Bevolkingsonderzoeken tonen hoge deelnametrouw en vroege opsporing

Uit de monitors over 2018 blijkt de stabiliteit en effectiviteit van de bevolkingsonderzoeken naar kanker. Deelname en vooral deelnametrouw zijn belangrijk om (voorstadia van) kanker vroeg op te sporen en te behandelen.

Bevolkingsonderzoek spoort darmkanker vroeg op
Met het bevolkingsonderzoek kan darmkanker worden voorkomen of in een vroeg stadium worden ontdekt en behandeld. Vroeg ontdekken geeft een grotere kans op genezing. In 2018 hebben ruim 1,5 miljoen vrouwen en mannen meegedaan. Er zijn ruim 3.700 darmkankers gevonden en ruim 20.000 voorlopers van darmkanker.

Het aantal deelnemers aan het bevolkingsonderzoek darmkanker is stabiel en hoog in de eerste ronde (73%) en in vervolgronden (78%). In vervolgronden zijn bij minder mensen (voorlopers van) darmkanker ontdekt. Dit is volgens verwachting en toont het effect van een hoge deelnametrouw. Met de test in het bevolkingsonderzoek wordt ongeveer 85% van de darmkankers opgespoord. Dit resultaat is gebaseerd op deelnemers die voor de eerste keer deelnamen aan het bevolkingsonderzoek. De vervolgrondes moeten uitwijzen of de gevoeligheid van de test zo hoog blijft en of het risico op het ontdekken van kanker tussen twee deelnamerondes in laag blijft.

Het aantal mensen dat is doorverwezen voor een kijkoperatie na een vervolgronde is in 2018 lager. Het aantal lichte, matige en ernstige complicaties daalde in 2018. Er zijn 5 fatale complicaties gemeld. Het is lastig te duiden of dat komt door meer complicaties op zich, of omdat er meer instellingen complicaties melden.

Deelname trouw hoog bij bevolkingsonderzoek borstkanker
Met het bevolkingsonderzoek wordt borstkanker vaker vroeg ontdekt bij vrouwen van 50 tot en met 75 jaar. Het aantal deelnemers aan het bevolkingsonderzoek borstkanker is met 976.000 vrouwen iets afgenomen naar 76,6%. Ruim negen van de tien vrouwen (91,5%) blijven trouw meedoen in vervolgronden. In 2018 werden er per 1.000 onderzochte vrouwen 22 doorverwezen voor nader onderzoek. Bij de helft van deze vrouwen was er direct een verdenking op borstkanker. Bij de andere vrouwen was er te weinig informatie op de borstfoto voor een goede beoordeling, daarom was vervolgonderzoek nodig.

In 2017 werden ongeveer 6.800 gevallen van borstkanker opgespoord binnen het bevolkingsonderzoek, waarvan 21% een behandelbaar voorstadium van borstkanker betrof.

Van de doelgroep is 96,4% binnen het beoogde jaar uitgenodigd. De tijd tussen twee onderzoeken is iets toegenomen. Dit heeft te maken met het personeelstekort waardoor er minder screeningslaboranten zijn om borstfoto’s te maken. Op dit moment worden de effecten van het personeelstekort op het bevolkingsonderzoek in kaart gebracht. Het doel van maatregelen is om de vertraging in het uitnodigen te beperken.

Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker stabiel
In 2018 hebben ruim 460.000 vrouwen deelgenomen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Dat is 57,6% van de doelgroep en is iets hoger dan in 2017. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ) onderzoekt de redenen en barrières om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De resultaten van het onderzoek zijn begin 2020 bekend.

Bij 9,5% van de deelneemsters is het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken (hrHPV hoog risico Humaan papillomavirus : hoog risico Humaan Papilloma Virus) gevonden. Van alle deelneemsters is 3% verwezen naar de gynaecoloog, dat zijn bijna 14.000 vrouwen. Bij ruim 5.000 vrouwen is een voorstadium van baarmoederhalskanker opgespoord. De verwijzingen worden nader onderzocht, met als doel dat minder vrouwen onnodig worden doorverwezen.

Van alle deelnemende vrouwen maakte 7% gebruik van de zelfafnameset. De zelfafnameset wordt door vrouwen van alle leeftijden gebruikt.

De bevolkingsonderzoeken darmkanker, borstkanker en baarmoederhalskanker vallen onder de regie van het RIVM. De monitors van de bevolkingsonderzoeken worden in opdracht van het RIVM verricht door het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Het doel van de monitors is om de kwaliteit van de bevolkingsonderzoeken te bewaken en te verbeteren.

Bevolkingsonderzoek (Foto: Interpretatie)