FOK!toen: Atoombom op Hiroshima bevolen

Vandaag in 1945 werd het bevel gegeven aan de bemanning van Enola Gay en enkele andere vliegtuigen, om morgenvroeg in de ochtend een atoombom op Hiroshima te gooien. Exit stad en 140.000 inwoners. De eerste test, twee weken eerder:

Bevel tot (atoom)bombarderen Hiroshima gegeven
WASHINGTON, 05-08-1945.  Vandaag werd via-via door president Truman bevolen morgenochtend een atoombom te gooien op Hiroshima. Het bevel kun je hieronder zien: "Bombs: Special." FOK!toen vertelt vandaag over het ontstaan van de atoombom, de eerste test op 16 juli en de voorbereidingen op het bombarderen van Hiroshima en Nagasaki. Morgen gaan we dieper in op het gooien van de bom(men) zelf, dan precies 68 jaar geleden. 

Het verhaal van de atoombom is er één van een mensheid die op het eindstation van duizenden jaren evolutie haar kennis, geld en wetenschap volledig steekt in elkaar zo kosteneffectief mogelijk uitmoorden. De Tweede Wereldoorlog was ondanks alle vreselijke conflicten die erop volgden, het dieptepunt van de menselijke beschaving, ofwel het hoogtepunt van het gebrek aan beschaving.

'Normal' bombing -> Firebombing -> Nuclear bombing
Geallieerden en Asmogendheden kwamen er beide al snel achter dat gewone bommen veel duurder waren en minder vernielden, dan brandbommen. Het punt is dat je zo hoog moet vliegen (met primitieve, onbestuurbare bommen) dat je nooit echt nauwkeurig bent. Dan is brandbommen mikken een goed idee: al raak je je doel niet, door de vuurzee die volgt zal je doel hoogstwaarschijnlijk alsnog opgeslokt worden.

Bij een vuurstorm trekt de hitte van de in één klap volledig in brand staande stad zó veel lucht aan dat er letterlijk stormen waaien richting het vuur met rukwinden van honderden kilometers per uur. Dit maakt de smeulende steden heter dan welke brand ook en zorgt effectief voor nog veel meer vernietiging dan een geïsoleerde brandhaard zou kunnen - relatief goedkope massamoord en -vernietiging, kortom.

Over en weer: totale vernietiging
Duitsland praktiseerde het proces al in onder andere Coventry [foto's hierboven] en Rotterdam [hieronder], waar 900 doden vielen en de binnenstad werd vernietigd; er werd gedreigd hetzelfde te doen in Utrecht. De Geallieerden demonstreerden vuurstormen in o.a. Hamburg (hele stad vernietigd; 43.000 doden) en Dresden (40 vierkante kilometer historische binnenstad vernield, 25.000 doden). Berlijn werd 363 keer gebombardeerd.

Halverwege de oorlog begonnen de Amerikanen vuurstormbormbardementen ook toe te passen op Japan. Ze dankten hun Heer voor een vijand die zijn steden praktisch compleet uit hout had opgebouwd. Tientallen Japanse steden werden met de grond gelijk gemaakt, inclusief Tokio [9/10-3-45]. Het overgrote deel van die stad werd in één vuurstorm verwoest - er vielen ruim 100.000 doden.

Van Hongarije naar Manhattan
De Joods-Hongaarse wetenschapper die begin jaren dertig aangaf dat nucleaire energie tot enorm krachtige explosies zou kunnen leiden, Leó Szilárd, probeerde later wanhopig te voorkomen dat de bom ooit gebruikt zou worden. Wetenschap kiest geen kant, de gebruikers van het eindproduct van wetenschap wel. Er móest een atoombom gemaakt worden voor de vijand het deed.

Nazi-Duitsland én de VS gingen beide al eind jaren dertig met het idee aan de slag om nog veel kostenefficiënter dan de vuurstormen al waren, elkaar compleet te kunnen vernietigen. De nazi's werkten o.a. in Noorwegen aan zwaar water, de VS richtten in augustus 1942 het Manhattan Project op.

