10 november 1945 – Operatie Jack Boer

Exact 76 jaar geleden, op 10 november 1945, bevrijdde Jack Boer tijdens de Bersiap op spectaculaire wijze 2.384 ten dode opgeschreven Nederlanders uit de beruchte Werfstraatgevangenis in Soerabaja, voormalig Nederlands-Indië. De Nederlanders werden daar gegijzeld door Indonesische terroristen, die op het punt stonden om de Nederlanders te vergiftigen en vervolgens levend te verbranden.

Alhoewel Boer kapitein was bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) moest hij zijn huzarenstuk noodgedwongen uitvoeren in Engels uniform. Boer werd daarbij geassisteerd door 10 Engelse Gurkhas en wist daarmee de Indonesische overmacht op miraculeuze wijze te trotseren. In totaal sneuvelde 1 Gurkha bij de reddingsoperatie. Alle Nederlanders overleefden de actie. Om onverklaarbare redenen hebben Boer en zijn peloton nooit erkenning gekregen van de Nederlandse overheid voor de operatie en de getoonde moed. Onder Indische Nederlanders is Boer echter een held.

Bersiap (1945-1946) is Maleis voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie van Japan dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs in Nederlands-Indië. Gedurende deze uiterst gewelddadige periode zijn duizenden (Indische) Nederlanders op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs, vanwege hun Nederlandse en/of Europese afkomst. Het exacte aantal Nederlandse slachtoffers is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten.

Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het geweld tegen én de moordpartijen op de burgerbevolking stopten niet na 1946, maar ging door tot eind jaren 40. Medio 1947 was er opnieuw sprake van een explosie van geweld, die ook wel wordt aangeduid als de Tweede Bersiap. In tegenstelling tot Nederland heeft Indonesië nooit kritisch gereflecteerd op de door haar onderdanen gepleegde misdaden jegens weerloze burgers, ondanks herhaaldelijke oproepen daartoe. Indonesië weigert dit tot op de dag van vandaag.