Boek: Coen Verbraak - Kijken in de ziel. Politici

De verkiezingstijd, die we net achter de rug hebben, brengt zoals altijd een curieuze paradox met zich mee. Bijna uit het niets is er plots volop media-aandacht voor politici terwijl er tegelijkertijd amper aandacht is voor inhoud en ideeën. Er wordt vooral gekeken naar peilingen, clevere en minder geslaagde oneliners, de kleur van stropdassen en kieswijzeruitslagen van (semi-)bekende Nederlanders. Een blik achter en voorbij deze waan van de dag, een nadruk op de kern van wat politiek is én een kijkje in de harten en hoofden van politici biedt het op het gelijknamige televisieprogramma gebaseerde boek Kijken in de ziel: Politici van Coen Verbraak.

Kijken in de ziel. Politici

(Behalve met de heren en dames op de cover wordt er ook gesproken met ex-VVD'er en ex-Trots'er Rita Verdonk en voormalig D66-minister Els Borst)

In juli en augustus van 2011 werden er door de NTR zes afleveringen van Kijken in de ziel: Politici uitgezonden. Na een reeks over psychiaters, toptrainers en advocaten was dit het vierde seizoen van het met een Zilveren Nipkowschijf onderscheiden interviewprogramma. De getoonde gesprekken waren stukjes van interviews die presentator Coen Verbraak in april, mei en juni van dat jaar had met elf (ex-)politici. Hij sprak met mensen uit zo'n beetje het hele politieke spectrum en van nagenoeg alle partijen. De SGP en de Partij voor de Dieren zijn niet aan bod gekomen en toenmalig PVV'er Hero Brinkman wilde wel, graag zelfs, maar mocht niet van de blonde voorman van de Partij voor de Vrijheid.

Kijken in de ziel. Politici - Jan Marijnissen

(SP-voorzitter Jan Marijnissen beantwoordt een vraag)

Aangezien Verbraak een paar uur met elke politicus sprak en er slechts zo'n twintig minuten per persoon in het televisieprogramma te zien zijn, verscheen 28 augustus jongstleden het boek van de serie Kijken in de ziel: Politici zodat de lezer de uitgebreide versie kan lezen van de gesprekken met deze elf politici. (Verbraak rept aan het eind van zijn voorwoord overigens abusievelijk over twaalf personen.) Degenen die het programma hebben gezien zullen dan ook verschillende déjà vu-momenten hebben tijdens het lezen van dit bijna driehonderd pagina's tellende werk. Een belangrijk verschil met het tv-programma is dat het boek niet per thema maar per persoon is ingedeeld. Waar een aflevering van het programma een onderwerp koos en vervolgens van alle politici fragmenten liet zien, doen de politici in het boek een voor een hun verhaal. Voor de leesbaarheid worden overgangen van het ene thema naar het andere binnen een gesprek van elkaar gescheiden door een witregel. Helaas wordt dit niet altijd even consequent gedaan.

Kijken in de ziel. Politici - Presentator Coen Verbraak

(presentator Coen Verbraak)

Wel steeds terugkerend zijn de thema's waar Verbraak zijn gesprekspartners naar vraagt. Hij wil onder meer weten wat democratie eigenlijk is, wat lobbyisten zijn en doen, wat de drijfveren zijn van politici, wat de invloed van media is, of links, rechts, oude politiek en nieuwe politiek bruikbare begrippen of juist holle frasen zijn, hoe een fractie eruit ziet en hoeveel tijd men kwijt is aan het werk. Al met al leveren de antwoorden op deze vragen een genuanceerd, interessant en soms verrassend beeld van wat politiek is en hoe(veel) politici werken. Een enkele keer komt er een grappige anekdote voorbij en soms leiden Verbraaks vragen tot persoonlijke verhalen die gelukkig nergens sentimenteel worden. Zo vertelt voormalig PvdA-kamerlid Nebahat Albayrak over de dood van haar vader en hoe zij zijn stoffelijk overschot naar Turkije bracht en heeft CDA-Eerste Kamerlid Elco Brinkman het over de kanker die hij tot twee maal toe overwon. Verbraak vraagt vervolgens goed door naar Brinkmans commissariaat bij tabaksgigant Philip Morris. Brinkman stopte hier wel mee, maar alleen maar omdat hij het niet zou kunnen combineren met het senatorschap.

Kijken in de ziel. Politici - Andr? Rouvoet en Wouter Bos

(Voormalig ChristenUnie-voorman André Rouvoet (l) en ex-PvdA-leider Wouter Bos (r) komen allebei aan het woord in het boek. Ze zaten samen met Jan Peter Balkenende (m) in kabinet Balkenende IV)

Dat de termen links en rechts niet veel meer betekenen voor de meeste politici is wellicht weinig verrassend, maar uit het boek blijkt ook dat, aldus Wouter Bos, liberalen om mensen geven terwijl socialisten om de mensheid geven, waardoor ze soms hun dierbaren vergeten. Wat verder naar voor komt, is de grote werkdruk. Bos vertelt dat hij er na zijn vertrek uit de politiek een half jaar tot een jaar over heeft gedaan om de vermoeidheid kwijt te raken. Loodgieterstassen vol stukken gaan mee naar huis en moeten allemaal doorgenomen worden. Als het gaat over het aantal uren dat er per week aan het werk wordt besteed, is André Rouvoet helder. Volgens hem werkt een Kamerlid zeventig uur in de week. Bij een kleine fractie (zoals de ChristenUnie) is dat wat meer. Op de vraag of hier iets aan veranderde toen Rouvoet minister werd, is het antwoord: “Ja, toch wel. Ik ging meer werken.” Zo bezien is het wellicht niet gek dat zowel Marijnissen als VVD-mastodont Hans Wiegel ruiterlijk toegeven niet alle stukken te lezen omdat dat gewoonweg ondoenlijk is. Vooral als hij het hierover heeft met Marijnissen doet Verbraak met zijn (gespeelde?) naïviteit, zoals wel vaker het geval is, een beetje denken aan televisiedocumentairemaker Louis Theroux. Op dit soort momenten is het jammer dat je als lezer niet de blik van de verbaasde interviewer kunt zien.

Kijken in de ziel. Politici - Hans Wiegel

(ex-PvdA-leider Wouter Bos over rechtse mensen: "Het zijn ook in het algemeen buitengewoon ontspannen mensen met veel meer tijd voor elkaar, voor een glas, een sigaar en een goeie grap." Op de foto: VVD-kopstuk Hans Wiegel)

Een andere terugkerende vraag van Verbraak is wat democratie eigenlijk is. Is het 'meeste stemmen gelden'? En zo ja, betekent dat dan dat de doodstraf weer kan worden ingevoerd of de democratie zichzelf af kan schaffen? De meeste politici moeten tot hun spijt concluderen dat dan inderdaad de doodstraf moet worden ingevoerd en democratie moet worden afgeschaft. En wat moeten we dan? Hierop heeft Wouter Bos, met dank aan oud-PvdA-minister Klaas de Vries, het antwoord: “dan ga je in het verzet.” Net als de opmerking van Jan Marijnissen dat democratie niet voor bange mensen is, geeft dit citaat aan dat politici idealen hebben en het land een bepaalde richting in willen krijgen omdat ze de samenleving beter, mooier en gelukkiger willen maken.