FOK!toen: CIA-staatsgrepen (2)

FOK!toen zet vandaag de lijst van gelukte en mislukte CIA-staatsgrepen voort. Vorig stuk eindigde in Brazilië, 1964. Dit stuk pakt de lijst weer op vanaf het jaar daarna: in 1965 werd Soekarno afgezet.

Indonesië, 1965
Soekarno koos in de jaren vijftig en zestig bewust geen partij in de Koude Oorlog, dit tot ergernis van de VS. In 1961 richtte hij samen met onder anderen de presidenten van Egypte, Joegoslavië en India de zogeheten Beweging van Niet-Gebonden Landen op. Hoewel tegenwoordig het merendeel van alle landen lid is, vielen een aantal landen (in de sixties of later) alsnog onder de invloedssfeer van Rusland of de VS. Dit mede dankzij regime change. 

In 1965 droegen VS en CIA de militaire coup van Soeharto dan ook een warm hart toe. De kersverse dictator zou beginnen met het uitmoorden van ongeveer een miljoen politieke tegenstanders (studenten, communisten, socialisten en andere minderheden). Ook wist hij eind jaren zeventig de op de Holocaust na verhoudingsgewijs grootste volkerenmoord van de 20e eeuw te bewerkstelligen.

Niet alleen waren vrijwel alle wapens eerder al geleverd door de VS, president Carter besloot op het hoogtepunt van de genocide op de Timorezen in 1978 (toen die wapens kapot raakten en er nieuwe nodig waren) scheepsvrachten nieuwe wapens en munitie te leveren. De Westerse media zwegen de hele genocide overigens dood terwijl de exact tegelijkertijd plaatsvindende genocide door de Rode Khmer breed uitgemeten werd – pas vanaf de jaren tachtig en negentig kwam er geleidelijk meer aandacht voor het lot der Timorezen.

Tanks in de straten van Athene, 21 april 1967. 

Griekenland, 1965; 1967
Vorige week vertelde FOK!toen over het conflict op Cyprus, waar ook de Griekse junta een grote rol in speelde. Die kwam aan de macht in maart 1967 na een geslaagde tweede coup, enkele maanden voor de geplande verkiezingen waar hoogstwaarschijnlijk een zeer liberale socialist verkozen zou worden. De eerste staatsgreep mislukte twee jaar eerder maar werd eveneens gesteund door de VS.

Italië en Griekenland werden al tijdens WO2 aangewezen als landen die absoluut binnen de Amerikaanse invloedssfeer moesten blijven en/of komen. Aardolie werd via de TAPLINE [zie Syrië, 1949] vanuit het Midden-Oosten naar de Middellandse Zee gepompt en daarvandaan getransporteerd richting West-Europa en de VS. Controle over die zee was van het hoogste belang om hegemonie te behouden, stelden adviseurs van Roosevelt destijds al – maar over dit opdelen van de wereldkaart tussen de Geallieerden van toen en de gevolgen ervan tot op de dag van vandaag lees je binnenkort meer.

Chili 1970-'73: Speeltuin van wildwestkapitalisme
Om het verhaal van Chili te vertellen moeten eerst de Chicago Boys ter sprake komen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de boeken van Chomsky en Klein. De econoom Milton Friedman had de decennia vóór 1973 op de Universiteit van Chicago een nieuwe economische theorie onderwezen aan jonge Chileense studenten. In 1976 won Friedman er een Nobelprijs voor. Het project begon met Chilenen in 1953 en werd gesponsord door de Ford Foundation, die ook de fikse uitbreiding vanaf '65 naar andere Zuid-Amerikaanse landen betaalde.

In 1963 was er al sprake van een 'Mini-Chicago' op de Katholieke Universiteit van de Chileense hoofdstad Santiago. Het probleem voor het Amerikaanse bedrijfsleven was dat veel landen wereldwijd probeerden hun natuurlijke hulpbronnen zelf te houden, hun landbouwgrond onder de eigen burgers te verdelen, onderwijs, zorg en wonen boven winsten en nauwe samenwerking met het Westen verkiezend.

Niet alleen werden deze tendensen richting verzorgingsstaten communistisch genoemd, men vreesde vooral dat eventueel succes van zo'n zelfstandig land zou kunnen overslaan naar landen eromheen (met zoals in de vorige FOK!toen al besproken, vaak zeer directe negatieve gevolgen voor Westerse bedrijven). De Chicaco Boys zouden daar in Zuid-Amerika een generatie lang verandering in brengen.

Enorme crisis maakt enorme verandering mogelijk
Friedman stelde dat “alleen een crisis – daadwerkelijk of zo ervaren – zorgt voor echte verandering. Als die crisis plaatsvindt, zal actie ondernomen worden aan de hand van de ideeën die de rondte doen.” “Een nieuwe regering heeft zes tot negen maanden om grote veranderingen te brengen; als ze die gelegenheid niet grijpt zal ze niet nog een kans krijgen.” De Chicago Boys verzorgden kortom het raamwerk aan ideologie en na de staatsgreep zou de nieuwe dictator, Pinochet, zo snel mogelijk het hele pakket aan maatregelen er doorduwen.

Eerst kwam er de coup. Toen Salvador Allende in 1970 op democratische wijze president werd was president Nixon direct ontstemd. Al vanaf het prilste begin probeerden de VS op alle mogelijke manieren Allende te lozen. Zonder resultaat. Men begon Chileense hoge militairen te benaderen om het idee van een coup te suggereren. De plannen werden langzaam opgebouwd, Nixon schoot 700.000 dollar voor en drie jaar later was het dan zover.

