Inhaalzorg door COVID-19: 170.000 tot 210.000 patiënten wachten op operatie

Naar verwachting moeten Nederlandse ziekenhuizen en klinieken tussen de 170 en 210 duizend operaties inhalen. Dat is zo’n 11-14% van het aantal operaties dat normaal gesproken in een jaar plaatsvindt. Dat blijkt uit nieuwe berekeningen van de Nederlandse Zorgautoriteit in de eerste Monitor Toegankelijkheid van Zorg, over de gevolgen van de corona-uitbraak voor de medisch-specialistische zorg, de ggz en de vervolgzorg. Het totaal aantal operaties dat minder is gedaan in de ziekenhuizen sinds maart 2020 becijfert de NZa op 340 tot 380 duizend. Dit betekent dat 40-50% van de zorg die minder is gedaan niet hoeft te worden ingehaald.

Dat komt bijvoorbeeld doordat tijdens de lockdowns sprake was van minder letsel (zoals botbreuken en sportblessures) en minder infecties (bovenste luchtwegen en middenoor), klachten zijn overgegaan en terugkerende behandelingen niet ingehaald hoeven te worden. De 5 operaties die in aantallen het meest moeten worden ingehaald, zijn: staar- en nastaaroperaties (18% van de totaal geschatte inhaalzorgvraag), heup- en knievervanging (9%), liesbreuken en andere buikwandbreuken (7%), operaties bij spataderen (3%), en operaties bij vrouwen met incontinentieklachten en/of een verzakking (3%).

Zomer
In de zomerperiode is de corona-druk in ziekenhuizen blijven bestaan. De vierde golf en de huidige stabilisatie van het aantal coronapatiënten op de intensive cares en in klinieken leidt ertoe dat er nog altijd sprake is van druk op de (kritiek) planbare zorg. We zien dat de productie in de ziekenhuizen in de maand juli vergelijkbaar is met dezelfde periode vóór de pandemie.

Dit betekent dat ziekenhuizen zoveel mogelijk hebben geprobeerd de planbare zorg doorgang te laten vinden. Ondanks de coronadruk en de verloven van zorgprofessionals. Dit geldt ook specifiek voor de behandelingen die tijdens de pieken van de pandemie vaak zijn uitgesteld, zoals (na)staaroperaties en knie- en heupvervanging. Dat sluit aan bij wat we horen over de zorg die de afgelopen tijd in zbc’s is geleverd. Dit is een compliment aan alle zorgprofessionals waard.

Verwijzingen
We zien dat sinds april 2021 het aantal verwijzingen terug is op het niveau van vóór de pandemie. Huisartsen spannen zich tot het uiterste in om, ondanks tekorten in personele bezetting, patiënten zo goed mogelijk te helpen en indien nodig door te verwijzen. We zien dat huisartsen steeds vaker doorverwijzen naar zbc’s.

Wachttijden
De wachttijden in juli voor medisch-specialistische zorg waren redelijk stabiel. Wel zijn veel wachttijden nog langer dan de treeknorm. Ook zien we een opvallende stijging voor de poliklinische wachttijden. Daar overschrijden in juli meer wachttijden de treeknorm. Regionaal zijn er flinke verschillen. Mogelijke knelpunten zitten met name bij behandelingen die al lange wachttijden kennen en die veel zijn uitgesteld door corona, bijvoorbeeld de knie- en heupvervanging en stressincontinentie. De wachttijden hiervoor liggen overal boven de treeknorm. Voor de andere behandelingen verschilt het per regio.

Op de site van ZorgkaartNederland kunnen patiënten hun wachttijd zien per ziekenhuis en zbc. Daarnaast nemen ziekenhuizen contact op met patiënten die op een wachtlijst staan over wanneer zij behandeld kunnen worden. Patiënten die eerder zorg willen, kunnen contact opnemen met hun zorgverzekeraar voor zorgbemiddeling. De zorgverzekeraar kijkt dan of er in een ander ziekenhuis of zbc eerder plek is.

Monitor
De Monitor Toegankelijkheid van Zorg; Gevolgen van Covid-19, heeft tot doel om een actueel beeld te geven van de toegankelijkheid van de zorg en de impact die het coronavirus daarop heeft gehad en nog altijd heeft. We zullen deze monitor maandelijks uitbrengen. We werken daarvoor samen met zorgaanbieders, zorgprofessionals en zorgverzekeraars om een steeds scherper beeld te krijgen van waar de grootste knelpunten in de toegankelijkheid zitten.

Dit beeld blijven we verfijnen. Tot nu toe gebruikten we historische data om de actuele inhaalopgave zo goed mogelijk te schatten. Voor de volgende monitor willen we actuele data toevoegen, bijvoorbeeld hoeveel operaties ziekenhuizen op dat moment op de planning hebben staan, om zo de huidige situatie nog beter in beeld te krijgen. Het gaat dan zowel om patiënten van wie zorg is uitgesteld als van patiënten die zich melden met een nieuwe zorgvraag. Bij het inhalen van de zorg moeten zorgaanbieders steeds de balans zoeken tussen het opvangen van coronapatiënten en andere acute zorgvragen, het herstellende zorgpersoneel en de inhaalzorg. De in de rapportage genoemde getallen over de inhaalopgave zijn schattingen en willen we de komende tijd aanscherpen. Samen met de Patiëntenfederatie zorgen we er ook voor dat deze inzichten gedeeld worden met patiënten, zodat zij hiermee hun voordeel kunnen doen.

Het is van belang om bij opschaling van de planbare zorg in de ziekenhuizen en zbc’s ook oog te houden voor de toegankelijkheid van vervolgzorg, zoals wijkverpleging en fysiotherapie. We zien hier op dit moment nog geen knelpunten, maar blijven dit nauwgezet volgen.