Sherlock: His Last Vow
En zo komt er na anderhalve week alweer een einde aan het derde seizoen van Sherlock. Het was een enerverend seizoen, maar ook een heel persoonlijk seizoen.
Beginnend met de terugkeer van de doodgewaande Holmes en de ontdekking dat Watson in de tussentijd geluk had gevonden in de liefde maakten Steven Moffat en Mark Gatiss al op nieuwjaarsdag duidelijk dat we dit seizoen iets meer van onze helden, en iets minder van hun detectivezaken te zien zouden krijgen.
Dat werd pas echt duidelijk in de tweede aflevering, waar de best man speech van Holmes op Watsons bruiloft, die bijna de gehele aflevering duurde, de setting was voor een moordmysterie. Of een moordpoging-mysterie. Meer dan in de vorige seizoenen leerden we Watson en Holmes van dichtbij kennen, terwijl ze zo links en rechts nog even een zaak oplosten.
Wat tot deze week nog niet echt opgelost was, was de big bad van het derde seizoen. Nadat er stevige hints waren in The Empty Hearse bleef het in The Sign of Three verdacht stil; geen nieuwe hints, zo leek het, en ook geen voortzetting van een zekere dreiging van gevaar in de richting van Holmes of Watson. Zou er dan toch niet echt een bad guy zijn dit seizoen?
Maar natuurlijk wel! Charles Augustus Magnussen, een professioneel chanteur gebaseerd op de titelfiguur in Arthur Conan Doyles korte verhaal The Adventure of Charles Augustus Milverton, maakte zijn entree in een zaak rondom gestolen brieven. Het had, eigenlijk, weinig om het lijf; Magnussen heeft informatie, kan mensen chanteren, al dat werk, maar het werd in His Last Vow toch allemaal wel bijzonder interessant weergegeven.
De aflevering zelf was een beetje een puzzel, met een kerstviering waar fragmenten van te zien waren in de vorm van flash-forwards, die het soms lastig maakten om te bepalen waar je nou eigenlijk zat in het verhaal. Dat maakte het echter des te interessanter en dat was nog maar het topje van de ijsberg.
De scène waarin Holmes werd neergeschoten had al zijn schokeffect door de onthulling dat het Mary was die de kogel afvuurde, maar wat erop volgde was weer een typisch sterk staaltje Sherlock. Holmes' mind palace werd uitvoerig benut en terwijl hij de kogel mentaal opving met zijn scherpe geest nam hij ons mee in de psyche die is Sherlock Holmes. Een moment van seconden werd verlengd tot in minuten zodat we konden zien dat Holmes feitelijk niet alleen informatie, objecten en dergelijke bewaart in zijn mentale gegevensopslag, maar ook personen om bijvoorbeeld om raad te vragen (Molly) en zijn rivaal Moriarty.
Natuurlijk was het geweldig dat Moriarty diep in Holmes' geest verstopt zat. Het was een kans voor Andrew Scott om zijn psychopaat weer eens te tonen en wat heeft zijn vertolking toch eigenlijk niets aan kracht verloren in de afgelopen twee jaar. De teaser aan het einde van de aflevering doet toch stilletjes hopen dat Moriarty nog leeft, al lijkt zijn wijze van zelfmoord in The Reichenbach Fall toch wel behoorlijk sluitend.
En Mary's achtergrond dan. Niets werd gemeld over haar verleden, behalve dat het iets met de CIA te maken had. Veel belangrijker was haar rol in de band tussen Holmes en Watson, haar band met Watson (en hoe deze door deze gebeurtenis sterker werd) en haar connectie met het slot van de aflevering. Banden die zorgvuldig zijn gevormd in slechts drie afleveringen, maar ijzersterk lijken en dat komt mede door de gebeurtenissen in deze finale.
In Doyles versie werd Milverton vermoord door iemand die in het verleden onder zijn chantagepraktijken heeft moeten lijden. Hier was het Holmes, die Mary's verleden wilde beschermen. Enigszins schokkend om te zien hoe schijnbaar eenvoudig Holmes overgaat tot moord, maar laten we wel wezen; Magnussen omleggen was wel zo'n beetje de enige methode om zijn harde schijf te wissen. En wát een harde schijf. Na eerder al Holmes' mind palace te hebben benadrukt is het een eitje om als kijker aan te nemen dat een dergelijk middel gebruikt kan worden om eindeloze hoeveelheden data op te slaan. Een typisch staaltje creatief schrijven zoals we dat van Moffat wel vaker zien, en hier uiterst effectief. Iedereen buiten Magnussen is machteloos: alleen hij kan "bij de data" en daar kun je niets tegen doen. Nou ja, behalve een moordje om bestwil, dan.
Het komt erop neer dat dit seizoen toch wel weer bijzonder sterk was. Zeker met deze finale die, in tegenstelling tot de eerdere afleveringen, grotendeels gewijd was aan "de zaak". En dat terwijl de zaak sterk verband hield met de persoonlijke levens van Watson en Holmes, waardoor het persoonlijke thema van dit seizoen geen millimeter hoefde te wijken onder de wens weer eens diep in een zaak te duiken.
Zoals bij echte kunst zal dit seizoen een tweede kijkbeurt kunnen gebruiken voor verdieping; niet alleen kun je dan sommige scènes pauzeren en de teksten lezen ('liar', 'exotic dancer') maar ook het geheel nog eens in je opnemen. Afleveringen van Sherlock zijn geen rechttoe, rechtaan detectives en dat is maar goed ook. Hoewel de verhalen dit seizoen misschien iets te narcistisch waren als het gaat om hoezeer de consulting detectives het verhaal zelf waren, in plaats van dat ze het verhaal oplosten, was vooral deze finale fascinerend om te zien. De cast heb ik al eens opgehemeld, maar dat blijft terecht, en de uiterst creatieve regie en montage sluiten prachtig aan bij de complexe wijze waarop het schrijversteam de verhalen in elkaar haakt. Een lust voor het oog en de geest, is ook het derde seizoen van Sherlock er eentje waar Sir Arthur Conan Doyle zeer tevreden over zou mogen zijn.
