Diepe scepsis rond Midden-Oostenoverleg

Israëlische en Palestijnse onderhandelaars gaan maandag en dinsdag in Washington om de tafel om te bespreken hoe ze hun directe vredesoverleg na een onderbreking van vijf jaar weer op gang kunnen krijgen. Aan beide kanten heerst diepe scepsis.

De hervatting van de besprekingen werd mogelijk door een besluit van het Israëlische kabinet zondag om 104 Palestijnse gevangenen die al lange tijd vastzitten stapsgewijs vrij te laten, afhankelijk van de gemaakte vorderingen in het overleg. De vrijlating was onderdeel van een pakket voorstellen van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry om de twee partijen weer aan de onderhandelingstafel te krijgen.

De Palestijnse leider Mahmoud Abbas aarzelde om met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu te onderhandelen, omdat hij vreest dat dat Netanyahu niet open staat voor wat de Palestijnen als hun minimale territoriale eisen beschouwen. De Palestijnen willen een eigen staat die de Westelijke Jordaanoever, Gaza en Oost-Jeruzalem omvat, gebieden die Israël in de oorlog van 1967 in handen kreeg. Maar zij zijn bereid op beperkte schaal grond te ruilen zodat sommige van de tientallen joodse nederzettingen die op de Westoever zijn verrezen bij Israël kunnen worden gevoegd.

Abbas heeft bij herhaling laten weten dat hij alleen wil praten als Israël de bouw van nederzettingen opschort of de lijnen van voor de oorlog van 1967 als uitgangspunt voor de grenzen van een Palestijnse staat aanvaardt. Palestijnse functionarissen zeggen dat de Amerikanen de verzekering hebben gegeven dat Washington de linies van 1967 als basis voor de onderhandelingen beschouwt. Maar een naaste medewerker van Abbas geeft toe dat Israël zich op dit principe niet heeft vastgelegd. Ook Israëlische functionarissen hebben in de afgelopen dagen herhaald dat de bouw van nederzettingen doorgaat. Door de instemming van Israël met de vrijlating van de Palestijnse gevangenen heeft Abbas zich toch laten overhalen de gesprekken te hervatten.

De twee onderhandelingsteams komen maandag voor het eerst bijeen. Zij zullen zich niet met de kernkwesties bezighouden, maar een plan bespreken over hoe de onderhandelingen moeten worden aangepakt, die in de regio zelf zullen worden gevoerd en zes tot negen maanden zullen duren.

Israël wordt in de besprekingen vertegenwoordigd door hoofdonderhandelaar Tzipi Livni en Yitzhak Molcho, een adviseur van Netanyahu. Het Palestijnse team bestaat uit onderhandelaar Saeb Erekat en Mohammed Shtayyeh, een medewerker van Abbas. Livni zei 'voorzichtig hoopvol' gestemd te zijn.

De Palestijnse woordvoerster Hanan Ashrawi zegt dat de besprekingen onder lastiger omstandigheden plaatshebben dan eerdere onderhandelingen. Zij noemt de politieke verdeeldheid bij de Palestijnen, waarbij de door het Westen gesteunde, gematigde Abbas de Westoever regeert en de militante Hamas de Gazastrook, terwijl in Israël de havik Netanyahu de regering leidt. "Maar er is een erkenning van de urgentie. Als wij niet snel en kordaat handelen, kan alles uit elkaar vallen", zegt zij.

Hamas moet niets van het overleg weten. Woordvoerder Sami Abu Zuhri verwierp maandag de suggestie dat Abbas de Palestijnen vertegenwoordigt. Hervatting van het overleg 'is een gevaarlijke stap en de enige die er profijt van heeft is de bezetter, die het gebruikt als alibi voor zijn voortdurende misdaden'.

Hamas wil een islamitische staat vestigen in het vroegere Palestina, waarvan een deel nu Israël is. De beweging staat onder bepaalde omstandigheden open voor een langdurige wapenstilstand, maar heeft duidelijk gemaakt dat een akkoord om het gebied te verdelen niet zal worden beschouwd als het einde van het Israëlisch-Arabische conflict.