Westerbork - Het Doorvoerkamp Naar de Dood
In het voorjaar van 1942 wordt in opdracht van kampcommandant Albert Gemmeker het leven in kamp Westerbork op film vastgelegd. De film moest een beeld geven van het dagelijkse leven in het Drentse kamp. Er wordt enkele maanden fanatiek aan het project gewerkt maar de film zou nooit worden voltooid. Er bleef wel veel ruw onbewerkt materiaal bewaard. In 2001 gaat presentator Rob Trip op zoek naar de nabestaanden van de cameraman, de Duits-Joodse kampgevangene Rudolf Breslauer en spreekt ook met andere mensen die de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog wisten te overleven.
Nadat in de jaren dertig Adolf Hitler aan de macht was gekomen in Duitsland waren veel Joden naar Nederland gevlucht voor het nazibewind. Rond 1939 waren er echter al zoveel mensen naar Nederland gekomen dat de regering noodgedwongen opdracht gaf om opvangkampen te bouwen voor de Duits-Joodse vluchtelingen. Ook in de omgeving van het Drentse plaatsje Westernork was een groot stuk heide waar men wel een opvangkamp kon bouwen. In de zomer van 1939 werd vluchtelingenkamp Westerbork, bestaande uit een vijftigtal barakken, opgebouwd door de boeren uit de omgeving. Nadat Nederland in 1940 door de Duitsers werd bezet viel ook het kamp in hun handen. Westerbork werd een doorvoerkamp vanwaar de deportatie van Joden naar de diverse vernietigingskampen plaatsvond.
In oktober 1942 kreeg de SS'er Albert Konrad Gemmeker de leiding over het doorvoerkamp. Kamp Westerbork was een kamp dat zich kenmerkte door orde en regelmaat. De gevangenen werden goed behandeld en er was ook de nodige ruimte voor sportactiviteiten en zelfs cabaret. Gemmeker stond erop dat zijn gevangenen goed behandeld werden en stond mishandeling dan ook niet toe. Aan de film over het leven in Kamp Westerbork werd een aantal maanden hard gewerkt maar de film zou nimmer worden voltooid. Het ruwe materiaal waarop we veel kenmerkende beelden van het doorvoerkamp kunnen zien bleef bewaard en is nu terug te zien op deze imponerende verzamelbox Westerbork - Het Doorvoerkamp Naar de Dood.
Op dvd 1 zien we eerst de documentaire Kamp Westerbork, een film die in 2001 door de NOS werd gemaakt. Presentator Rob Trip spreekt met Ursula Moses-Breslauer, de dochter van de filmmaker, die als enige van haar familie de oorlog wist te overleven. Zij vertelt over het leven voor, tijdens en na Westerbork. Ook spreekt Trip met Westerbork-overlevende Henny Dormits, die ook op de filmbeelden van Breslauer te zien is, en met de directeur van het herinneringscentrum Kamp Westerbork Dirk Mulder. Na de documentaire volgt er een anderhalf uur durende compilatie van de ruwe beelden die in 1942 in Kamp Westerbork werden gemaakt.
Op dvd 2 treffen we een drietal hoofdstukken aan. Zo begint de dvd met de documentaire Kinderen van het Laatste Transport uit 2013, waarin drie kinderen van toen hun verhaal vertellen over die tijd. Dan volgt er 22 minuten aan restmateriaal die niet bij de montage van de Westerborkfilm in 1944 werden gebruikt, gevolgd door de korte documentaire In Depot uit 1964, gebaseerd op het dagboek van journalist Philip Mechanicus. Mechanicus zou in oktober 1944 in Auschwitz doodgeschoten worden. Op dvd 3 kunnen we dan nog de korte documentaire De Kinderen van Birnbaum zien over het moedige echtpaar Otto en Hennie Birmbaum, die (wees)kinderen opvingen die zonder hun ouders in de kampen verbleven. Na de Tweede Wereldoorlog zou het echtpaar Birnbaum met hun zes kinderen tot in de jaren vijftig in Bussum wonen om daarna te vertrekken naar Israel. In De Kinderen van Birnbaum vertellen de nog levende kinderen en een tweetal opvangkinderen hun verhaal over deze inktzwarte bladzijde uit onze geschiedenis.
In een tijd dat anti-semitisme en Jodenhaat weer stevig in opmars zijn kan het helemaal geen kwaad om eens te gaan kijken naar een documentaire als Westerbork - Het Doorvoerkamp Naar de Dood. Een indringend portret dat een hoognodig stukje historisch besef in de aanbieding heeft voor een ieder die wel interesse heeft in een stukje geschiedenis. Rudolf Breslauer zou er vast trots op zijn geweest!
