Opsplitsing Tsjechoslowakije: een succesverhaal

Als Schotland donderdag voor onafhankelijkheid kiest kan Groot-Brittannië wellicht een voorbeeld nemen aan de vriendschappelijke opsplitsing van Tsjechoslowakije, op 1 januari 1993. De opsplitsing, de 'fluwelen echtscheiding' genoemd, deed in niets denken aan de afscheidingsoorlogen die in Joegoslavië woedden. De scheiding verliep net zo vreedzaam en soepel als de Fluwelen Revolutie, die in 1989 een eind maakte aan de communistische heerschappij in Tsjechoslowakije en wordt zelfs door haar tegenstanders als een succes beschouwd.

GESCHIEDENIS

Tsjechoslowakije werd gevormd door twee delen van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk, dat in 1918 ten onder ging in de vlammen van de Eerste Wereldoorlog. Tussen de twee wereldoorlogen was het land een stabiele democratie, daarna viel het ten prooi aan Hitler en na de Tweede Wereldoorlog werd het communistisch.

Aan de basis van de opheffing lagen geschillen over politieke en economische hervormingen na de val van het communisme. Waar voor de Tsjechen de invoering van een marktgerichte economie niet snel genoeg kon gaan, verzetten de Slowaken zich tegen snelle veranderingen. Slowakije, een minder ontwikkelde regio met 5,4 miljoen inwoners, werd hard getroffen door de marktgerichte hervormingen van de regering in Praag, veel harder dan het welvarender Tsjechië, waar tien miljoen mensen woonden. De twee landsdelen besloten uiteen te gaan, waarbij de bezittingen van het land tussen Tsjechië en Slowakije werden verdeeld naar een ratio van 2:1. Hoewel de scheiding soepel verliep, hadden velen er moeite mee dat er geen referendum aan het besluit ten grondslag lag.

MUNTEENHEID

De Slowaken wilden de gezamenlijke munt handhaven, maar economische verschillen leidden ertoe dat de monetaire unie al na vijf weken uiteenspatte. Na 8 februari hadden de mensen vier dagen de tijd om al hun geld op de bank te zetten. Bankbiljetten werden voorzien van een Tsjechisch dan wel een Slowaaks stempel. De operatie verliep zonder problemen en wordt nog altijd gezien als een succes waar een voorbeeld aan genomen kan worden.

STAATSSYMBOLEN

De nationale vlag leidde tot enig geruzie, toen de Tsjechische Republiek besloot de vlag van Tsjechoslowakije te blijven voeren. De volksliederen leverden minder problemen op: het Tsjechische couplet uit het federale volkslied werd het Tsjechische volkslied en de Slowaken namen het Slowaakse couplet over, waar ze een nieuw couplet aan toevoegden. Iets soortgelijks gebeurde met het nationale wapen: de leeuw vormt nu het wapen van Tsjechië en Slowakije, een rooms-katholiek bolwerk, behield zijn dubbelkruis.

EFFECT

Vaclav Havel, voormalig dissident toneelschrijver en de leider van de Fluwelen Revolutie, was aanvankelijk tegen de opsplitsing en trad in juli 1992 af als president van Tsjechoslowakije, maar gaf tien jaar later toe dat het een goed besluit was geweest om uiteen te gaan. "De Tsjechen en Slowaken voelen zich nu misschien wel meer verbonden dan ooit." De twee landen onderhouden tot de dag van vandaag uitstekende betrekkingen en vormen bondgenoten binnen de Europese Unie en de NAVO.

De economische ramp die velen Slowakije in het vooruitzicht hadden gesteld bleef uit. Onder de autoritaire premier Vladimir Meciar vlotte het niet erg met de hervormingen, maar na diens vertrek, in 1998, kwamen die er alsnog en ontpopte Slowakije zich tot de snelst groeiende economie van Europa. In 2009 voerde het land de euro in. De meer eurosceptische Tsjechen hebben dat nog altijd niet gedaan.