SS-commandant woont al jaren in VS

Een commandant van een beruchte SS-eenheid die zich schuldig zou hebben gemaakt aan gruweldaden woont al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten. Dat blijkt uit onderzoek van persbureau Associated Press.

Met gebruik van de Freedom of Information Act (de Amerikaanse variant van de WOB) kreeg AP inzage in documenten die aantonen dat Michael Karkoc (94) zich destijds door te liegen toegang verschafte tot de VS. In 1949 klopte hij aan en vertelde zijn Amerikaanse ondervragers dat hij tijdens de oorlog niet in het leger gediend had.

Daarmee hield hij verborgen dat hij in 1943 een van de oprichters was van het Oekraïense Zelfverdedigingslegioen, dat onder leiding stond van de SS. Dat vertelde hij in in 1995 in het Oekraïens gepubliceerde memoires die gewoon in te zien is in het Amerikaanse Library of Congress. Later was hij officier in de Galicische Divisie van de SS. Beide organisaties stonden op een zwarte lijst van de Amerikaanse regering.

Karkocs naam kwam aan het licht door een gepensioneerde klinisch farmacoloog uit Groot-Brittannië, die in zijn vrije tijd onderzoek deed naar oorlogsmisdaden van de nazi's. Tijdens een studie naar leden van de Galicische Divisie die naar Groot-Brittannië waren geëmigreerd stuitte hij op internet op het adres van Karkoc in Minnesota en lichtte hij AP in.

AP traceerde het dossier van Karkoc dat door het Amerikaanse leger was aangelegd en wist de geheimhouding op te heffen met behulp van de Freedom of Information Act. In Poolse archieven werden vervolgens bewijzen gevonden dat hij ook lid was van het zelfverdedigingslegioen.

Verklaringen van voormalige leden van de Oekraïense eenheid en andere documenten tonen dat het legioen op grote schaal burgers ombracht. Vrouwen en kinderen werden opgesloten in dorpen die door de eenheid in brand werden gestoken. Karkoc zou als leidinggevende hierbij aanwezig zijn geweest, ook al is er geen bewijs gevonden dat hij zelf deze gruweldaden heeft begaan.

De eenheid, en Karkoc, zou ook hebben deelgenomen aan het neerslaan van de opstand in het getto van Warschau in 1944.

In het verleden heeft het Amerikaanse ministerie van justitie leugens in immigratiepapieren aangegrepen om tientallen vermoedelijke nazi-oorlogsmisdadigers het land uit te zetten. In Duitsland wordt de kwestie dan ook met bovenmatige interesse gevolgd en wordt bekeken of er voldoende grond is voor vervolging. In Duitsland kunnen nazi's die de verantwoordelijkheid van commandanten hadden worden aangeklaagd voor oorlogsmisdaden, ook als hun directe betrokkenheid niet bewezen kan worden.

Volgens Eric Zuroff van het Simon Wiesenthal Centrum is het bewijsmateriaal sterk genoeg om Karkoc voor vervolging uit te leveren aan Duitsland of Polen.

Justitie in Duitsland is verplicht een onderzoek in te stellen als er voldoende 'aanvankelijke verdenkingen' zijn van betrokkenheid bij oorlogsmisdaden, liet voormalig aanklager van het bureau voor nazimisdrijven Thomas Walther weten. Tot dusverre zou er nooit een onderzoek naar Karkoc zijn ingesteld.

Omdat veel vermoedelijke misdrijven in Polen hebben plaatsgehad behoort vervolging in Polen ook tot de mogelijkheden.

Karkoc woont in Minneapolis. Hij weigerde op zijn oorlogsverleden in te gaan.