duidelijk een bovenmenselijk tempo heeft in zijn leerproces. Hij leert communiceren, bewegen en met wapens schieten in slechts dagen. Hij krijgt wat eenvoudige morele richtlijnen mee, en leert hoe hij cool moet lopen.
Het is allemaal redelijk luchtig; de sympathieke Chappie wordt vormgegeven door de stem en bewegingen van Sharlto Copley, die hem voortdurend als een onschuldig kind laat spreken. Het geeft een interessant contrast tussen hoe zijn eenvoudige geest werkt en de gewelddadige wereld waarin hij zich bevindt. Het werkt ook goed in het tonen van hoe het hebben van 'de verkeerde vrienden' iemand vormt. Maar het is niet duidelijk wat Blomkamp nou eigenlijk wil vertellen.
In zijn stoomcursus opvoeden voor robots laat hij zien dat, stel dat de technologie ver genoeg is, we als mensheid de mogelijkheid hebben onze eigen wezens te vormen, die vervolgens voor zichzelf kunnen leren denken. We zullen dan een dergelijk mechanisch organisme moeten leren opgroeien, normen en waarden moeten bijbrengen en een idee van familie moeten laten voelen. Dat komt allemaal prima over in Chappie, maar het lijkt op veel punten slechts een lichtrode draad in een verhaal over wat er gebeurt als we als mensheid te veel vertrouwen op de technologie die we creëren. Het is een film die met een lichte toon een minder lichte situatie toont, daar een sciencefiction-sausje overheen gooit en interessante actiescènes toevoegt. En in het midden van dit alles staat een robot, als een gangster met een laaghangende broek, een kinderlijk stemmetje en het gevoel dat hij ergens bij wil horen. Een robot die mentaal vergelijkbaar is met een (pre-)puber, en hoewel hij intelligenter zou moeten zijn dan zijn maker, prima voor de gek te houden is.
De som van deze delen is een vermakelijke film; het is leuk om Chappie en Die Antwoord samen bezig te zien. Het heeft komische elementen en het ziet er goed uit. Er is een element van dreiging in de vorm van een rivaliserende uitvinder (Hugh Jackman), wiens handelingen uiteindelijk leiden tot de wat meer spectaculaire actie in het verhaal. Blomkamp laat dit, zoals alles in Chappie, zien op een ruwe en realistische manier, wat een prima keuze is voor deze non-Hollywood actiescènes. Maar aan het einde van de rit knaagt nog steeds de vraag: wat was nou eigenlijk de boodschap?
Misschien is die er wel helemaal niet, die boodschap, maar door te focussen op Deons motivaties en Chappies ervaringen wordt anders gesuggereerd. Dat de film uiteindelijk het publiek met vragen laat zitten is daarom een lichte teleurstelling; het is niet de eerste keer dat Blomkamp verzuimt de volledige potentie van zijn ideeën te benutten. We zullen het moeten doen met een simpelweg vermakelijk stukje cinema, waar - afgezien van het genoemde - weinig mee mis is.
