Consument kan niet vertrouwen op veiligheid vlees
De veiligheid van het vlees in de Nederlandse schappen is niet gewaarborgd. Het slachtproces in Nederland biedt te weinig garanties om te voorkomen dat onveilig vlees de consument bereikt. Dat komt door de terugtredende overheid, waardoor de slager zijn eigen vlees keurt, concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid woensdag.
"De overheid is er ten onrechte van uitgegaan dat het bedrijfsleven meer verantwoordelijkheid voor voedselveiligheid zou nemen", aldus de raad. Economische factoren wegen daar vaak zwaarder dan de wil om de veiligheid te waarborgen.
Vleesproducenten zien de NVWA vooral als een dienstverlener en niet als een waakhond. Dat komt doordat zij zelf opdraaien voor de toezichtskosten. Als vanwege een schandaal meer controle nodig is, leidt dat meteen tot hogere kosten voor de bedrijven en hierdoor vinden zij dat ze als 'klant' eisen mogen stellen. Hierdoor heeft de NVWA volgens de onderzoeksraad sterk aan gezag ingeboet.
In het rapport maakt de onderzoeksraad gehakt van de vleessector. Hygiëneregels zouden tijdens de slacht vaak niet worden gevolgd. Dat zou onder meer uit routine, een gebrek aan opleiding en door tijdsdruk gebeuren. "Bedrijven gaan ervan uit dat er geen tekortkomingen zijn zolang de publieke toezichthouder niet ingrijpt."
Ook geïmporteerd vlees is niet veilig, omdat niet alle landen de voedselveiligheid goed in de gaten houden. "De steekproefsgewijze controles aan de buitengrenzen van de EU zijn te mager om de veiligheid van vlees uit niet-EU-landen te garanderen", schrijft de raad in het onderzoek Risico's in de Vleesketen.
Fraude met vlees komt volgens de onderzoeksraad veel voor. Hele partijen vlees veranderen op papier plotseling van samenstelling. Zo wordt afvalvlees omgekat naar vlees voor menselijke consumptie. Het paardenpaspoort is ook fraudegevoelig, waardoor de herkomst van paarden niet vaststaat.
De gevolgen voor de volksgezondheid zijn volgens de onderzoeksraad niet duidelijk. "Er is te weinig bekend over het aantal mensen dat ziek wordt van vlees. Wel staat vast dat slechts een zeer klein deel van het werkelijk aantal zieken in de officiële statistieken terechtkomt."
Het is moeilijk de situatie te verbeteren. Europese regels eisen van bedrijven dat ze veilig vlees produceren. Een grote verantwoordelijkheid wordt echter bij de overheid gelegd. Hierdoor kunnen bedrijven zich achter de overheid verschuilen. Zo zouden importeurs in Nederland zelf weinig controles uitvoeren op vlees omdat ze dat een taak van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vinden.
Ook is het toezicht vooral gericht op hygiëne en diergezondheid, maar niet op fraude. Veel bedrijven zijn volgens de onderzoekers niet bereid garant te staan voor de voedselveiligheid als ze daar niet toe worden gedwongen. "De sector is momenteel niet geschikt voor verregaande private regulering."
Het toezicht van de NVWA zou ook te wensen over laten. Door 'voortdurende reorganisaties en bezuinigingen' zijn er nog maar beperkte middelen om effectief op te treden in de vleesketen.
Om de veiligheid van vlees te verbeteren moeten de overheid en het bedrijfsleven zich daar volgens de onderzoeksraad samen verantwoordelijk voor gaan voelen. Daarvoor moet meer informatie worden uitgewisseld. Ook moet beter te herleiden zijn waar producten vandaan komen. De NVWA moet meer onaangekondigde bezoeken brengen om na te gaan of volgens de afgesproken normen wordt gewerkt. Ook moet er meer aandacht komen voor fraude, waarbij de NVWA kan samenwerken met andere opsporingsdiensten.
Inspecteur-generaal Harry Paul van de NVWA stelde vorige week in Het Financieele Dagblad dat het de vleessector aan 'ethisch besef' ontbreekt. Volgens hem worden bewust grenzen opgezocht in de hoop niet gepakt te worden. Hij wees ook op de beperkte mogelijkheden van de NVWA. Het zou jaren duren voordat het toezicht weer op orde is.