In de drie jaar daarna zou Duitsland de oorlog verliezen en de VS 2 miljard dollar (tegenwoordig geld ongeveer 25 miljard euro) in het kernwapenprogramma steken. In tien minuten het Manhattan Project-verhaal uitgelegd krijgen door het uitstekende YouTubekanaal scishow? Klik hieronder op de afspeelknop.

Trinity-test: Blinden zien bom van 240 km afstand
Uiteindelijk maakte men vier bommen; één werd niet gegooid, twee vielen op Japan en één was de testbom: 'The Gadget' werd als allereerste atoombom ooit getest op 16 juli 1945 in in de woestijn van Los Alamos, New Mexico. De test heette 'Trinity' en op 240 kilometer afstand vertelden getuigen dat 'de explosie de lucht als de zon verlichtte.'

Zelfs een blinde vrouw die ook op 240 kilometer afstand was, vroeg 'wat is dat felle licht?' Tot op 20 kilometer afstand voelde men de enorme hitte van de explosie en schokgolf. Het felle licht werd zó ver opgemerkt, dat als de test in Amsterdam plaatsgevonden had, mensen 't zouden hebben gezien in de Benelux, oost-Engeland, noord-Frankrijk, west-Denemarken en west-Duitsland.

Op 50 kilometer afstand vloog piloot John Lugo een transportvliegtuig voor de US Navy. "Het leek alsof de zon opkwam in het zuiden. Wat een vuurbal! Het was zo fel dat de hele cockpit verlicht werd." De piloot vroeg via de boordradio om verklaring. Die kreeg hij niet. Er werd alleen gezegd: "Vlieg niet naar het zuiden."

'Ik ben de dood geworden, vernietiger van werelden'
De Joods-Amerikaanse directeur van het Manhattanproject, Robert Oppenheimer schijnt direct na de ontploffing gezegd te hebben: "It works." Twee jaar voor zijn dood in een interview in 1965 vertelde hij terwijl het verdriet, hopeloosheid en spijt van zijn gezicht spatten en hij probeert de tranen binnen te houden [filmpje hieronder]:

"We wisten dat de wereld niet meer hetzelfde zou zijn. Sommige mensen lachten. Sommige mensen huilden. De meesten waren stil. Ik moest denken aan een zin uit het Hindoe-geschrift Bhagavad-Gita. Vishnu probeert de Prins ervan te overtuigen dat hij zijn plicht moet doen, en om indruk op hem te maken neemt [Vishnu] zijn veelarmige gestalte aan en zegt: 'Nu ben ik de dood geworden, vernietiger van werelden.' Ik denk dat we dat allemaal op de één of andere manier dachten." 

Oppenheimers woorden zijn geciteerd uit een (discutabele) vertaling van '44 van het 5000 jaar oude Hindoe-epos Bhagavad-Gita. Eigenlijk staat er: "De Heer sprak; Ik ben de oud-geworden tijd, de vernietiger van de wereld, op weg om de wereld teniet te doen."



Een YouTube-reactie haalt Prediker 1:18 aan en schrijft: "'Wie veel wijsheid heeft, heeft veel verdriet [en wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart]' en je kunt dat duidelijk zien in de ogen van deze man. Oppenheimers droefheid raakt me heel diep."

'Ooit zullen mensen Los Alamos en Hiroshima vervloeken'
Bij de acceptatiespeech van de 'Excellence'-prijs die het leger hem toekende in november '45 zei Oppenheimer: "Als atoomwapens toegevoegd worden aan de arsenalen van een oorlogvoerende wereld, of aan de arsenalen van landen die zich op oorlog voorbereiden, dan zal er een tijd komen waarin de mensheid de namen van Los Alamos en Hiroshima zal vervloeken. De volkeren op deze aarde moeten zich verenigen of ze zullen vergaan."

In 1947 zou hij op de universiteit M.I.T. speechen: "Fysici hebben een merkwaardig intieme verantwoordelijkheid gevoeld om het realiseren van atoomwapens te suggereren, steunen, en uiteindelijk grotendeels te verwezenlijken. We kunnen niet vergeten dat deze wapens toen ze daadwerkelijk werden gebruikt, de onmenselijkheid en kwaadaardigheid van moderne oorlogsvoering genadeloos vergroot hebben. In een bepaald platte/ruwe zin hebben fysici zonde gekend, hetgeen geen vulgariteit, humor of overstatement kan uitblussen. Het is een stukje kennis dat ze nooit meer kwijt kunnen raken."