Schoktherapie: schok van 3200 doden
Op 11 september 1973 werd Allende afgezet in een extreem gewelddadige staatsgreep – schoktherapie heet niet voor niets schoktherapie, er was altijd een grote schok nodig om het volk mee (of angstig) te krijgen. Dus werden door generaal Augusto Pinochet handlangers naar alle uithoeken van het land gestuurd om tegenstanders uit te moorden en te martelen. De gruwelcampagne duurde relatief kort, maar wordt tot op heden de Karavaan des Doods genoemd. In vier dagen tijd werden er ruim 3200 mensen vermoord.

De economische kant van schoktherapie, verre van compleet samengevat: zie het als radicaal kapitalisme. In no-time worden staatsbedrijven geprivatiseerd, subsidies voor wonen, werken, zorg en onderwijs afgeschaft, industrie en pensioenen opgedoekt, prijsregulering losgelaten, belastingen voor de hoogste inkomens en multinationals teruggeschroefd naar praktisch niets, de markt volledig opengegooid naar het buitenland, programma's om grond en grondstoffen verplicht binnenslands te houden worden direct gestopt, burgerbeschermende wetgeving als minimumloon en maximale werkduur worden afgeschaft en het land werd afhankelijk gemaakt van import.

Economen: Chili 'orgie van automutilatie'
Gevolg? In één jaar kromp de economie van Chili 15 procent en steeg de werkloosheid van 3 naar 20 procent. Zelfs het rechtse blad The Economist noemde het 'een orgie van automutilatie'. Ik kan met Naomi Klein's 'Shock Doctrine' op mijn bureau nog pagina's doorschrijven, maar laten we het houden op een kort samengevat 'schoktherapie is het expres tot de grond toe vernietigen van een land, verzorgingsstaat, industriële capaciteit en eigen zeggenschap.'

Van een succesvol ontwikkelend land dat steeds minder hulp van buiten nodig heeft of wenst, wordt in enkele jaren een compleet afhankelijke, armoedige en dictatoriale bananenrepubliek gemaakt met Chicago Boys als ministers en een dictator wier volle zakken en gaten in handen slechts luisteren naar het geluid van ritselende dollarbiljetten. Pinochet bestelde direct een heel wagenpark aan vergulde gepantserde Mercedessen met kogelwerend glas. Overigens klom de economie van Chili vanaf '85 uit het dal en loopt nog steeds een discussie of Friedmans theorieën uiteindelijk goed of slecht voor een land zijn.

In de afgelopen 15 jaar hebben een heel aantal Zuid-Amerikaanse landen het juk van dictatoriaal neoliberalisme afgeworpen. Hoewel FOK!toen geenszins stelt dat de regeringen die omvergeworpen werden altijd lieverdjes waren, waren de erop volgende regeringen praktisch altijd slecht voor de bevolking, slecht voor de verzorgingsstaat en slecht voor vrijheid, burgerrechten en democratie.

FOK!toen zal in de nabije toekomst meer uitgebreid schrijven over de motieven áchter de Koude Oorlog, die achteraf feitelijk al begon in 1917 bij het uitbreken van de Russische Revolutie. Eerst zullen echter de VS-staatsgrepen stuk voor stuk behandeld worden, van de schoktherapie in Chili tot de huidige Arabische Lente. Daarover morgen meer.

Politieke Zweedse hiphopswingjazz over Chili
Er is verrassend weinig kritische muziek rondom de huidige crisis verschenen. Waar je zou verwachten dat de tienduizenden euro's die elke Westerse burger plots geforceerd betaalde aan de banken alleen al enig... ongenoegen zouden bewerkstelligen in de muziekindustrie, blijft het grotendeels onontgonnen terrein. Niet in Zweden. De zeer geëngageerde hiphopswingjazzband Movits! maakt vrolijk klinkende, grappig geschreven maar vaak bloedserieuze maatschappelijke nummers.

Met een slechte Engelse vertaling en Google Translate van Zweeds naar Nederlands maakte ik de vertaling hieronder van het nummer 'Balaclavaboogie'. Het is aan te raden om de band drie minuten de tijd te geven. Het is hier op YouTube te luisteren. 

Ik dacht dat de problemen allang over waren, maar –
(Ze komen en ze komen opnieuw)
Weer vastgeraakt in een vicieuze cirkel, terwijl dat niet had moeten gebeuren –
(Ze komen en ze komen opnieuw)
Over het systeem pratend alsof het omnipotent was, alsof –
(Ze komen en ze komen opnieuw)
Druk mijn gouden munten en peso's in de kelder zodat –
(Ze komen en ze komen opnieuw)

In biljetten van 100 kronen, precies zoals een dokter
Medicatie voorschrijft wanneer je depressief bent
Hoewel we goedkope crack krijgen, werkt het misschien
Injecteren, shocktherapie, Santiago '73, New Orleans
Vanzelfsprekend word je paranoïde als de bazen gekleed gaan als Remington Steele (…)

Het wordt gezegd dat het beter is om een bank te beroven dan er één te stichten
Tegenwoordig is het godverdomd ongelooflijk waar men mee weg kan komen
Bel China, ons goud raakt op
Bel China, zouden we het op krediet kunnen krijgen?

Want als de speculaties verprutst zijn, wie lacht er dan tot aan de Zweedse Bank,
[Wie] schopt diegenen neer die het minst waard zijn en wiens bonus is groter dan Tanzania?
Een bankrover is niet iemand die een bank berooft, een bankrover is een bank die een land berooft
(…) We nemen wat we pakken kunnen en plunderen de planeet tot op de laatste dollar,
Eten mensenvlees en drinken olie
Dat is hoe het is in een wereld vol met [bedrijven als] Goldman Sachs (…)