'Stap naar de rechter moet makkelijker'

"Als ons rechtssysteem optimaal functioneert, is de rechter altijd in de buurt. Toch weten u en ik dat het niet altijd zo werkt." Henk Naves, de nieuwe voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, pleitte gisteren in zijn nieuwjaarstoespraak voor verbetering van de toegang tot de rechter door onnodige drempels weg te nemen.

Drempels
Op dit moment is de rechter niet altijd goed bereikbaar, stelt Naves. Bijvoorbeeld omdat zaken buiten de rechter om worden afgedaan of niet vooraf, maar juist achteraf aan de rechter worden voorgelegd. ˜De beweegredenen zijn nobel, vaak wil men het proces versnellen en de rechter ontlasten. Maar is het niet juist de rechter die met zijn mogelijkheden tot maatwerk, rekening houdend met alle omstandigheden van het geval hierover zou moeten gaan?"

De voorzitter van de Raad vindt het in dit licht een goede zaak dat het kabinet werk wil maken van het verlagen van de griffierechten (de kosten om een rechtszaak te kunnen voeren). Ook de toekomstige rol van de rechter bij de beoordeling van megaschikkingen is een voorbeeld waarbij de toegang tot de rechter wordt hersteld, vindt Naves.

Verantwoordelijkheid
Maar ook de Rechtspraak zelf moet zijn verantwoordelijkheid nemen om de toegang tot de rechter te verbeteren. Zo verwachten mensen dat ze hun zaken online kunnen regelen. Daarom werkt de Rechtspraak stap voor stap toe naar volledige digitale toegankelijkheid. Maar goede toegang betekent volgens Naves ook: snelle toegang. Daarom blijft de aanpak van de doorlooptijden (de tijd die het kost om een rechtszaak te voeten) prioriteit.

Risico's nemen
Naves gaf in zijn toespraak aan waarom laagdrempelige toegang tot de rechter zo belangrijk is voor een maatschappij. Als mensen weten dat ze altijd bij een onafhankelijke en onpartijdige rechter terecht kunnen, durven ze risico's te nemen. Het gaat om erg wezenlijke zaken, zoals het sluiten van contracten tussen bedrijven. Maar iemand durft bijvoorbeeld ook de verandering van een bestemmingsplan aan te vechten, omdat hij weet dat de stem van een burger voor de rechter net zoveel waard is als die van de overheid.

Toegankelijk en effectief
In zijn toespraak noemt Naves tal van initiatieven waarmee de Rechtspraak probeert het werk van de rechter zo toegankelijk en effectief mogelijk te maken. "Neem de Haagse wijkrechter. Een rechter die middenin de wijk, in samenwerking met de gemeente, ruziënde partijen bij elkaar brengt. Snel, goedkoop en vooral erg dichtbij." Maar ook de vernieuwde aanpak van huiselijk geweld door de rechtbank Rotterdam en tal van lokale organisaties, en de plannen voor een community court van de rechtbank Oost-Brabant werden genoemd.

Geen onrecht accepteren
"De wereld van het recht is dynamisch en de eisen die de maatschappij stelt, zullen altijd veranderen. Wij moeten aanvoelen wat een veranderende samenleving van ons vraagt." Naves vraagt daarom de maatschappelijke partners van de Rechtspraak om hierover mee te denken. "Zodat we samen blijven zoeken naar manieren waardoor niemand onrecht hoeft te accepteren."