Overigens werden er ook vredelievende zaken onderzocht en ontdekt door het Manhattan Project, zoals medische behandelingen middels bestraling en een gedegen kennis over de mogelijkheden van kernenergie. Ook op de gebieden van nucleaire natuur- en scheikunde werd ongelooflijk veel vooruitgang geboekt.

Trinitiet: radioactief glas van gesmolten zand
De test vaagde een 30 meter hoge metalen toren weg en liet een krater achter van tientallen meters met op de bodem een dikke plak radioactief trinitiet [zie hierboven]: een soort groen glas, uit siliciumdioxide opgebouwd en ontstaan door het smelten van zand. De stof werd zoals je waarschijnlijk al vermoedde naar de atoomtest vernoemd.

Hieronder een filmpje van de eerste atoomtest, die in kleur werd gedocumenteerd door de overheid van de VS. De geluidloze film is door de uploader van muziek voorzien. Een YouTube-comment noemt 16 juli '45 'the day we marveled at our own ignorance.' [Explosie vanaf 8 minuut 20.]

Geallieerden: 'Geef je over!' Japan: 'Nee!'
Er werden in de maanden vóór de atoombommen vielen, herhaaldelijk foldertjes boven Japanse steden verspreid. Daarop stonden de namen van twaalf steden die aangemerkt werden voor vernietiging door brandbombardementen. Hiroshima wordt niet genoemd, maar op de achterkant staat: "We kunnen niet beloven dat alleen deze steden worden aangevallen..."

Op 26 juli werd de Potsdamverklaring uitgegeven, waarin Japan gevraagd werd om complete overgave (zonder een eventuele atoombom te noemen). Op 28 juli weigerde de Japanse regering officieel om zich over te geven.

Expres niet gebombardeerd om precies schade te meten
Hiroshima, Nagasaki, Kokura en een paar andere steden waren expres zo weinig mogelijk gebombardeerd, zodat als het tot atoombommen zou komen, goed bekeken kon worden hoe effectief één bom een stad kon vernietigen. Zoals gesteld waren het vooral houten steden.

In de weken na de succesvolle Trinity-test werden mannen en materieel over de Pacifische Oceaan verscheept. Het bevel tot het bombarderen van de Japanse stad met destijds 350.000 inwoners werd zoals al gezegd vandaag gegeven. De hele dag moet men zich voorbereid hebben:

De bom 'Little Boy' werd ingeladen in de B-29 Enola Gay, het foto- en video-vliegtuig Necessary Evil (ook B-29) voorzien van genoeg foto- en filmrolletjes en het derde vliegtuig The Great Artiste vol wetenschappelijke meetinstrumenten geladen. De crew van Enola Gay, die de dag erna de bom Little Boy zou gooien:

Rond twee uur 's nachts vertrokken de drie vliegtuigen om zes uur later om kwart over acht hun lading boven Hiroshima af te gooien. Men miste het doel (een brug in het centrum) waardoor de bom direct boven een ziekenhuis ontplofte. In enkele seconden gingen tienduizenden mensen letterlijk in lucht op; binnen een dag vielen 80.000 doden, in de weken en maanden erna nog eens 60.000. Morgen, Ground Zero Day, meer.

Lezen:
FOK!column 'Atoomdom', over drie deprimerend idiote dingen die met atoombommen werden uitgehaald 
Wiki: Trinity Test 
Wiki: Manhattan Project 

Luisteren:
De Amerikanen reageerden met ongekende feestvreugde na de slachting der atoombommen. Het sentiment was bijzonder racistisch anti-Japans en anti-Duits (en snel daarna anti-Russisch). In 1944 kwam de 'Win the War Blues' van Sonny Boy Williams uit:

Uncle Sam is gonna give me a Thunderbolt 
He wants me to fly away up above the cloud
He wants me to drop a bomb on the Japanese
I really got to make my baby proud

I wants to drop a bomb 
And set the Japanese city on fire
Now because they are so rotten
That I'd just love to see them die

I've got the victory blues
Because I know I have got to go
Now to keep the dirty Japanese
From slippin' in through my baby's back door