FOK!toen: 'Proms' bestaan 118 jaar

Vandaag in 1895 zouden de allereerste Proms beginnen. In de 118 jaar erna groeide het muziekfestival uit tot het grootste nationalistische festijn van het hedendaagse Verenigd Koninkrijk. De eerste 45 jaar vonden de Proms plaats in Queen's Hall:

Proms voor het eerst gehouden
LONDEN, 10-08-1895. In Londen werden al vanaf de 18e eeuw in stadsparken upperclass klassieke concerten gegeven. Bij deze 'promenadeconcerten' kon je rondlopen, roken, converseren, een hapje eten en een drankje drinken terwijl de muziek speelde.

De Londense impresario van de toen fonkelnieuwe (1893) Queen's Hall, Robert Newman (foto hieronder), merkte echter dat er voor het gewone volk maar weinig cultureels werd georganiseerd en dat er ook weinig interesse voor was.

Daarom besloot hij om vanaf dat jaar speciale 'Proms' te houden om de Londenaren voor weinig geld kennis te laten maken met klassieke muziek. Op 10 augustus van dat jaar ving het eerste van 49 geplande concerten aan, om te eindigen met de eerste van alweer 117 'Last Nights.' 

Een kennis van Newman, Henry Wood, was al vanaf het eerste jaar dirigent; dat bleef hij tot in de jaren veertig. Een buste van Wood siert nog steeds het podium als de Proms gespeeld worden.

Ter verheffing van het volk
Newmans doel was naar eigen zeggen: “Ik ga een reeks avondconcerten organiseren om het publiek met kleine stapjes bij te scholen. Eerst populaire muziek, vervolgens met een steeds hogere standaard tot ik een [groot genoeg] publiek gecreëerd heb voor klassieke en moderne muziek.”

In de 19e eeuw was het heel normaal om dit soort initiatieven te ontplooien. In de koloniën voelde men zich door de 'White Man's Burden' bijvoorbeeld verplicht om religie, scholing, infrastructuur en medische faciliteiten naar de 'niet Verlichte' delen van de wereld te sturen.

Enorm succes moest Brits (gefinancierd) blijven
En ook op het thuisfront werd in het Victoriaanse tijdperk dus geprobeerd om het volk op een hoger plan te tillen. Met succes. De Proms groeiden geleidelijk uit tot een ruim twee maanden durende reeks concerten die elke keer eindigde met de Last Night of the Proms, die tot op de dag van vandaag wordt beleefd als een bombastische, vaderlandslievende uiting van Britsheid.

Net voor de Eerste Wereldoorlog raakte de organisatie in financiële moeilijkheden maar men werd gered door de Amerikaanse bankier en filantroop Edgar Speyer. Speyer investeerde o.a. In de Londense metro, de Proms en expedities naar Antarctica. Hij was bevriend met componisten als Edward Elgar (o.a. 'Land of Hope and Glory'), Richard Strauss en Claude Debussy.

In 1914 werd de man door een lastercampagne in de media gedwongen afstand te doen van het archetypisch Britse volksvermaak wegens een hoogoplopende haat richting alles wat Duits was.

Queen's Hall → BBC en Royal Albert Hall
De concerten werden aanvankelijk gehouden in Queen's Hall. Die werd echter tijdens WO2 platgebombardeerd. Door de bombardementen moesten in een aantal oorlogsjaren een heel aantal concerten worden afgelast. Tijdens WO2 nam de BBC de Proms voor het eerst voor haar rekening en werden de concerten op diverse locaties gegeven, om uiteindelijk in de Royal Albert Hall (zie afbeelding onder en boven) te blijven.

De BBC organiseert de Proms tot op de dag van vandaag. Vooral de Last Night of the Proms wordt jaarlijks door tientallen miljoenen mensen bekeken. Op pleinen en in parken door heel het Verenigd Koninkrijk zingen bijeenvergaarde, in vaderlandslievende kledij gestoken Britten elk jaar weer dezelfde patriottische liederen, waaronder 'Jerusalem', 'God Save the Queen/King', 'Land of Hope and Glory' en 'Rule, Britannia.' (Zie hieronder bij luistertips.)

Proms in heel Europa succesverhaal
De Proms zijn als succesverhaal inmiddels overgeslagen naar verschillende andere landen. Vanaf 1985 worden ze in België georganiseerd, vanaf 1990 in Nederland. Ook Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Spanje, Frankrijk en Denemarken organiseren soortgelijke volksfestijnen.

Er wordt buiten het VK echter vaak wel een concessie gedaan door naast klassiek en/of patriottische liederen, ook popmuziek te spelen. De Proms begonnen dit jaar op vrijdag 12 juli en tellen 75 concerten. De laatste avond, die integraal op de BBC te zien is, zal op zaterdag 7 september plaatsvinden.

Tradities
In de bijna 120 jaar van haar bestaan is de Night of the Proms niet alleen een nationalistisch volksfestijn geworden, maar heeft het ook een hele set aan tradities ontwikkeld, vooral bij het spelen van 'Land of Hope and Glory.'

In het filmpje hieronder zie je enkele van die tradities duidelijk. De gastoeters en het gelach in het begin horen erbij, het massaal meeklappen (normaal een doodzonde bij klassiekconcerten) en op en neer hopsen, ook wel 'prommen' genoemd evenzo.

Morgen het slotstuk over de Opstand van Warschau. Mocht het stuk van vandaag wat kort lijken: dat klopt! Door een avonddienst vrijdag en een vroege dienst zaterdagochtend had ik helaas geen tijd om een uitgebreider stuk te onderzoeken en te schrijven.

Luisteren:
Wie benieuwd is hoe vaderlandslievend die Last Night wel niet is, wordt aangeraden onderstaande filmpjes te bekijken. Als Nederlander, wonend in een land dat niet dezelfde traditie van trots zijn op je vaderland hoog houdt, vind ik het elk jaar weer heel bijzonder om te zien.

Een brok in de keel en een verlangen naar eenzelfde soort trots op het vaderland zijn niet uitgesloten bij het kijken en luisteren naar een volk dat ruim zestig jaar na het uiteenvallen van hun Wereldrijk nog even trots lijkt te zijn op die gedeelde identiteit als men een eeuw geleden was.

Land of Hope and Glory (1902):
In 2006 werd voorgesteld dit het officiële volkslied van Engeland te maken. (Het voorstel ketste af.)

Land of Hope and Glory, Mother of the Free,
How shall we extol thee, who are born of thee?
Wider still and wider shall thy bounds be set;
God, who made thee mighty, make thee mightier yet,
God, who made thee mighty, make thee mightier yet.

Rule, Britannia (1740):
Wordt gezien als lijflied van de Britse Marine. 

When Britain first, at Heaven's command
Arose from out the azure main;
This was the charter of the land,
And guardian angels sang this strain:
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."

The nations, not so blest as thee,
Must, in their turns, to tyrants fall;
While thou shalt flourish great and free,
The dread and envy of them all.
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."

Still more majestic shalt thou rise,
More dreadful, from each foreign stroke;
As the loud blast that tears the skies,
Serves but to root thy native oak.
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."

Thee haughty tyrants ne'er shall tame:
All their attempts to bend thee down,
Will but arouse thy generous flame;
But work their woe, and thy renown.
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."

To thee belongs the rural reign;
Thy cities shall with commerce shine:
All thine shall be the subject main,
And every shore it circles thine.
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."

The Muses, still with freedom found,
Shall to thy happy coast repair;
Blest Isle! With matchless beauty crown'd,
And manly hearts to guard the fair.
"Rule, Britannia! rule the waves:
"Britons never will be slaves."